تبیین سبک زندگی به روش آیت‌الله خوشوقت

این مجموعه کتاب‌ها در نظر دارد محورهای اصلی علوم انسانی اسلامی را از کتاب و عترت در بیانات بر جای مانده از آیت‌الله خوشوقت ارائه کند. این در حالی است که استاد فقید، چند ماه قبل از رحلت خویش این نام را برای مجموعه آثاری که از ایشان منتشر خواهد شد، تعیین کرد.

این کتاب با محوریت سه سخنرانی آیت‌الله خوشوقت در جلسات عمومی درس اخلاق در مسجد اعظم قم آغاز شده و برای تکمیل و غنای مباحث از مجموعه بیاناتی که در همین موضوع طی سالیان متمادی در مکان‌های مختلف (قم، مشهد، تهران، ورامین و ...) ایراد شده، استفاده شده است. برای حفظ امانت و اطلاع مخاطبان، آدرس سخنرانی استاد در پایان هر قسمت ارائه و در بعضی موارد از آنجا که تاریخ سخنرانی مشخص نیست، فقط به ذکر مکان اکتفا شده است.

تنظیم این کتاب در پنج فصل برآمده از سه پرسش اساسی است که در اخلاق اسلامی مطرح می‌شود: اول اینکه نوع ارتباط خدا با انسان چگونه است؟ دوم، نوع ارتباط انسان با خودش چگونه است و سوم اینکه نوع ارتباط انسان با انسان‌های دیگر چگونه است؟ کتاب «طریق بندگی» به دنبال آن است که با استفاده از بیانات این عالم ربانی، در چهار فصل اول مهم‌ترین مطالبی را که از قرآن و سنت برای فهم دقیق سؤال اول و دوم استخراج می‌شود، تبیین کند.

بنابراین در فصل اول به تبیین «راه زندگی» که همان «صراط مستقیم» است می‌پردازد و سپس در فصل دوم مستقلاً به بحث از «تقوی» و مصادیق آن و چگونگی تحصیل آن می‌پردازد، در فصل سوم به نقش «اعتقادات» انسان در گرایش به بندگی و تقوا توجه شده است، در فصل چهارم نیز اشاره به مهم‌ترین ارکان (ذکر- نماز - دعا - توبه - اخلاص) در «آغاز راه بندگی» می‌پردازد و فصل پنجم کتاب «رفتار بندگی» مربوط به سؤال سوم است که فضایل اخلاقی مربوط به اعمال فردی، اجتماعی و حکومتی را تشکیل داده است.

آیت‌الله عزیز خوشوقت در سال 1305 هجری شمسی در دامان والدینی متدین از اهل زنجان قدم به عالم فانی گذاشتند، والدین ایشان بعد از مدت کوتاهی به شهر تهران مهاجرت کردند و ایشان از سه سالگی در منطقه مذهبی در جنوب تهران رشد و نمو یافتند و سرانجام این عبد صالح و شایسته‌ پروردگار پس از عمری بندگی و مجاهدت مخلصانه پس از آخرین زیارت مدینه‌ منوره و انجام عمره دعوت کریمانه‌ «ارْجِعِی إِلَى رَبِّکِ» را در دیار حبیب لبیک گفت و پس از 17 روز بستری در بیمارستانی در مکه مکرمه در کوی وصل مأوی گرفت.

ایشان در سطح از اساتیدی همچون شهید آیت‌الله صدوقی و‌ آیت‌الله مجاهدی تبریزی و به مدت هفت سال از درس خارج فقه آیت‌الله العظمی بروجردی و فقه و اصول حضرت امام خمینی استفاده کره و همچنین حکمت و فلسفه الهی را در محضر مفسر کبیر قرآن علامه طباطبایی آموختند و پس از نوشیدن زلال علم و معرفت در شهر مقدس قم، عازم تهران شد و تمام همت و فرصت تبلیغی خود را به صورت حداکثری در مسجد امام حسن مجتبی که مسجدی کوچک در پایتخت است، صرف تربیت نفوس مستعده کرد.

