پيوندي كه زائر اربعين با سيدالشهداء (ع) مي بندد

وارث: اربعين، يادمان حماسه جاويد و شكوهمندي است كه سير تاريخ تشيع، بلكه اسلام را متحوّل ساخت و سرود پيروزي انسان ‌هاي آسماني و آزاده، امّا مظلوم را براي هميشه در فضايي دردآلود طنين ‌انداز ساخته است.

اربعين، تجديد ميثاق پيروان اختران فروزاني است كه دنيا را با انوار تابناك خويش درخشان نموده، با خون مطهر خود پيرايه ‌هاي ضلالت، تبهكاري، انحراف و بدعت را در سيماي بشريت زدوده ‌‏اند.
اربعين، رويداد سترگ درس ‌آموز و فرايندي فراتر از آيين بزرگداشت ياد و خاطره شهيدان نينواست.

اين روز تجلّي ماندگار پيام عاشوراييان و بيانگر پايداري، ايثار و فداكاري و حماسه ‌آفريني در ركاب رهبري والا و با عظمت است كه در فضايي آكنده از فتنه و آلوده به آشوب و تباهي جفاگستران هر عصر و دوره ‌اي باقي مانده و هرگز از ذهن ‌ها محو نمي ‌شود.

اربعين، زلال جوشش كوثر كربلاست و اينك، حكمت عاشورا در آن روز، تجلّي مي ‌يابد تا انوار حسيني، جهان را روشنايي بخشد.
اربعين به ما اين واقعيت را آموزش مي‌ دهد كه حتي در آشفته ‌ترين شرايط، حق‌ جويي، عدالت خواهي و نداي حُرّيت خاموش نخواهد شد و پيام عاشواييان، نه تنها پايدار مانده، بلكه خود ميزان مطمئني براي بازماندگان خواهد بود. بايد ديد كدام يك تمامي هستي خود را براي پاسداري از معارف حسيني در كف اخلاص نهادند و چه كساني به دنبال مطامع شخصي و ارضاي هواهاي نفساني، پيام برآمده از حلقوم شكافته سبط نبيّ‏ اكرم(صلي الله عليه و آله) را به بوته فراموشي سپرده ‌‏اند؟.

* سرچشمه‌ هاي سوگواري اربعين
از قرائن و شواهدي كه باعث گرديده تا شيعيان در تحليل اربعين حسيني اهتمام ورزند، اين است كه بعد از فاجعه كربلا آسمان و زمين و اهل آن تا چهل روز گريستند و اين نكته از مضمون روايتي مستفاد مي‌ گردد كه «زرارة بن اعين» از امام صادق(عليه السلام) روايت كرده كه فرمود: «يَا زُرَارَةُ إِنَّ السَّمَاءَ بَكَتْ عَلَى الْحُسَيْنِ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً بِالدَّمِ»؛[1] اي زراره! آسمان، چهل روز بر [عزاي] حسين(عليه السلام) خون گريه كرد.
علاوه بر اين، امام حسن عسكري(عليه السلام) در اهميّت زيارت اربعين فرمود: «عَلَامَاتُ‏ الْمُؤْمِنِ‏ خَمْسٌ؛ صَلَاةُ الْخَمْسِينَ وَ زِيَارَةُ الْأَرْبَعِينَ وَ التَّخَتُّمُ فِي الْيَمِينِ وَ تَعْفِيرُ الْجَبِينِ وَ الْجَهْرُ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ»؛[2] نشانه ‏‌هاي مؤمن (شيعه) پنج چيز است: نماز پنجاه ركعت (در شبانه روز)، زيارت اربعين، انگشتر به دست راست نمودن، سجده بر خاك كردن و بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحيم (در نمازها).
براي امام حسين(عليه السلام) زيارت مخصوص مأثوري در روز اربعين وارد شده كه شيخ طوسي(ره) آن را با سندي معتبر از «صفوان بن مهران» روايت كرده است؛[3] امام صادق(عليه السلام)در اين زيارت، به حكمت شهادت جدّش و محصول ايثار آن حضرت اشاره فرموده و افزوده است: اين فداكاري، مردم را از جهالتي كه بر اثر تبليغات سوء امويان به وجود آمده و آنان را از موازين قرآني و سنّت محمّدي(صلي الله عليه و آله) دور كرده بود، رهايي داد و اساس حركات تبليغي بني اميّه را - كه به دروغ خود را وارثان پيامبر(صلي الله عليه و آله) معرفي نموده، ولي جامعه را در ضلالت و بدعت قرار داده بودند - افشا كرد و تعليمات مذموم يزيديان را رو به زوال برد تا اسلام راستين را احيا، پابرجا و استوار سازد.[4]
در فرازي از اين زيارت مي‏خوانيم: «وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ‏ مِنْ‏ دَعَائِمِ‏ الدِّينِ‏ وَ أَرْكَانِ الْمُسْلِمِينَ وَ مَعْقِلِ الْمُؤْمِنِينَ وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ الْإِمَامُ الْبَرُّ التَّقِيُّ الرَّضِيُّ الزَّكِيُّ الْهَادِي الْمَهْدِيُّ وَ أَشْهَدُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِكَ كَلِمَةُ التَّقْوَى وَ أَعْلَامُ الْهُدَى وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَى وَ الْحُجَّةُ عَلَى أَهْلِ الدُّنْيَا»؛[5] گواهى مى ‏دهم كه تو از ستون ‌هاى دين و پايه ‏‌هاى مسلمانان و پناهگاه مردم مؤمن هستي. و گواهى مى ‏‌دهم كه پيشواى نيكوكار، با تقوا، راضى به مقدرات حق، پاكيزه، هدايت كننده، و هدايت شده ‌‏اى. و گواهى مى‌‏ دهم كه امامان‏ از فرزندانت، اصل تقوا و نشانه‏‌ هاى هدايت و دستگيره محكم و حجّت بر اهل دنيا هستند.

