شب زنده داری الهی، مسواک روح است

از طهارت لباس تا طهارت باطنی

پاکی و طهارت از کلیدهای نماز است و پاکی درون و پاکی بیرون، زمینه ساز سعادت است. خدا پاکیزگان و پاک جویان را دوست دارد. دوست داشتن خدا، حجاب را از دل بنده می زداید و او نور و سعادت را می یابد. نیمی از ایمان، پاک سازی خویش از موجبات تیرگی ها و آلودگی های ظاهر و باطن است؛ نیم دیگر، آراستن خود به خوبی ها و فضیلت هاست، چه به صورت وضو و عطر، چه با دوری از گناه و انجام نیکی ها و آراستگی به اخلاق شایسته. البته طهارت باطنی و پاکیزگی درون از آلایشهای معصیت و پستی ها و آلودگی های اخلاقی، مهم تر از طهارت بدن است. چگونه ممکن است خداوند، طهارت لباس را در نماز خواسته باشد، بی آنکه پاکی درون، مطلوب او نباشد؟!

شب زنده داری مسواک روح است

امام صادق علیه السلام به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: مسواک کردن موجب پاکیزگی دهان و خشنودی خداست و از سنت های موکد است و منافعی برای برون و درون دارد که بی شمار است. هم چنان که زواید غذا را با مسواک از دندان هایت می زدایی، آلودگی را نیز با تضرع و خشوع و شب زنده داری به درگاه خدا از بین ببر، ظاهر و باطن خود را از تیرگی های مخالفت با فرمان خدا و ارتکاب گناهان بزدای. چوب مسواک، گیاهی پاک و لطیف است، دندانها هم وسیله خوردن. جویدن و گوارش است. مسواک سبب می شود که آلودگی های غذا از بین برود و جوهر زلال آن آشکار شود و مثل حالت اولش گردد. خداوند را هم پاک و هم شفاف قرار داد و فکر و یاد و تکریم خدا را غذای قلب قرار داد. هر گاه غفلت و تیرگی، شفافیت دل را بزداید با صیغل توبه و آب اناب  - بازگشت از گناه - آن را جلا بده تا به حالت نخست برگردد و صاف شود. باید اندیشید همانگونه که مسواک، سبب سالم ماندن دندان و کمک به بهتر هضم شدن غذاست که قوای بدن و مایه حیات آدمی و طول عمر اوست، پاکسازی درون زمینه ساز سعادت انسان است. معیار، خوب و دقیق انجام دادن کارهاست، نه کمیت بسیار. همچنان که وزیر در برابر سلطان کاری آسانتر از جنگ یک جنگجو در میدان نبرد دارد، ولی و قرب تر است. چون کارش حساس تر و دقیق تر است، مراقبت بر حسن اجرای فرمان خدا حتی در مسواک زدن موجب قرب به اوست و بعید نیست نماز با مسواک، پاداشی هفتاد برابر داشته است. بنده باید مراقب باشد وقت حضور در مقابل خدا همه اعضایش، به خصوص عضوی که با آن کلام الهی را می خواند، آلوده به آلودگی های دنیوی نباشد، این مراقبت لطیف، در خور هر گونه پاداش الهی است.

خوب است کارهای ما از سمت راست شروع شود

از روایات بر می آید همه کارها، خوب است از راست شروع شود، که حکمتی دارد. اغلب چنین است که عضو راست قوی تر است. عالم غیب هم از عالم شهود برتر است و عالم ارواح از عالم اجسام. باید به تقویت حالات درونی و روحی بپردازی تا از روحانیان شوی. انبیای الهی می خواهند آبادکننده و خدمتگذار جهان غیب باشند، ولی مردم به فریب شیطان در پی آبادی عالم محسوس اند و میان این دو تضاد است. اگر انبیا و اولیاء گاهی به آبادی عالم محسوس می پردازند، در واقع خدمت به جهان غیب است، چرا که آبادانی آخرت و کسب معرفت جز با حیات معنوی نیست. تعمیر و آبادانی در حد ضرورت، برای بقای زندگی است، ولی نه بیش از حد ضرورت. بلکه به عنوان مقدمه، ولی دنیا طلبان به دنیا به صورت مطلوب اصلی می نگرند، نه ابزاری.

خداوند آب را کلید قرب و مناجات قرار داد

از جمله درسهای دیگر وضو و خواند دعا آن است، انسان در همه حال، ادب عبودیت داشته و به یاد خدا باشد و از امور دنیا به یاد آخرت بیفتد. به فرموده امام صادق علیه السلام خداوند آب را کلید قرب و مناجات خویش قرار داد. آب، نجاسات ظاهری را زایل می کند و رحمت الهی گناه بندگان را می شوید. هم چنان که آب را مایه حیات و بقای تمام موجودات قرار داده است، به فضل و رحمت خویش عبادت ها را مایه حیات دلها قرار داده است. پس تو باید مثل آب، زلال و پاک باشی. خداوند، آب را پاک کننده قرار داد. تو هم دل و جانت را با تقوا و یقین پاکیزه ساز. به فرموده امام رضا علیه السلام خداوند فرمان وضو داد، تا وقتی بنده در پیشگاه خدا برای مناجات می ایستد، از آلودگی ها پاک باشد؛ سستی و بی حالی نداشته باشد و با دلی پاک در آستان خدا بایستد. در وضو شستن دسته و صورت و مسح دست و پاها واجب است، چرا که وقتی بنده ای در پیشگاه خدا می ایستد، اندام وضویش آشکار است. سجود و خضوعش با صورت است و درخواست و دعایش با دست و تضرع و نالیدنش با سر. در رکوع و سجود سر را رو به خدا می گیرد و نشستن و ایستادنش با پاهای اوست.