توصیه های استاد امام خمینی (ره) درباره ماه مبارک رمضان

وارث: فرزند مرحوم آیت الله شاه آبادی در گفت وگویی گوشه ای از حالات و شیوه های عبادی استاد حضرت امام خمینی را بیان کرد.

*مرحوم آیت‌الله شاه‌آبادی در ماه رمضان چه سیره‌ای داشتند و چه توصیه‌هایی می‌نمودند؟

مرحوم والد خیلی به ماه رمضان اهمیت می‌دادند و مقید بودند شب‌های ماه مبارک اول وقت نماز مغرب و عشا را بخواند و یکی دو ساعت بعد از افطار به نماز و ادعیه می‌پرداختند و قبل از اینکه شروع به ادعیه کنند مردم را برای توجه دادن به دعا مهیا می‌کرد و می‌فرمود: بدانید می‌خواهید با چه کسی مواجه شوید و چه می‌خوانید و تا توجه به این معنا پیدا نکنید و باور نکنید خدا همه کاره است، نمی‌توانید اظهار حاجت کنید، زمانی می‌توانید اظهار حاجت کنید که بدانید همه کاره خداست و اگر در دل امید به غیر او دارید به نتیجه دعا نمی‌رسید. اگر برای خدا امساک کردی و به درگاه او آمدی و بدانی غیر از او کس دیگری جواب نمی‌دهد، این دعا اثر دارد و خدا وعده اجابت داده است «وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادی عَنِّی فَإِنِّی قَریبٌ أُجیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجیبُوا لی ؛ بقره ۱۸۶»

* حال و هوای مسجد ایشان در ماه رمضان چگونه بود؟

می‌گفتند: تصمیم بگیر غیر او را نخواهی و نخوانی و توصیه به استغفار می‌کرد و خیلی موثر بود؛ در طول سال تا زمانی که اعتدال مزاج داشتند، مقید بودند، یک شبانه روز نماز قضا هم بخواند و هر شب احیاء داشتند و گفتند: خدا را از خود راضی کنید تا امام زمان(عج) برای شما دعا کند، اگر امام عصر(عج) از ما راضی شود، برای ما دعا می‌کند و دعای ایشان در حق ما مستجاب است و ایشان به تمام معنا به آداب عبودیت مقید بودند به قدری مقید بودند که قلب‌ها را متوجه خود می‌نمود در مسجد ایشان اکثر حاضرین جوانان بودند و حتی داش مشتی‌های آن روزگار مانند مرحوم طیب و طاهر و شیخ عباس سردار نیز حضور داشتند و ماه رمضان پولی جمع می‌کردند و خرج هزینه‌های مسجد می‌نمودند.

به یاد دارم مرحوم طیب با دستمال یزدی که داشت جلوتر از همه یک مبلغ قابل توجهی خودش داخل دستمال می‌گذاشت، در شب‌های احیا، مسجد پر از جمعیت می‌شد حتی زمانی که دولت وقت حکومت نظامی اعلام می‌کرد، باز هم مسجد مالامال از جمعیت بود و ساعاتی قبل از حکومت نظامی مردم در مسجد حضور داشتند و در مسجد می‌ماندند کلمات ایشان موثر بود، می‌فرمودند اعظم اذکار «لا اله الا الله» است و به اذکار خاصی توصیه می‌کردند.

ایشان حتی در اواخر عمر شریفشان به علت قند فراوان نمی‌توانست روزه بگیرد، اما عبادت را ترک نکرد و کسی ایشان را فارغ البال نمی‌دیدند و اشتغال به عبادت داشت و ماه رمضان را با معرفت درک می‌کرد و خودش در مقام عمل هر چه می‌فرمود پیاده می‌کرد به همه احترام می‌گذاشت، اما خود را نیازمند غیر خدا نمی‌دانست لذا واقعاً باور کرده بود فقط و فقط خدا عطا کننده است.