* مراد از اربعين
مراد از زيارت اربعين، زيارت در روز بيستم صفرالمظفر است كه آثار اُخروي و بركات دنيوي بسياري به همراه دارد و اصولاً شيعيان مؤمن و خالص به برگزاري اين مراسم با شكوه اهتمام دارند و بر استمرار چنين سنّتي اصرار مي‌‏ ورزند.
«ابوريحان بيروني» نوشته است: بدان سبب اين زيارت را اربعين ناميده ‌‏اند كه گويند چهل نفر از اهل ‌‏بيت امام حسين(عليه السلام) بعد از مراجعت از شام، قبر آن حضرت را زيارت كرده ‌‏اند.[6]
جابر بن عبدالله انصاري، به حسب نقل اكثر مقاتل، اولين كسي بود كه در اولين اربعين، يعني در بيستم صفر سال 61 ق مرقد امام حسين(عليه السلام) را زيارت كرد.[7]
«سيد بن طاووس» و «ابن نما حلّي» گزارش نموده ‏‌اند كه چون اهل‌‏ بيت امام حسين(عليه السلام) از شام بازگشتند و به سرزمين طفّ رسيدند، به راهنماي كاروان فرمودند: ما را از راه كربلا عبور ده! پس آنان مسير را ادامه دادند تا به نينوا رسيدند كه ديدند جابر و جمعي ديگر بر گرد مرقد امام(عليه السلام) اجتماع كرده ‌‏اند، پس آنان با يكديگر ملاقات كردند و به سوگواري پرداختند و مراسمي جانسوز برپا كردند.[8]

پاورقي:
[1]. كامل الزيارات، ابن قولويه، مطبعة المرتضوية، نجف اشرف، 1386ق، ص‏81؛ مستدرك الوسايل، ميرزا حسين نوري، نشر آل البيت، قم، 1407ق، ج2، ص279.
[2]. تهذيب الاحكام، شيخ طوسي، دار الكتب الاسلاميه، تهران، 1354ش، ج 6، ص‏52؛ وسائل الشيعه، شيخ حُرّ عاملي، دار احياء التراث العربي، بيروت، چاپ چهارم، 1391ق، ج 3، ص‏42.
[3]. ر.ك: مصباح المتهجد، شيخ طوسي، مؤسسة شيعه، بيروت، چاپ اول، 1411ق، ص‏788.
[4]. برگرفته از زيارت اربعين، موسوعة زيارات المعصومين، مؤسسة الامام الهادي، پيام امام هادي(عليه السلام)، بيروت، چاپ سوم، 1426ق، ج 3، ص‏429.
[5]. مصباح الزائر، سيد بن طاووس، مؤسسه آل ‏البيت، قم، 1417ق، ص‏439.
[6].آثار الباقيه، ابوريحان بيروني، امير كبير، تهران، 1363ش، ص‏528.
[7]. مستدرك الوسائل، ج 3، ص‏580؛ سفينة البحار، شيخ عباس محدث قمي، بنياد پژوهش‌هاي آستان قدس رضوي، مشهد، چاپ اول، 1418ق، ج 1، ص‏141.
[8]. اللهوف علي قتلي الطفوف، سيد بن طاووس، نشر جهان، تهران، بي‌‏تا، ص‏196؛ مشير الاحزان، ابن نما حلّي، مدرسه امام مهدي(عليه السلام)، چاپ اول، 1406ق، ص‏107.
منبع: معاونت تبليغ، ذي طوي، غلامرضا گلي زواره.