آنچه درباره احکام نذر باید بدانیم

* سؤال: نذر چيست لطفاً توضيح دهيد؟.

جواب: نذر آن است كه انسان ملتزم شود كه كار خيري را براي خدا به جا آورد، يا كاري را كه نكردن آن بهتر است براي خدا ترك نمايد. (1)

* سؤال: آيا انسان مي ‌تواند كار حرام و مكروه يا مباحي را نذر كند؟.

جواب: اگر انسان نذر كند كه كار حرام يا مكروهي را انجام دهد، يا كار واجب يا مستحبي را ترك كند، نذر او صحيح نيست و همچنين اگر نذر كند كه كار مباحي را انجام دهد يا ترك نمايد چنانچه به جا آوردن آن و تركش از هر جهت مساوي باشد، نذر او صحيح نيست. (2)

* سؤال: اگر پدر يا مادري نذر كند كه دختر خود را به سيدي شوهر دهد آيا بعد از آن كه دختر به سن تكليف رسيد لازم است كه پدر و مادر به نذر خود عمل كنند؟.

جواب: احتياط آن است كه اگر بتوانند او را راضي نمايند كه به سيد شوهر كند، لازم است به نذر خود عمل كنند. (3)

* سؤال: اينجانب عهد و نذري كرده ‌ام كه روزهاي دوشنبه و پنج شنبه را روزه بگيريم حال والدينم اجازه نمي ‌دهند كه روزة نذري خود را ادا كنم؛ تكليف من در اين ارتباط چيست؟

جواب: اگر صيغة عهد و نذر را به عربي و يا فارسي نخوانده باشيد، روزه گرفتن برشما واجب نيست و هر وقت كه بتوانيد روزه بگيريد، مانعي ندارد و اگر با خواندن صيغة نذر، نذر محقق شده باشد هرگاه پدر، او را از انجام مورد نظر نهي كند، انجام دادن آن لازم نيست و گناهي ندارد. احسان و كار خير موكول به اجازه از والدين نيست امّا در مواردي كه نهي مي ‌كنند و يا با انجام آن كار، والدين اذيت مي ‌شوند آن عمل را ترك نماييد. (4)

* سؤال: اگر كسي چند روزي روزة نذري داشته باشد بعد از برآورده شدن حاجت، روزه گرفتن او به تأخير بيفتند مي ‌تواند هر وقت خواست آن روزه‌ ها را ادا كند؟.

جواب: اگر صيغه شرعي نذر را خوانده باشد و در نذر گرفتن روزه را مقيّد کرده که بلافاصله بعد از رسيدن به حاجت و يا زمان مشخص انجام دهد بايد در همان زماني كه قرار گذاشته است روزه ‌ها را بگيرد و الا كفاره نيز بر عهدة او مي ‌آيد ولي اگر صيغه شرعي نذر (لله عليّ.... براي خدا به عهده من باشد كه...) را نخوانده باشد و يا اگر صيغه خواندنِ گرفتنِ روزه را مقيد به زمان خاص نکرده روزه ‌ها را با تأخير هم بگيرد، اشكال ندارد. (5)

* سؤال: اگر كسي چيزي نذر كند ولي آن را ادا نكند چه حكمي پيش رو دارد؟.

جواب: اگر نذر شرعي كرده باشد و به آن عمل نكند، گناه كرده و كفاره بر او واجب مي ‌شود و كفاره نذر 60 روز روزه گرفتن يا اطعام 60 فقير مي ‌باشد. (6)

* سؤال: بنده نذري داشته ‌ام كه اگر حاجتم روا گردد چهل بار قرآن را ختم كنم حال نوبت به اداي نذر رسيده آيا مي ‌توانم عوض چهل ختم قرآن در ماه رمضان چهل آيه بخوانم تا برابر با چهل ختم قرآن شود؟.

جواب: اگر چه ثواب قرائت در ماه مبارك رمضان به مراتب بيشتر از ساير ماه ها است لكن اگر كسي نذر چند ختم قرآن كرده باشد بايد همان طوري که نذر کرده را انجام دهد و نمي ‌تواند يك ختم در رمضان كند و بگويد چون ثواب آن چند برابر است جبران مي ‌شود؛ مثل اينكه اگر چند روز نماز قضا به گردن شخص باشد، نمي ‌تواند بگويد در جماعت شركت مي ‌كنم تا ثواب آن كه هزاران برابر است، جبران بقيه نمازها را بنمايد. (7)

* سؤال: آيا نذر فرزند بايد با اجازۀ پدر باشد يا خير؟.

