مرحوم «علاّمه مجلسى» در فصل آخر از اعمال ماه رمضان در كتاب «زادالمعاد»، نماز شب هاى ماه رمضان را چنين بيان مى كند: (و با توجّه به اين كه بهترين اعمال، در ماه مبارك، نماز و قرآن است و اين نمازها در بردارنده بسيارى از سوره هاى قرآن است، هركس هر چند شب را بخواند غنيمت است).
شب بیست و یکم: هشت ركعت نماز بخواند كه پس از حمد، هر سوره اى خواست مى خواند.
نکته: اين نمازها هر دو ركعت به يك سلام است و همان گونه كه گفته شد اگر تمام آنها را نتواند بجا آورد، هر مقدار كه مى تواند بجا آورد، خوب است.
" اعمال شب قدر "
شب نوزدهم: اين شب با عظمت آغاز شب هاى قدر است، و شب قدر آن شبى است كه در طول سال، شبى به خوبی و فضليت آن يافت نمى شود، و عمل در اين شب از عمل در طول هزار ماه بهتر است، و تقدير امور سال در اين شب صورت می گيرد، و فرشتگان و روح كه اعظم فرشتگان الهى است، در اين شب به اذن پروردگار به زمين فرود می آيند، و به محضر امام زمان (عج) مى رسند و آنچه را كه براى هر فرد مقدّر شده بر آن حضرت عرضه می دارند.
و اعمال شبهاى قدر بر دو نوع است: يكى از آن دو نوع اعمالى كه در هر سه شب بايد انجام داد، و ديگر اعمالى كه مخصوص به هر يك از شبهاى قدر است.
اوّل: اعمالى است كه در هر سه شب بايد انجام داد، و آن چند عمل است: اوّل: غسل كردند.
علاّمه مجلسى فرموده بهتر است غسل اين شبها در هنگام غروب آفتاب انجام گيرد، كه نماز شام را با غسل بخواند.
دوم: دو ركعت نماز كه در هر ركعت پس از سوره «حمد» ، هفت مرتبه «توحيد» خوانده، و پس از فراغت از نماز هفتاد مرتبه بگويد، أَسْتَغْفِرُ اللّه وَ أَتوبُ الَيْهِ در روايت نبوى است: كه از جاى برنخيزد تا خدا او و پدر و مادرش را بيامرزد، تا آخر خبر.
سوم: قرآن مجيد را باز كند و در برابر خود گرفته و بگويد:
اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِكِتَابِكَ الْمُنْزَلِ وَ مَا فِيهِ وَ فِيهِ اسْمُكَ الْأَكْبَرُ وَ أَسْمَاؤُكَ الْحُسْنَى وَ مَا يُخَافُ وَ يُرْجَى أَنْ تَجْعَلَنِي مِنْ عُتَقَائِكَ مِنَ النَّارِ.
خدایا از تو درخواست میكنم به حق كتاب نازل شده ات، و آنچه در آن است، و در آن است نام بزرگترت، و نام هاى نيكوترت و آنچه بيم انگيز است و اميدبخش، اينكه مرا از آزادشدگان از آتش دوزخ قرار دهى.
سپس هر حاجت كه دارد بخواهد .
اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ كُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِيهِ وَ بِحَقِّكَ عَلَيْهِمْ فَلا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّكَ مِنْكَ
خدايا به حق اين قرآن، و به حق كسیكه آن را بر او فرستادى، و به حق هر مؤمنى كه او را در قرآن ستودى، و به حق خود بر آنان، پس احدى شناساتر از تو به حق تو نيستسپس ده مرتبه بگويد:
بِكَ يَا اللَّهُبه ذاتت اى خدا
و ده مرتبه
بِمُحَمَّدٍبه حق محمّد
و ده مرتبه
بِعَلِيٍّبه حق على
و ده مرتبه
بِفَاطِمَةَبه حق فاطمه
و ده مرتبه
بِالْحَسَنِبه حق حسن
و ده مرتبه
بِالْحُسَيْنِبه حق حسين
و ده مرتبه
بِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِبه حق على بن الحسين
و ده مرتبه
بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّبه حق محمّد بن على
و ده مرتبه
بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍبه حق جعفر بن محمّد
و ده مرتبه
بِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍبه حق موسى بن جعفر
و ده مرتبه
بِعَلِيِّ بْنِ مُوسَىبه حق على بن موسى
و ده مرتبه
بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّبه حق محمد بن على
و ده مرتبه
بِعَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍبه حق على بن محمّد
و ده مرتبه
بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّبه حق حسين بن على
و ده مرتبه
بِالْحُجَّةِبه حق حجّت.
