وارث: نشست نقد و بررسی رونمایی کتاب خاتم با حضور حسن محمودی، قاسم علی فراست، محمدرضا سنگری و مجید قیصری دوشنبه شب، ۱۳ دی در شهر کتاب مرکزی برگزار شد.
قاسم علی فراست در ابتدای این نشست گفت: امیدوارم جشنواره داستان کوتاه خاتم به نقطه‌ای برسد که به جریان ادبی نزدیک شود و تحت این عنوان نمود پیدا کند.
وی افزود: در دنیا وقتی کسی به مرام و مسلک و دینی اعتقاد دارد، از رفتار و سکنات او می‌توانیم پی ببریم که او به چه چیزی اعتقاد دارد ولی متاسفانه ما در کشورمان بین کسی که به پیامبر اکرم اعتقاد دارد و کسی که اعتقاد ندارد، تفاوت خاصی نیست. یا بهتر بگوییم رفتار یک بودایی بهتر و شیواتر، پایبندی یک فرد را به دینش نشان می‌دهد تا رفتار ما به عنوان کسی که به اسلام و پیامبر اعتقاد داریم. اما امیدوارم جشنواره خاتم بتواند بخشی از این خلاء موجود را پر کند و برای همه ما تلنگر باشد.
مجید قیصری نویسنده و دبیر جشنواره خاتم نیز با بیان اینکه جشنواره داستان کوتاه خاتم به دلیل وجود خلاء های داستان‌نویسی در زمینه حضرت محمد(ص) شکل گرفت، گفت: درباره پیامبر هیچ داستانی نداریم و هرچه هست، قصه و حکایت و بازنویسی است درحالی که در غرب، برای عیسی بن مریم، حضرت موسی یا بودا کارهای زیادی انجام شده است. به هر صورت جشنواره خاتم انگیزه خوبی بود و دستاوردهای مبارکی هم داشت که دریافت ۹۰۰ اثر یکی از این دستاوردهاست.
حسن محمودی نویسنده و منتقد نیز با بیان اینکه بهترین کارهای ادبی درباره پیامبر(ص) را در میان آثار کلاسیک فارسی می‌توان پیدا کرد، گفت: در میان آثار کلاسیک، شعرهای حافظ و مولانا و سعدی و نثرهایی مثل حمزه‌نامه، بهترین آثار درباره حضرت محمد (ص) به حساب می‌آیند.
وی ادامه داد: به علاوه من در پژوهش‌هایی که داشته‌ام، متوجه شدم که در داستان‌های مدرن ایرانی نیز دغدغه دین و کلنجار رفتن با این مساله همواره مورد توجه نویسندگان برجسته بوده و فارغ از نتیجه درست یا غلطی که آن را در داستان‌شان آورده‌اند، به نوعی به این موضوع پرداخته‌اند.
این نویسنده همچنین گفت: ما در ادبیات بعد از انقلاب نیز بازنویسی‌های زیادی داشته‌ایم اما متاسفانه کارهای‌مان منجر به خلق آثار ارزشمند نشده است. از آن بدتر اینکه فقر پژوهش و نبود یک دسته بندی موضوعی که مشخص کند نویسندگان به چه موضوعاتی پرداخته‌اند و نویسندگان دیگری که می خواهند وارد این حوزه شوند، می توانند سراغ چه موضوعاتی بروند، وجود ندارد. طی روز از شخصیت‌های دینی زیاد صحبت می‌کنیم ولی وقتی به ساحت داستان می‌رسیم، آنها را حذف می‌کنیم. نویسندگان مدرن ایرانی، خلاف آنچه در هنر اسلامی اتفاق می‌افتد، در خلق آثارشان به سمت ضدیت دینی می‌روند و همواره رگه‌هایی از سخره و نفی در آثارشان نسبت به دین وجود دارد.
محمودی در بخش دیگری از سخنانش گفت: ما امروز با نسل جدیدی از داستان نویسان روبرو هستیم و بسیاری از افراد وقتی داستان‌شان به سمت مدرن شدن می‌رود، نگران خطوط قرمز هستند و ای کاش جشنواره خاتم می‌توانست ریشه این اتفاق را پیگیری کند.