* از خاطرات مرحوم والد که بگذریم به نظر شما روش قرآن کریم در آسان نشان دادن دشواری عباداتی مانند جهاد و روزه چگونه می‌باشد؟

«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ، سوره بقره آیه ۱۸۳» کلام الله مجید نسبت به موضوعات و احکامی که می‌خواهد بر بندگان خدا جعل کند بسیاری از خصوصیات را رعایت می‌کند تا انجام آن بر بندگان خدا سهل شود. مثلاً در باب جهاد می‌فرماید: «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلُوا فی سَبیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ؛ آل عمران ۱۶۹» یا در جای دیگر می‌فرماید: «إِنَّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلائِکَهُ أَلاَّ تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّهِ الَّتی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ؛ فصلت ۳۰» و امثال این مطالب را بیان می‌کند چرا که روح اولیه جهاد فدا کردن جان انسان است که عزیزتر از آن برای انسان تصور نمی‌شود.

* آیا روزه بر امت‌های پیشین نیز واجب بود؟

قرآن برای لزوم تبعیت مردم از احکام باید مقدماتی را بیان کند تا زمینه فداکاری در آن‌ها ایجاد شود در باب روزه نیز این‌گونه است؛ دستور ترک تمام لذات مشروعه و غیر مشروعه در طول ساعات روزه داری و صمت برای انسانی که در طول سال با امور دنیوی مأنوس بوده است، بسیار مشکل است لذا نیازمند مقدمه سازی است انسانی که علاقه به اکل و شرب و…دارد و بخواهد یک ماه اجتناب کند نیازمند مقدماتی است. لذا ابتدا می‌فرماید: «کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ» روزه بر شما واجب شد همان‌طور که بر امم گذشته واجب بود تا تصور نشود این دستور مخصوص مسلمانان است، بلکه این دستور الهی در ادیان آسمانی گذشته هم بوده است.

و در ادامه این آماده سازی به اثر بزرگ روزه توجه می‌دهد و می‌گوید: این پرهیز و اجتناب در ماه رمضان رها ورد عظیم تقوی را دارد «لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» لذا این کار بی فایده نیست، بلکه نتیجه بخش است و خداوند بهشت برینش را برای متقین قرار داده است.

«أَیَّاماً مَعْدُوداتٍ» قرآن کریم از این ماه بزرگ به «أَیَّاماً مَعْدُوداتٍ» یاد کرده است؛ و سختی آن را کوتاه مدت خوانده است و اگر قدر این ایام را ندانید از دست می‌رود.

«فَمَنْ کانَ مِنْکُمْ مَریضاً أَوْ عَلی سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَ عَلَی الَّذینَ یُطیقُونَهُ فِدْیَهٌ طَعامُ مِسْکینٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْراً فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ وَ أَنْ تَصُومُوا خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ، بقره ۱۸۴»

در ادامه می‌فرماید: اگر مریض هستی یا مسافری روز نگیر و تعدادی از روزهای دیگر را(روزه بدارد) و بر کسانی که روزه برای آن‌ها طاقت‌فرسا ست؛ (همچون بیماران مزمن، و پیر مردان و پیر زنان) است کفّاره بدهند: مسکینی را اطعام کنند؛ اگر سالم و حاضری روزه بگیر.

* چگونه از آن این ماه عظیم، بیشتر بهره ببریم؟

ماه رمضان مانند بقیه ماه‌ها نیست بلکه باید از آن بهره‌ها برد؛ اگر در این ماه توجه به خدا پیدا کنید بسیاری از معارف نصیب انسان می‌شود چرا که این ماه خصوصیات خاص خودش را دارد، نزول قرآن در این ماه است قرآنی که مایه هدایت بشر است «هُدیً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقان» همه کرامت و معارف الهی در این قرآن است و اگر در این ماه کمی مراقبه کنیم و کشیک نفس بکشیم فوائد بسیار نصیب انسان می‌گردد و تحمل این چند روز صیام موجب منافع بسیار می‌گردد.