برنامه‌ تغییرناپذیر ایشان در طی بیش از نیم قرن چنین بود که روزانه حداقل پنج ساعت در سه نوبت نماز یومیه در این مسجد حضور داشت و در تمام این سال‌ها سبک زندگی اصیل اسلام ناب محمدی را بر محور «تقوا» که برگرفته از دریای قرآن و حدیث است، تبیین و ترویج می‌‌کرد. مسجدمحوری مستمر ایشان موجب شده بود که طیف متنوعی از شاگردان نوجوان، جوان، میانسال و حتی کهنسال در اصناف گوناگون از جمله دانشجو، بازاری، نظامی و به ویژه طلاب حوزه‌های علمیه با ایشان ارتباط مستمر داشته و از دروس اخلاق عملی ایشان بهره‌مند شوند.

تواضع و مردمی بودن به همراه سکوت‌های طولانی و معنادار ایشان، پرده از عمق وجود او برمی‌داشت. همین ویژگی‌های ممتاز موجب شده بود تا علامه طباطبائی، ایشان را محل رجوع مطمئنّی برای طالبان معرفت و هدایت بدانند و رهبر معظم انقلاب امام خامنه‌ای مدظله‌العالی نیز ایشان را فانوس هدایت در طوفان‌های گوناگون معرفی کنند. ایشان در جهت استمرار نظام جمهوری اسلامی ایران بر محوریت ولایت فقیه حمایت بی‌نظیر و مثال زدنی از مقام معظم رهبری داشتند که بر خواص و عوام پوشیده نیست و در جواب تمامی سؤالات مربوط به ولی فقیه، اطاعت از ایشان را واجب می‌شمردند.

از آنجا که محور سبک زندگی اسلامی، خصوصاً برای طالبان علم تقوای الهی است، تلاش این استاد اخلاق بر آن بود که «تقوا» را که به تدریج به شاخصه دوم شخصیت و همت طالبان علم تبدیل شده است، به جایگاه اصیل و اوّلی‌اش بازگرداند. تقدم تقوامحوری بر علم‌محوری، برگرفته از فرهنگ اصیل قرآن و اهل‌بیت و حاصل نگاه آسیب‌شناسانه ایشان به وضع کنونی فرهنگ در جامعه جهانی به ویژه جامعه اسلامی ایران بود. سبک اخلاقی استاد بر این پایه استوار بود که همه‌ مبادی، ارکان و فروعات تربیت از بای بسم الله تا تای تمّت را برآمده از قرآن و عترت  می‌دانست. از نحوه تبیین مسیر زندگی اسلامی ـ که محتوای اصلی کتاب پیش روست ـ و برنامه رسیدن به قرب الهی توسط ایشان مشهود است که همه‌ مقدمات و مؤخرات مسیر تربیت را از متن قرآن و روایات تمهید نموده‌اند.

در نگاه استاد «رساله عملیه» مهم‌ترین و مؤثرترین کتاب در راه تحصیل ملکه تقوا و عرفان ناب است، کتابی که مراجعه مستمر به آن برای یادگیری واجبات و محرمات و عمل به آن، بزرگ‌ترین واجب فقهی و فضیلت اخلاقی است، بدون شک تحولی که در اثر مطالعه رساله عملیه و عمل به احکام آن در انگیزه‌های معنوی و منش اخلاقی انسان ایجاد می‌شود، چندین برابر بیش از مطالعه کتب اخلاقی است.

سیره عملی استاد فقید چنین بود که در هر هفته تحصیلی حداقل سه جلسه ختم صلوات برگزار می‌کردند (دو جلسه در قم و یک جلسه در تهران) و گاهی تعداد جلسات متناسب با مناسبت‌های مذهبی بیشتر می‌شد. نتیجه این جلسات، پاسخ به هزاران پرسش مذهبی، معنوی و مسایل شرعی بود. مجموعه این پرسش‌ها و پاسخ‌ها اینک به مثابه‌ میراثی گرانسنگ و ناب از آموزه‌های تربیتی ایشان در دسترس است و برای نمونه در پایان هر فصل کتاب پیش رو گلچینی از پرسش‌ها و پاسخ‌های مرتبط با موضوع فصل ارائه شده است.

/1102001307