جواب: نذر فرزند بدون اجازه پدر صحيح است اما اگر زن بخواهد نذر كند به نظر برخي از فقها بايد به اجازه شوهر باشد.  (8)

* سؤال: از رساله و منابع ديني استفاده مي ‌شود كه نذر براي خداست پس نذر براي امام حسين عليه السّلام درست نيست؟؛ آيا اين مطلب صحيح است؟.

جواب: بلي نذر صحيح فقط بايد براي خدا باشد و صيغه نذر هم (لله علي....) مي ‌باشد؛ يعني براي خدا به عهده من باشد... اما اين گونه نذر منافات ندارد كه متعلّق آن امور خير باشد از جمله براي خدا به عهده من باشد كه... فلان مبلغ به فقير بدهم، به ايتام كمك كنم، براي مجالس سوگواري امام حسین عليه السّلام صرف كنم و چند ركعت نماز بخوانم، يك ختم قرآن نمايم و... پس نذوراتي كه بين مردم معمول است نذر براي امام حسين عليه السّلام نيست بلكه نذر براي خداست كه متعلق نذر حضرات ائمه عليه السّلام مي ‌باشد و نبايد اينها با هم خلط شود. (9)

* سؤال: نذوراتي كه در ايام محرّم به صندوق هاي حضرت ابوالفضل عليه السّلام واريز مي‌ شود در چه راهي بايد مصرف شود آيا مي‌ توان صرف حسينيه ‌ها و تكايا نمود يا خير؟.

جواب: آن چه را به عنوان نذورات حضرت ابوالفضل عليه السّلام در صندوق مي ‌ريزند مي ‌توان در مجالس روضه خواني آن حضرت و اطعام مؤمنين مصرف نمود و ثواب آن را براي آن جناب هديه نمود. (10)

* سؤال: وقتي انسان نذري مي ‌كند كه در شرايط خاص، فلان كار را انجام دهد و آن شرايط انجام پذيرد و انسان بعد از مدتي به ياد نذرش بيفتد، تكليف چيست؟ (مقلّد آيت ا... فاضل لنكراني)

جواب: در مورد سؤال كه در وقت اداء نذر فراموش كرده است و بعداً يادش آمد قضاي آن كار را انجام دهد مثلاً اگر نذر روزه نيمۀ ماه را نموده و روز 17 ماه به يادش آمده است، قضاي آن را بايد بگيرد و كفاره ندارد. البته اگر عمداً تأخير بياندازد کفاره دارد.  (11)

* سؤال: اگر كسي نسياناً روزة نذري خود را در ماه مبارك رمضان ادا كند آيا روزة وي از ماه مبارك رمضان محسوب مي ‌شود يا روزة نذر؟.

جواب: اگر مي ‌دانسته كه ماه رمضان است و نيّت روزه نذر يا قضا كرده است، روزه او باطل است و در هيچ موردي محسوب نمي ‌شود اما اگر نمي ‌دانسته ماه رمضان است (مثلاً يوم الشك) و نيّت قضا يا نذر كرده است، روزه رمضان محسوب مي ‌گردد و براي قضا و نذر بايد مجدداً روزه ديگري بگيرد. (12)

* سؤال: نذر در مال غير چگونه است مثلاً مادر براي فرزندش نذر مي‌ كند كه فرزند آن را ادا كند؛ آيا چنين نذري صحيح است؟.

جواب: خير، نذر در مال ديگري صحيح نيست. (13)

* سؤال: امسال در ماه رمضان با خداوند عهد كردم كه «خدايا با تو عهد مي ‌بندم كه نمازهايم را در اول وقت بخوانم و اگر نتوانستم به شرط آن كه اگر عذر شرعي نداشتم فرداي آن روز را روزه بگيرم حال به سبب مشكلاتي من از انجام اين عهد عاجز شده ‌ام و قادر به انجام آن نيستم، آيا مي ‌شود عهدم را بشكنم و عمل ننمايم و اگر كفاره دارد آن را بپردازم؟.