پس هر حاجتى كه دارى از خدا بخواه.
پنجم: حضرت سيد الشهّدا عليه السّلام را زيارت كند.
در روايت آمده: هنگامى كه شب قدر می شود، مَنادى از آسمان هفتم از پشت عَرْش ندا سر مى دهد كه خدا هركه را به زيارت مزار امام حسين عليه السّلام آمده آمرزيد.
ششم: اين شبها را احيا بدارد، روايت شده هركه شب قدر را احيا بدارد، گناهانش آمرزيده مى شود، هرچند به شماره ستارگان آسمان و سنگينى كوه ها و پيمانه درياها باشد.
هفتم: صد ركعت نماز بجا آورد، كه فضليت بسيار دارد و بهتر آن است كه در هر ركعت پس از سوره «حمد» ، ده مرتبه «توحيد» بخواند.
هشتم: اين دعا را بخواند،
اللَّهُمَّ إِنِّي أَمْسَيْتُ لَكَ عَبْداً دَاخِراً لا أَمْلِكُ لِنَفْسِي نَفْعاً وَ لا ضَرّاً وَ لا أَصْرِفُ عَنْهَا سُوءاً أَشْهَدُ بِذَلِكَ عَلَى نَفْسِي وَ أَعْتَرِفُ لَكَ بِضَعْفِ قُوَّتِي وَ قِلَّةِ حِيلَتِي فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْجِزْ لِي مَا وَعَدْتَنِي وَ جَمِيعَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ مِنَ الْمَغْفِرَةِ فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ وَ أَتْمِمْ عَلَيَّ مَا آتَيْتَنِي فَإِنِّي عَبْدُكَ الْمِسْكِينُ الْمُسْتَكِينُ الضَّعِيفُ الْفَقِيرُ الْمَهِينُ اللَّهُمَّ لا تَجْعَلْنِي نَاسِياً لِذِكْرِكَ فِيمَا أَوْلَيْتَنِي وَ لا [غَافِلا] لِإِحْسَانِكَ فِيمَا أَعْطَيْتَنِي وَ لا آيِساً مِنْ إِجَابَتِكَ وَ إِنْ أَبْطَأَتْ عَنِّي فِي سَرَّاءَ [كُنْتُ ] أَوْ ضَرَّاءَ أَوْ شِدَّةٍ أَوْ رَخَاءٍ أَوْ عَافِيَةٍ أَوْ بَلاءٍ أَوْ بُؤْسٍ أَوْ نَعْمَاءَ إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعَاءِ
خدايا شام كردم درحالیكه براى تو تنها بنده كوچك و خوارى هستم، كه براى خويش سود و زيانى را به دست ندارم، و نمى توانم از خود پيش آمد بدى را بازگردانم، به اين امر بر خويش گواهى مى دهم، و در پيشگاهت به ناتوانى و كمى چاره ام اعتراف مى كنم، خدايا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و آنچه را به من و همه مردان و زنان مؤمن، از آمرزش در اين شب وعده دادى وفا كن، و آنچه را به من عنايت فرموده اى كامل ساز، كه من بنده بيچاره، درمانده، ناتوان، تهيدست خوار توام.
خدايا مرا فراموش كننده ذكرت قرار مده، در آنچه سزاوار آنم فرمودى، و نه فراموش كننده احسانت، در آنچه عطايم نمودى، و نه نااميد از اجابتت، گرچه مدّت زمانى طولانى گردد، چه در خوشى يا ناخوشى، يا سختى، يا آسانى، يا عافيت، يا بلا، يا تنگدستى، يا در نعمت همانا تو شنونده دعايى.
اين دعا را كفعمى از امام زين العابدين عليه السّلام روايت كرده كه در اين شبها، در حال قيام و قعود و ركوع و سجود مى خواندند، و علاّمه مجلسى فرموده: بهترين اعمال در اين شبها، درخواست آمرزش و دعا است، برای حوايج دنيا و آخرت خود، و پدر و مادر و خويشان، و برادران و خواهران مؤمن، چه آنان كه زنده اند، و چه آنان كه از دنيا رفته اند، و خواندن اذكار، و صلوات بر محمّد و آل محمّد عليهم السّلام به هر اندازه كه بتواند و در بعضى از روايات وارد شده: دعای جوشن كبير را در اين سه شب بخواند.
فقير گويد: كه دعاى جوشن كبير را در بخش هاى پيش آورده ام.
روايت شده كه خدمت رسول خدا صلى اللّه عليه و آله عرض شد: اگر شب قدر را يافتم، از خداى خود چه بخواهم؟ فرمود: عافيت.
دوّم: اعمال مخصوص هر يك از اين شبها است.
