آیا می‌توان شیعه یا سنی را تکفیر کرد؟

وارث: احادیث فراوانى از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وجود دارد که از تکفیر کسى که شهادتین (اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمدا رسول الله) گفته ‏است، نهى فرموده‏‌اند، چه رسد به کسى که به انجام دستورات دینى متعهد است!

روایات در این باره در کتاب‌های شیعه و سنی فراوان است که به عنوان نمونه‏ به روایاتی که در کتب اهل سنت در این باره آمده توجه کنید:

1. «بُنىَ الإسلامُ على‏ خِصالٍ: شَهادةُ أنْ لا اله الّا اللهُ و أنَّ محمّداً رسولُ اللهِ و الإقرارُ بما جاءَ مِنْ عِندِاللهِ و الجهاد ماض مُنْذُ بعثَ رُسُلَه إلى‏ آخرِ عِصابةٍ تکونُ ‏من المسلمین ... فلا تکفروهم بذنب و لاتشهدوا علیهم بشرک» (کنز العمال: 1/ 29، شماره 30)

«اسلام مبتنى بر چند ویژگى است: شهادت به یگانگى خداوند (لا اله الّا الله) وشهادت بر نبوت رسول خدا (محمد رسول الله صلَّى اللَّه علیه و آله و سلَّم) و پذیرفتن آنچه از جانب خداوند نازل شده است و اعتقاد به اینکه جهاد از ابتداى‏ بعثت انبیاء ادامه دادند تا به آخرین گروه که مسمانان مى‏‌باشند. پس کسى را که به این ویژگی‌ها معتقد بود، به دلیل گواهى و شهادت او تکفیر نکنید و او را مشرک‏ ننماید».

2- ابو داود از نافع و او از ابن عمر نقل مى‏‌کند که پیامبر صلَّى اللَّه علیه و آله و سلَّم فرمود:

«أیّما رجلٍ مُسلمٍ أکفر رجلًا مسلماً فان کان کافراً، والّا کان هو الکافر». (سنن ابى داود: 4/ 221، شماره 4687. کتاب السنة)

«هر گاه مسلمانى، مسلمان دیگرى را تکفیر کند اگر او واقعاً کافر باشد که هیچ، وگرنه خود او کافر است».

3. مسلم به نقل از نافع و او از ابن عمر روایت کرده است که پیامبر صلَّى اللَّه علیه و آله و سلَّم فرمود:

«اذا کفّر الرجل اخاه، فقدباء بها احدهما». (صحیح مسلم 1/ 56. کتاب الایمان. باب «من قال لاخیه المسلم یا کافر»)

«هرگاه مسلمانى برادر دینى‌‏اش را تکفیر کند، گناه این نسبت را یکى از آن دو به دوش کشیده است».

4. مسلم از عبدالله بن دینار و او از ابن عمر روایت کرده است‏ که پیامبرصلَّى الله علیه و آله و سلَّم فرمود:

«ایّما امرءٍ قال لاخیه یا کافر، فقد باء بها احدهما، ان کان کما قال، و الّا رجعت علیه». (صحیح مسلم 1/ 57، کتاب الایمان، باب «من قال لاخیه المسلم یاکافر»؛ مسند احمد: 2/ 22 و: 60 و 142؛ سنن ترمذى: 5/ 22، شماره 2637، کتاب الایمان)

«اگر کسى به برادر دینى‏‌اش «کافر» خطاب کند، گناه این نسبت را یکى از آن دو به دوش مى‌‏کشد، اگر راستگو باشد که هیچ، و الّا به خود او بر مى‏‌گردد».

5. بخارى در کتاب خود، در باب «گناهان، بازمانده دوران جاهلیت‌‏اند وهیچ ‏کس با انجام آنها کافر نمی‌شود، مگر با شرک ورزیدن» از پیامبر صلَّى اللَّه علیه و آله و سلَّم روایت مى‌‏کند که خطاب به فردى فرمود: «در تو آثار جاهلیت هست» و خداوند مى‌‏فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ». (صحیح بخارى: 1/ 11، کتاب الایمان، باب «المعاصى من أمر الجاهلیة») ترجمه آیه: خداوند (هرگز) شرک را نمى‌‌‏بخشد و پایین‌‏تر از آن را براى هر کس بخواهد (و شایسته بداند) مى‌‏بخشد.

