وارث: حجت‌الاسلام سیدمرتضی میرکتولی، مدیر مجمع عالی تفسیر قرآن، با بیان اینکه اصلیترین مقدمات ورود به معارف و تفسیر قرآن مفهومشناسی و معناشناسی واژگان قرآنی است، تصریح کرد: معناشناسی و مفهومشناسی قرآن، روشی است که از گذشتههای دور مورد توجه مفسران قرآن بوده و در این راستا از فرهنگهای لغات عربی استفادههایی زیاده بردند.
منابع لغوی عصر نزول, مهمترین منبع معناشناسی قرآن
وی با اشاره به کارکرد کتب معناشناسی قرآن و فرهنگ لغات عرب اظهار کرد: از جمله مهمترین منابع معناشناسی قرآن، کتاب راغب اصفهانی است که این منبع همواره مورد توجه علمای تقسیر و علامه طباطبایی در تفسیر المیزان نیز بوده است. البته یک اشکال کتاب مفردات این است که به اسما و افعال میپردازد ولی از نقش حروف در آیات غفلت میکند.کتب دیگری در زمینه فرهنگ لغت عربی نوشته شده است که مهمترین منابع، مربوط به قرون ابتدایی صدر اسلام است. زیرا نزدیکی تألیف منابع لغوی با عصر نزول قرآن باعث شده معانی واژگان بیشترین قرابت را با مفاهیم قرآنی داشته باشند.
خطر آسیب تألیفات معناشناسی قرآنی توسط مستشرقین
وی ضمن هشدار به ورود برخی مستشرقان و کشیشان مسیحی به مفهومیابی آیات قرآن، اظهار کرد: مسیحیان در چند دهه اخیر در باب مدخل و دایرةالمعارف قرآن ورود کردند و آثاری را در این زمینه منتشرکردند که اگر جلوی این جریان گرفته نشود، آسیب جدی را به جامعه تفسیری و معارف قرآن کریم وارد میکند.
میرکتولی با اشاره به برخی آثار مؤلفان و مستشرقان در زمینه مفهومیابی و فهم معنا، تصریح کرد: کتاب المنجد توسط دو کشیش مسیحی، همچنین کتاب قاموساللغة فیروزآبادی نیز با تغییراتی با عنوان محیط المحیط از جانب مستشرقان، با هدف تحریف معنایی لغات قرآنی تألیف شدند و جزو آثاری هستند که خطراتی را متوجه معارف قرآنی میکنند.
فهم واژگان قرآنی، مدخل ورود به معارف قرآن
وی درباره کتاب واژههای دخیل در قرآن گفت: شخصی با اسم آرتور جفری، جاسوسی انگلیسی کتاب واژههای دخیل در قرآن را تألیف کرده است. در این کتاب بیش از 350 لغت را به عنوان واژههای وارداتی قرآن مطرح میکند. طبق نظر او لغاتی در قرآن هستند که از زبانهای دیگر وارد قرآن شده و ریشه قرآنی ندارند. از سوی دیگر ایزوتسو نیز در حوزه معناشناسی بحث معنامحوری را مطرح کرد. او قائل بود واژگان قرآن را باید با توجه به آیات دیگر و روایات یافت کرد؛ تعجب اینجاست که علمای تفسیری نسبت به این حوزه توجه کافی را ندارند و باید نسبت به واژگان قرآنی حساس باشند، زیرا مدخل فهم و معارف قرآن هستند.
آسیب رویکرد تفسیر ترتیبی
مدیر مجمع عالی تفسیر قرآن در پاسخ به این سؤال که چرا تاکنون در حوزه روشهای تفسیری به موضوع مهدویت چندان بها داده نشده، در حالی که در دوران غیبت هستیم و باید نسبت به این دوران تبیین و تفسیر داشته باشیم، اذعان کرد: متأسفانه تا سدههای اخیر رویکرد تفسیر ترتیبی رایج بوده و کمتر به تفسیر موضوعی پرداختند. از سوی دیگر تمرکز موضوعی مفسران صرفاً روی آیاتالاحکام بود و از رویکردهای مختلف بازماندند، اما در دهههای اخیر تفسیر موضوعی مورد بحث علمای تفسیر قرار گرفت. لامبون فرانسوی با تفسیرالآیات باب روش تفسیر موضوعی را باز کرد.
مهدویت جزو گرایشهای تفسیری شود
میرکتولی با اشاره به بسترسازی مناسب جهت ایجاد گرایش تفسیری با رویکرد مهدویت، گفت: ما در حوزههای علمیه و دانشگاهی تحت عنوان مهدویت رویکردی را تعریف نکردیم، اما مراکز تخصصی در حوزه مهدویت مشغول به فعالیت هستند. شاید الان نسبت به اینکه مهدویت را جزو رویکردهای تفسیری کنیم دیر شده باشد، اما میتوان اذعان داشت با توجه به بسترهای مناسبی که اکنون در دست داریم، میتوان این حرکت را از حوزه علمیه آغاز کرد تا مهدویت جزو گرایشهای تفسیری شود.
