بررسی معنای واژه مولا در جریان «غدیر»

وارث: حجت الاسلام محمدقاسم احمدی، عضو هیات علمی جامعه المصطفی(ص) العالمیه و پژوهشگر سیره اهل بیت(ع) با بیان اینکه جریان غدیر مساله واضح و روشن در تاریخ اسلام است و کسی منکر این واقعه نیست، اظهار کرد: به اندازه ای روایت در مورد جریان غدیر وجود دارد که کسی نمی تواند آن را انکار کند، بنابراین سر اصل این جریان به هیچ وجه بحثی وجود ندارد و منازعه بر سر این مساله بود که برخی نمی توانستند جریان خلافت و جانشینی پیامبر(ص) را آنگونه که حضرت(ص) گفتند بپذیرند و با مخالفت های خود در واقع از زیر بار سخن پیامبر(ص) شانه خالی کردند.

وی در ادامه به برخی شبهه افکنی ها از سوی جریان ضاله وهابیت در باب مساله غدیر اشاره کرد و گفت: بسیاری برای مخالفت و بهانه تراشی و شانه خالی کردن از  زیر بار مسئولیت گفتند: واژه مولا در کلام پیامبر (ص) به معنای دوستی است و نظر پیامبر(ص) این است که هر کس من دوست او هستم علی نیز دوست است و مولا به معنای جانشینی نیست!

واژه مولا در جریان «غدیر» قطعا به معنای ولایت و سرپرستی است

عضو هیات علمی دانشگاه علوم قرآنی کرمانشاه اظهار کرد: آنها برای نپذیرفتن آنچه که پیامبر(ص) فرمودند بهانه های مختلفی آورده و مولا را به گونه ای دیگر معنا کردند در حالی که در چنین برهه ای و واقعه ای این واژه به معنای جانشین است و در آیات بسیاری نیز اشاره به همین معنا بوده است ضمن اینکه در ادبیات عرب نیز واژه مولا در این ساحت به معنای سرپرست است یعنی کسی که در سرپرستی دارای اولویت است.

وی با اشاره به آیه 6 سوره مبارکه احزاب گفت: خداوند در این آیه می فرماید: «النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ...» (پيامبر به مؤمنان از خودشان سزاوارتر و نزديكتر است  )؛ خاتم النبیین(ص) نیز در جریان غدیر همین آیه را یادآوری کرد و از مردم اعتراف گرفتند و پرسیدند: «الست اولی منکم بانفسکم» که مردم پاسخ دادند: بلی. پس از آن بود که حضرت(ص) فرمود: «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ، فَهذا عَلِىٌّ مَوْلاهُ». یعنی اول سوال کردند آیا من نسبت به تعیین سرنوشت تان نسبت به شما اولی نیستم؟ وقتی پاسخ دادند: بلی، حضرت(ص) فرمودند: «پس هرکس که من اولی به سرنوشت او هستم، رهبر او هستم، این علی سرپرست و مولای اوست.»

این محقق تصریح کرد: قطعا در معنای واژه مولا، مفهوم دوستی نیز وجود دارد و اساسا ولی بدون دوستی و محبت معنا ندارد، چه رسد به کسی که امام است و ولایت او را پذیرفته اند به معنای دیگر ولایت بدون دوستی و محبت ممکن نیست و در دل واژه مولا مفهوم دوستی وجود دارد اما در جریان غدیر مقصود از واژه «مولاه» جانشین و سرپرست بوده است. پیامبر(ص) و دوازده امام(ع) بیش از خود مردم به مردم علاقه مند هستند و به آنها محبت دارند، قطعا انسان هایی که ولایت امیرالمومنین(ع) را پذیرفته اند نسبت به مولای خود حس دوستی و محبت نیز دارند، اما همان طور که پیشتر عنوان کردم معنای واژه مولا در جریان غدیر، چیزی جز ولی، جانشین و سرپرست نیست.

دلیل مقدمه چینی از سوی پیامبر(ص) در جریان غدیر

وی در تببین این واقعه و نوع رویکرد پیامبر(ص) نسبت به حضور تمامی مسلمین حاضر در موسم حج در منطقه غدیر افزود: حرکت و رفتار پیامبر(ص) در واقعه غدیر نشان می دهد مساله مهمی است چرا که در آن موقعیت حساس حضرت(ص) دستور می دهند تا مردم در هوای گرم، در آن بیایان توقف کنند تا کسانی که عقب ماندند برسند و کسانی که جلوتر رفتند بازگردند، نماز جماعت اقامه شود، حضرت(ص) خطبه بخوانند و از مردم اعتراف بگیرند که آیا من از خودتان نسبت به شما اولی تر در تعیین سرنوشت نیستم؟ و مردم جواب دهند بلی و سپس سوال کنند: «آیا همه صدای مرا می شنوند؟» و بعد بگویند: «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ، فَهذا عَلِىٌّ مَوْلاهُ»

حجت الاسلام قاسمی تصریح کرد: این همه مقدمه چینی، اعتراف گرفتن از مردم، حضور در آن بیابان، قطعا فقط به این معنا نیست که پیامبر(ص) قصد کرده باشد تا مساله ای تکراری را بگوید، همه می دانند و بارها پیامبر(ص) مساله محبت و علاقه شان را نسبت به امیرالمومنین امام علی(ع) گفته بودند، بنابراین، در جریان غدیر مراد از واژه مولا دوستی و محبت نبوده است چراکه همه مردم از این دوستی و محبت آگاه بودند و بیان این مساله موضوعی تکراری بود، منظور پیامبر(ص) موضوعی بسیار مهم بود، حضرت رسول(ص) می خواستند بگویند امیرالمومنین امام علی(ع) سرپرست و ولی شماست.