جواب: اگر قدرت بر وفاء به عهد نداريد، تكليف به «وفاء به عهد» ساقط است. (14)

* سؤال: در صيغه نذر اگر بگويند: «خدايا اگر حاجتم برآورده شود فلان كار را مي‌ كنم» يا «نذر كردم كه چنين كنم» آيا در انعقاد نذر كافي است يا اين كه حتماً بايد «لله عليّ كذا» و الفاظ مرادف آن باشد؟.

جواب: كافي نيست و بايد صيغه مخصوصه خوانده شود. (15)

* سؤال: نذر كردم كه هر سال روز تاسوعا جلو دستة سينه زنان، يك گوسفند براي شادي روح حضرت ابوالفضل عليه السّلام قرباني نمايم، امسال بر اثر عدم بضاعت مادي نتوانستم نذر را ادا نمايم، تكليف شرعي بنده چيست؟ و آيا مي ‌توانم نذر را به چيز ديگري تغيير دهم؟.

جواب: لازم نيست تغيير دهيد و چنانچه نذر شما صيغه شرعيه نداشته وفاء واجب نيست. (16)

* سؤال: اگر كسي نذر كند در روز معيّني غسل نمايد و اتفاقاً در آن روز آب پيدا نكرد و يا مانعي پيش آمد كه نتوانست غسل كند، وظيفه ‌اش چيست؟ و آيا مي ‌تواند به جاي غسل تيمم نمايد؟.

جواب: با فرض صحّت نذر، اگر آب ندارد، وفاء به نذر ساقط است و تيمم لازم نيست. (17)

* سؤال: گاوي است تماماً نذري حالا زاد و ولد كرده و نگهداري آن ها نياز به خرجي دارد؛ آيا مي ‌شود از نتايج آن ها بفروشيم و صرف نگهداري و خرج آن ها نمائيم؟.

جواب: در نتايج و نماء عين منذوره، بايد بر طبق نذر عمل شود و چنانچه حفظ عين منذوره نياز به مصرف داشته باشد، مي ‌توان از نتايج و نماء به مقدار حاجت در حفظ عين منذوره مصرف نمود. (18)

* سؤال: اگر گوسفند نذري، قبل از تحقق نذر تلف شود؛ آيا نذر از شخص ساقط است؟ و نيز اگر نذر محقق شود و قبل از اينكه گوسفند را سر ببرد تلف شود مثلاً گرگ آن را بخورد آيا نذر ادا شده يا خير؟.

جواب: در مورد سؤال، نذر منحل شده و چيزي بر او نيست. (19)

پاورقی:

(1)- توضيح المسائل امام (ره)، م 2640.

(2)- توضيح المسائل حضرت امام (ره)، م 2648 ـ 2649.

(3)- توضيح المسائل حضرت امام (ره)، 2666.

(4)- توضيح المسائل 12 مرجع، ج 2، م 2646.

(5)- توضيح المسائل 12 مرجع، ج 2، م 3-2652.

(6)- توضيح المسائل 12 مرجع، ج 2، م 2669) و تحرير الوسيله امام (ره)، ج 2، ص 124، م 28.

(7)- مجمع المسائل آيت الله گلپايگاني، ج 2، ص 326.

(8)- توضيح المسائل 12 مرجع، ج 2، م 2646.

(9)- مجمع المسائل آيت الله گلپايگاني، ج 2، ص317.

(10)- توضيح المسائل 12 مرجع، ج 2، م 2662 و 2663.

(11)- جامع المسائل آيت الله فاضل، ج 1، ص 372، س 1331.

(12)- توضيح المسائل 12 مرجع، ج 2، م 1555 و 1556.

(13)- تحرير الوسيله امام (ره)، ج 2، ص103، م 2.

(14)- استفتاثات امام (ره)، ج 2، ص 457.

(15)- استفتاثات امام (ره)، ج 2، ص 460.

(16)- استفتاثات امام (ره)، ج 2، ص 462.

(17)- استفتاثات امام (ره)، ج 2، ص 475.

(18)- استفتاثات امام (ره)، ج 2، ص 480.

(19)- استفتاثات حضرت امام (ره)، ج 2، ص 481.

منبع: مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه علمیه قم

/1102001307