6. ترمذى در کتاب سنن خود، به نقل از نائب ابن ضحاک روایت مى‏‌کند که پیامبرصلَّى اللَّه علیه و آله و سلَّم فرمود: «لیس على العبد نذر فیما لایملک، و لاعن المؤمن کقاتله و من قذف مؤمناً بکفر، فهو کقاتله». (سنن ترمذى: 5/ 22، شماره 2636، کتاب الایمان)

«هیچکس نمى‌‏‌تواند در مورد اموال دیگران نذر کند و لعن کننده مؤمن مانند قاتل اوست. و هر کس به مؤمنى نسبت کفر دهد، مانند آن است که او را کشته است».

7. ابو داود از اسامة ابن زید نقل مى‌کند:

«پیامبرصلَّى اللَّه علیه و آله و سلَّم ما را به جنگى در منطقه حرقات فرستاد. ما در پیشاپیش لشکر بودیم. وقتى دشمن شکست خورد و در حال فرار بود، یک نفر ازآنها را دستگیر کردیم. او در این موقعیت «لا اله الّا الله» گفت. او را آنقدر زدیم تا جان سپرد.

وقتى ماجرا را براى رسول خداصلَّى الله علیه و آله و سلَّم گفتیم، حضرت فرمود: شما در روز قیامت با «لا اله الّا الله» چه خواهید کرد؟

گفتم: یا رسول الله! او از ترس شمشیر و کشته شدن، «لااله الّا الله» گفت.

حضرت فرمود: آیا تو از ذهن او باخبرى و فهمیدى که او از ترس، کلمه توحید بر زبان آورد؟

در روز قیامت در مقابل «لا اله الّا الله» چه خواهى کرد؟ اسامه گفت: پیامبر صلَّى الله علیه و آله و سلَّم همیشه این جمله را تکرار مى‌‏کردند تا آنجا که من آرزو مى‏‌کردم اى‏کاش من مسلمان نشده بودم مگر همان روز». (سنن ابى داود: 3/ 45، شماره 2643، صحیح بخارى 5/ 144 باب «بعث النبى اسامة بن زید إلى الحرقات» از کتاب «المغازى»)

8- هنگامى که ذو الخویصره به رسول خدا صلَّى اللَّه علیه و آله و سلَّم اهانت نمود و گفت: به عدالت رفتار کن! در بین کسانى که در جلسه بودند ولوله‏اى بر پا شد. از آن جمله خالد بن ولید بود که به پیامبر گفت: یارسول الله! اجازه دهید گردنش را بزنم! و حضرت فرمود: «لا، فلعلّه یکون یصلّى ... انه ربّ مصل یقول بلسانه ما لیس فى قلبه. سپس‏اضافه کردند: انّى لم اؤمر ان انقب قلوب الناس و لا اشق بطونهم». (صحیح بخارى: 5/ 164. باب «بعث على و خالد بن ولید» از کتاب «المغازى»)

«نه، شاید که او از نمازگزاران باشد ... هستند نمازگزارانى که آنچه مى‌‏گویند در قلبشان نیست ... من مجاز نیستم به نهانخانه درون مردم راه یابم و از اسرار درونى آنها گاه شوم».

در پرتو این احادیث فراوان و روشنگر از رسول گرامى اسلام صلَّى اللَّه علیه و آله و سلَّم در مى‌‏یابیم که تکفیر مسلمان، کارى سهل و ساده نیست و بسیار دشوار و خطیر است.

خداوند متعال مى‏‌فرماید: «وَ لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ تَفَرَّقُوا وَ اخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْبَیِّناتُ وَ أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِیمٌ»

«و مانند کسانى نباشید که پراکنده شدند و اختلاف کردند (آن هم) پس از آنکه ‏نشانه‏‌هاى روشن (پروردگار) به آنها رسید و آنها عذاب عظیمى دارند».

مسلمانان همواره در طول قرن‌هاى متمادى، هدف نقشه‏‌هاى شوم و تفرقه ‏افکنانه استعمارگران بوده‌‏اند. آنان سعى کرده‌‏اند از طریق درگیر کردن مسلمانان و ایجاد تفرقه در بین صفوف مسلمین، طُعمه گوارایى براى خود فراهم آورند تا بتوانند با وسایل گوناگون به غارت ثروت‏‌هاى مادى و از بین بردن فرهنگ و تمدن اسلامى بپردازند.

تکفیر مسلمانان نسبت به یکدیگر در زمینه مسایل فقهى و یا اعتقادى که از ضروریات دین نیست، امرى ناپسند و گناهى‏ نابخشودنى است و حاصلى جز خدمت به استعمار ندارد. در این باره نیازى به اطاله کلام و ذکر مثال‌هاى متعدد نیست، کافى است با نگاهى به وضعیت کنونى‏ مسلمانان و پراکندگى صفوف آنان، این نکته را دریابیم. (مرزهاى توحید و شرک، آیت‌الله سبحانی، ص: 31)

/ف104