شبهه افکنی برای شانه خالی کردن از زیر بار دستور پیامبر(ص)

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه شبهه سازی ها تماما شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت است، اظهار کرد: آنها می خواهند معنای واژه را تغییر دهند در حالی که در آن برهه زمانی پیامبر(ص) حرف مسلم و مشخصی را بیان کردند و مقصودشان سرپرستی مردم و جامعه اسلامی بود، اما همان طور که در تاریخ نیز ذکر شده است بسیاری از در مخالفت بر آمدند به گونه ای که بعدها امیرالمومنین(ع) در جریان رحبه از حاضران درباره جریان غدیر سوال کردند.

وی ادامه داد: جریان رحبه در کتاب مسند احمد حنبل به این شرح آمده است: جریان از این قرار بود که امیرالمومنین حضرت علی(ع) فرمودند: «حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ حَدَّثَنِى أَبِى حَدَّثَنَا حُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ وَأَبُو نُعَيْمٍ الْمَعْنَى قَالاَ حَدَّثَنَا فِطْرٌ عَنْ أَبِى الطُّفَيْلِ قَالَ جَمَعَ عَلِىٌّ النَّاسَ فِى الرَّحَبَةِ ثُمَّ قَالَ لَهُمْ أَنْشُدُ اللَّهَ كُلَّ امْرِئٍ مُسْلِمٍ سَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- يَقُولُ يَوْمَ غَدِيرِ خُمٍّ مَا سَمِعَ لَمَّا قَامَ . فَقَامَ ثَلاَثُونَ مِنَ النَّاسِ - وَقَالَ أَبُو نُعَيْمٍ فَقَامَ نَاسٌ كَثِيرٌ - فَشَهِدُوا حِينَ أَخَذَهُ بِيَدِهِ فَقَالَ لِلنَّاسِ « أَتَعْلَمُونَ أَنِّى أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ ». قَالُوا نَعَمْ يَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ « مَنْ كُنْتُ مَوْلاَهُ فَهَذَا مَوْلاَهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاَهُ وَعَادِ مَنْ عَادَاهُ ». قَالَ فَخَرَجْتُ وَكَأَنَّ فِى نَفْسِى شَيْئاً فَلَقِيتُ زَيْدَ بْنَ أَرْقَمَ فَقُلْتُ لَهُ إِنِّى سَمِعْتُ عَلِيًّا يَقُولُ كَذَا وَكَذَا. قَالَ فَمَا تُنْكِرُ قَدْ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- يَقُولُ ذَلِكَ لَهُ . (حضرت على عليه السّلام مردم را در رحبه گرد آوردند و فرمودند: «سوگند مى‏دهم هر مرد مسلمانى كه غدير خم را به خاطر دارد و سخنى را كه در آن روز از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله شنيده است، از جا برخيزد». سى تن از مردم براى اقامه شهادت بپا خاستند  ـ ابو نعيم گفته است كه افراد بسيارى‏ شهادت دادند ـ و اعلام كردند آن هنگام كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله دست امير المؤمنين على عليه السّلام را به دست مبارك خود گرفت خطاب به مردم فرمودند: «آيا مي‌دانيد كه من شايسته‌تر به مؤمنان از خود آنها مى‏باشم؟» همگى فرمايش رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله را تصديق كردند. رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمودند: «هر كس من مولاي او هستم،‌ اين [علي] مولاي او است، پروردگارا ! دوست على را دوست بدار و دشمن على را دشمن بدار».

حجت الاسلام قاسمی تاکید کرد:‌ابو طفيل گفت: از ميان جمع در حالى بيرون رفتم كه در خودم احساس ناراحتى مى‏كردم و در بازگشت از اجتماع مردم، به ديدار «زيد بن ارقم» رفتم و به او گفتم: از على(ع) چنين و چنان شنيدم و ناراحت شدم «زيد» گفت: آنچه را كه شنيدى انكار مكن! به دليل آنكه، آنچه را كه استماع كرده‏ اى من خود از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله شنيده‏ ام! 

این محقق در پایان خاطرنشان کرد: جریان غدیر، ولایت امیرالمومنین حضرت علی(ع) به عنوان سرپرست جامعه اسلامی در روایات، مدارک و اسناد مختلفی آمده و در کتب شیعه و سنی ذکر شده است و جای هیچ شبهه ای نیست و عده ای صرفا به دنبال شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت و سخنان پیامبر(ص) هستند که این چنین رویکردهایی را در گذشته داشتند و یا امروز شبهه افکنی می کنند.

/1102101305