باید از الحان قرآن به سمت معارف قرآنی رفت
میرکتولی با تأکید بر اینکه باید از حوزه تلاوت و الحان قرآن به سمت معارف و تفسیر قرآنی برویم، خاطرنشان کرد: کارهای مهمی که میبایست در سالهای اخیر انجام میشد، بحث گسترش معارف قرآنی بود. اکنون در تمام شهرها و استانها مؤسسات قرآنی فراوانی داریم، اما در تمام این محافلی که جلسات قرآن هست، عمدتاً بحث زیباخوانی، تلاوت و روان‌خوانی است و بحمدلله قرآن در حد لحن و بیان در سه دهۀ اخیر رشد چشمگیری داشت، اما کار جدی در عرصۀ ترویج معارف قرآن و حقایق تفسیری قرآن ارائه نشد و این هم رسالتی بر دوش حوزویان بود که متأسفانه در حوزه هم تحرک لازمی برای این کار دیده نمیشد.
استقبال استانهای کشور از برنامههای تفسیری
وی ضمن خرسندی نسبت به نتایج مثبت اعزام مفسران به سراسر شهرها و استانهای کشور ، تصریح کرد: سال گذشته با همکاری سازمان تبلیغات اسلامی، 30 نفر از اساتید حوزه علمیه که مدرسان سطوح عالی و خارج حوزه بودند را در مراکز استان کشور اعزام کردیم. بحمدلله نتایج بسیار خوبی در سراسر کشور در حوزه معارف قرآنی کسب کردیم و چراغ تفسیر قرآن در سطح استانها برافروخته شد. اکثر اساتید اعزامی در شبکههای استانی پخش زنده تفسیر داشتند. بعد از این برنامهها اکثر استانها از مجمع عالی تفسیر تقاضای استمرار برنامههای تفسیری و نیز تقاضای نمایندگی مجمع عالی تفسیر در استانشان را داشتند.
میرکتولی با اشاره به موفقیتآمیز بودن برنامههای مجمع عالی تفسیر در سطح استانهای کشور، اظهار کرد: با توجه به موفقیتآمیز بودن برنامههای مجمع عالی تفسیر قرآن در سطح استانها، حجت‌الاسلام خاموشی، ریاست سازمان تبلیغات اسلامی تقاضای استمرار مضاعف برنامههای تفسیری در سطح استانهای کشور را داشتند. امسال توانستیم به شهرهای مرکزی 31 استان مفسر اعزام کنیم، یعنی به هر استانی دو مفسر اعزام شد. این اساتید در هر مسجد دو برنامه داشتند و نیز جلسات تفسیری در سطح استانها برای استفاده اقشار مختلف جامعه اعم از دانشگاهیان، طلاب، فرهنگیان، کانون مداحان، کانونهای قرآنی استانها و قضات دادگستری برقرار شد.
ترویج معارف قرآنی در سطح عموم تخصصی شود
وی با اشاره به اینکه سطح تحصیلات عمومی جامعه ارتقا یافته است، اظهار کرد: به فراخور ارتقای تحصیلات عمومی مردم، به نظر میرسد مسأله ترویج دین باید از حالت عمومی به حالت تخصصی تبدیل شود و نگاه عملی و تخصصی نسبت به تفسیر و معارف قرآن داشت. بهترین روش تبلیغی از منظر علمی و کاربردی، تبلیغ در قالب تفسیر و معارف قرآن کریم خواهد بود که تا به حال نتایج بسیاری خوبی کسب شده است.
راهاندازی دورههای تخصصی تفسیر
میرکتولی درباره نحوه پذیرش مدرسه تفسیر که ذیل مجمع عالی تفسیر قرآن کریم است، خاطرنشان کرد: در مجمع عالی تفسیر از سطح سوم حوزه، یعنی تقریباً از مقطع کارشناسی پذیرش داریم. طلابی که علاقه دارند به مجمع عالی تفسیر راه یابند، باید پایه 9 و 10 را دارا باشند و بعد از اتمام سطح، از دو طریق امتحان کتبی و مصاحبه علمی برای دوره سه ساله پذیرش خواهند شد و با 82 واحد درسی یک دوره تخصصی تفسیر را آموزش میبینند. امسال قصد داریم آموزشهای خاص را در حد دکتری راهاندازی کنیم و برای فارغالتحصیلان سطح سه، تدریس آموزشهای خاص تفسیری داشته باشیم تا در نهایت تبدیل به استاد مفسر، مبلغ و محقق قرآنی شوند.
/1102101304