سنگری دیگر میهمان این برنامه با بیان اینکه آثار شاخصی در حوزه داستان و رمان درباره حضرت محمد(ص) نداریم، گفت: سعی ما در جشنواره خاتم بر این بود که به این سوال پاسخ دهیم که چه چیز باید درباره پیامبر بگوییم، چگونه؟ با چه رویکردی و اینکه آیا عرصه داستان کوتاه، مناسب‌ترین قالب داستانی برای پرداختن به پیامبر خاتم است یا نه.
وی ادامه داد: من رویکرد و نگاه‌مان را به پیامبر به ۴ دسته تقسیم کرده‌ام که می تواند زمینه‌ساز جشنواره‌های بعدی باشد. اول، نگاه یا برخورد مناسبتی با پیامبر است مثل توجه‌مان در میلاد یا وفات پیامبر است. دوم، نگاه و برخورد انفعالی و رقابتی مان نسبت به پیامبر است مثل اینکه وقتی در کشورهای اروپایی، علیه پیامبر کاریکاتور می کشند، عکس‌العمل نشان می دهیم. سوم، نگاه تاریخی ما به پیامبر که ایشان را به پیامبر تاریخی تبدیل می کند و ما در این شیوه، صرفا آثار را بازنویسی کرده‌ایم و کمتر به خلق اثر رسیده‌ایم. و چهارم، نگاه اسوه‌ای به پیامبری که در زندگی امروزمان جاری و ساری است و در اکنون ما حضور دارد و ما در جشنواره خاتم تلاش کردیم که به این نوع نگاه نزدیک شویم و اولین داستان کتاب خاتم هم این رویکرد را به خوبی نشان داده است.
قاسمعلی فراست هم در بخشی از این برنامه گفت: به هر دلیلی که تاکنون به موضوع پیامبر نپرداخته‌ایم، این نکته بر قوت خود باقی است که ما به این نوع داستان‌پردازی نیاز داریم و تا زمانی که یک ایده، برای ما دغدغه ذهنی نشود، به آن وارد نمی شویم. همچنین این اتفاق از دو سمت باید رخ دهد، از یک سو، نویسندگان باید وارد شوند و از سوی دیگر، سیاست‌گذاران فرهنگی.
محمودی نیز با بیان اینکه اگر در عرصه ادبیات و سینمای جنگ شاهد کارهای خوبی هستیم، به دلیل دغدغه شدن این موضوع بوده، گفت: دغدغه نبودن دین در ادبیات و فرم‌های ادبی به وضوح به چشم می آید؛ طوری که حتی داستان اول کتاب خاتم هم تاثیرگذار نیست. داستان «آن سنگ» مهدی کفاش نیز که در فرم و ساختار خوب است، در اواسط داستان، دو پاره می شود و به طور کلی، مخاطب با داستان‌های این کتاب، به کشف و شهود در هستی نمی رسد، اتفاقی که حتما در داستان باید رخ دهد.
وی افزود: بهترین راه برای اینکه آثار خوبی در حوزه دین تولید شود، این است که جشنواره خاتم، نویسندگان مستعد را بورسیه کند و به آنها زمان دهد تا کارهای خوب و خلاقانه ارائه دهند؛ به خصوص در حوزه کودک و نوجوان که فقر اثر مذهبی بیشتر حس می شود.
قیصری هم در ادامه گفت: جشنواره خاتم یک جنبش است و مطمئنم فقه جعفری این اجازه را می‌دهد که بتوانیم نسبت پیامبر (ص) را با زندگی امروز و عصر حاضر پیدا کنیم، همان‌طور که آقای فیروزان هم گفتند این جشنواره، یک جشنواره شخصی و خصوصی است و امیدواریم که مستدام و پاسخ‌گوی نیاز ما در این حوزه باشد تا اتفاقات نو و تازه در ادبیات دینی و زبان فارسی رخ دهد.
سنگری نیز در پایان گفت: اگر ما در عرصه‌ای احساس تراکم می‌کنیم، به این دلیل است که فضاسازی مناسب ایجاد نشده است اما امیدواریم که فضاسازی مناسبی درباره ادبیات داستانی مرتبط با پیامبر به واسطه جشنواره خاتم ایجاد شود. به خصوص که من معتقدم داستان‌هایی که در کتاب خاتم گردآوری شده، ابتدای راه و به قول معروف اتود است و در آینده، اتفاقات بهتر و خوب‌تری می افتد به شرطی که این داستان‌ها در حضور داستان‌نویسان نقد شود.