خدای متعال به پیامبر اکرم دستور می‌دهد، مردم را به میهمانی بزرگ پروردگارت دعوت کن و به آن‌ها بگو «أیّها الناس إنّه أقبل إلیکم شهر اللّه بالبرکه و الرحمه و المغفره، شهر هو عند اللّه أفضل الشهور، و أیّامه أفضل الأیّام، و لیالیه أفضل اللیالی، و ساعاته أفضل الساعات» لذا توجه داشته باشیم که به مهمانی خدا می‌رویم متوجه این معنا باشیم که حق متعال دعوت خاص نموده است و این ماه را ماه رحمت و برکت قرار داده است و وعده الهی تخلف ندارد.

ایام آن افضل ایام و شب‌های آن بهترین شب‌ها و ساعات آن بهترین ساعات است.

نفس‌هایمان در این ماه ثواب تسبیح دارد و خوابمان عبادت است و اعمال ما در این ماه مقبول است.

* رمضان چه تاثیری در خداباوری دارد؟

یکی از اموری که در زندگی انسان موجب راحتی اوست توجه به خدا و خداباوری است، یکی از آثار این باور آرامش روحی و روانی است، «أَلا به ذکر اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ رعد ۲۸» لذا ممکن نیست انسان مؤمن باشد و اضطراب داشته باشد، باید انسان در این ماه به این باور برسد که همه امور در دست خداست و همه کاره اوست اگر دانستیم او عاشق من است و بر اساس حکمتش امورش را جاری می‌کند، همه چیز در نگاه انسان مؤمن زیباست و هر امری نماید به صلاح من است و امر به روزه نیز در همین جهت می‌باشد.

لذا حضرت صادق آل محمد صلّی اللَّه علیه و آله و سلم فرمود: «عجبت للمؤمن لا یقضی اللَّه بقضاء الّا کان خیرا له و ان قرض بالمقاریض کان خیرا له و ان ملک مشارق الارض و مقاربها کان خیرا له؛ کافی (ط – دارالحدیث)، ج۳، ص: ۱۶۱» چه زیباست کار مؤمن، که خدا در باره وی حکمی صادر نمی‌فرماید، مگر اینکه خیر او در آن است، چنان که اگر با مقراض قطعه قطعه گردد، خیر و صلاح اوست، و اگر هم شرق و غرب را به دست آورد، خیر اوست.

* بدانیم منعم اوست

در این ماه مبارک به این معنا دقت کنیم که همه نعمت‌ها از اوست و نخوردن فی‌نفسه ارزش ندارد بلکه باید خدا باوری در زندگی ما تجلی پیدا کند و اگر این شد در بهشت برین قرار دارید و اگر یک ماه این معنا ادامه یابد و بعد از روز عید ادامه باید و تا یک اربعین الهی باشیم قهرا تخلق به اخلاق حسنه ملکه ما می‌شود و آینده بهتر پیش رو خواهیم داشت.

* فهم قرآن چه جایگاهی در خداباوری ما دارد؟

همت ما این نباشد که ختم قرآن کنیم بلکه در فهم آن هم کوشا باشیم «أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآن، محمد ۲۴» تدبر در قرآن کنید. بزرگ‌ترین اعمال در ماه رمضان رسیدن به خدا باوری است اگر خداباوری حاصل شد همه چیز درست می‌شود باید بخوانی و بفهمی و معتقد شوی که همه امور از خداست.

* برترین اعمال در این ماه چیست؟

بهترین اعمال توجه به خداست و به نماز زیاد خواندن نیست بلکه تعمق در معارف دین است که ارزشمند است برسیم به اینکه غیر از خدا در عالم کاره ای نیست اگر ریشه درست شد اعمال و عبادت تو اثر خواهد داشت اما اگر ریشه اولیه را کنار گذاشتی اثر کمی دارد.

از اینکه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید سپاسگزارم.

منبع: دارالحکمه

/1102101305