وارث: محمدبن علی، محمدتقی یا جواد، فرزند علی بن موسی و سبیکه(خیزران)، نهمین امام شیعیان است که در دهمین روز رجب سال ۱۹۵ هجری قمری در مدینه به دنیا آمد.
مادر آن حضرت «سبیکه » از خاندان «ماریه قبطیه » (خاندان همسر پیامبر اسلام) بود و از نظر فضائل اخلاقی در درجه والایی قرار داشت و برترین زنان زمان خود به حساب می آمد.
دوران کودکی امام جواد علیه السلام از دوران شیرخوارگی تا زمانی که در سن هفت سالگی به امامت رسیدند، با حوادث گوناگون آمیخته است.
در خانواده امام رضا علیه السلام و در محافل شیعه، از حضرت جواد علیه السلام به عنوان مولودی پر خیر و برکت یاد می شد، چنان که «ابو یحیای صنعانی » گفته است؛ روزی در محضر امام رضا(ع) بودم، فرزندش ابوجعفر را که خردسال بود، آوردند. امام فرمود: «این مولودی است که برای شیعیان ما، با برکت تر از او زاده نشده است .»
امام جواد(ع) در سال 203 هجری قمری پس از شهادت پدرشان امام رضا(ع)، در سن هشت سالگی به امامت رسیدند. دوران هفده ساله امامت ایشان با حکومت مامون و معتصم، خلفای عباسی، همزمان بود. هنگامی که امام رضا(ع) به دعوت مامون از مدینه به توس رفتند، امام جواد(ع) کودک بودند و مانند دیگر افراد خانواده در مدینه ماندند و سال 202 هجری قمری برای دیدار پدر به مرو رفتند و سپس به مدینه بازگشتند.
مامون پس از شهادت امام رضا(ع) به بغداد رفت. او که از کمالات علمی و معنوی امام جواد(ع) آگاه بود، ایشان را از مدینه به بغداد دعوت کرد، اما دولتمردان حکومت عباسی و اطرافیان مامون از این اقدام ناخشنود بودند، به ویژه آن که مامون تصمیم داشت دختر خود، ام الفضل را به همسری امام جواد(ع) درآورد. مامون برای آن که آنها را از مقام علمی و فضل آن حضرت آگاه سازد، در بغداد مجلس بحثی، میان او و دانشمندان بزرگ آن روزگار ترتیب داد. در این مجلس، امام(ع) به پرسش های علما پاسخ گفتند و میزان دانش و هوش وی بر آنان آشکار شد. پس از آن مامون دختر خود را به همسری امام(ع) درآورد.
همسر دیگر امام جواد علیه السلام، سمانه مغربیه نام داشت که مادر امام هادی علیه السلام بود.
امام جواد علیه السلام چون امامان دیگر با بهره مندی از علوم و معارف ناب توحیدی و دریافت حقایق از عوالم بالا در صحنه های مختلف، گوشه هایی از اقیانوس نامتناهی علم و حکمت خویش را در زندگی سراسر رحمت خویش به نمایش گذاشتند.
دفتر زندگی امام، مانند سایر ائمه معصوم علیهم السلام آکنده است از برگ هایی زرین از مکارم اخلاق، مناقب و معجزات، استجابت دعاها، ارتباط متواضعانه، صمیمانه و همدردی با اصحاب و یاران.
سخنان ارجمندی از این بزرگوار به یادگار مانده اند که از آن میان می توان به جملاتی نظیر «برای اثبات خیانت شخص، همین کافی است که او امین اشخاص خیانتکار باشد»، «حرکت کردن به سوی خداوند با دل، شخص را بهتر، سریع تر و مطمئن تر به خداوند می رساند، نسبت به اطاعت و عبادتش با سایر اعضاء و جوارح»، «هر کس از هوای خویش اطاعت کند، آرزوی دشمن خویش را بر آورده کرده است»، «اعتماد به خداوند متعال، بهای هر چیز گرانبها و نردبانی برای رسیدن به هر چیز بلند مرتبه ای است»، «عزت مومن در بی نیازی او از مردم است» و «این گونه مباش که در آشکارا دوست خدا و در پنهان دشمن خدا باشی» اشاره کرد.
در کتاب ها و متون فراوانی چون کشف الغمه اثر علی بن عیسی اربلی، ارشاد شیخ مفید، بحارالانوار از علامه محمدباقر مجلسی، سیره پیشوایان نوشته مهدی پیشوائی، روضة الواعظین اثر محمد فتال نیشابوری، وسائل الشیعه به قلم محم بن حسن حر عاملی، معدن الجواهر نوشته ابوالفتح کراجکی و المستطرف از محمد بن احمد ابشیهی، روایات و اشارات های گوناگونی از امام جواد(ع) یا درباره ایشان نقل شده است.
دوران زندگی نهمین پیشوای شیعیان(ع) مصادف با دوران حکومت مأمون و معتصم عباسی بود . معتصم در بغداد تصمیم به قتل وی گرفت و سرانجام به وسیله أُمّ الفضل، همسرش و دختر مأمون، در ۲۵ سالگی، مسموم و به شهادت رسیدند. وفات ایشان در آخر ذی القعده ۲۲۰ هجری قمری در بغداد اتفاق افتاد.
کتاب های زیادی درباره این امام همام(ع) و کرامات ایشان به رشته تحریر در آمده اند که برخی از مهم ترین این تألیفات در سال های اخیر عبارتند از:
زندگانی امام محمدتقی(ع)/ منصور کریمیان/ اشرفی/ 1381
حضرت امام محمد تقی(ع)/ سیدمهدی آیت اللهی، علی مظاهری/ جهان آرا/ 1381
زندگانی حضرت امام محمد تقی(ع)، گزیده ای از منتهی الامال محدث قمی/ رضا استادی/ دفتر نشر برگزیده/ 1382
صحیفه امام جواد(ع)/ جواد قیومی اصفهانی/ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی/ 1382
تاریخ اسلام در عصر امامت امام رضا و امام جواد علیهماالسلام/ علی رفیعی/ تحسین/ 1382
زیارتنامه امام موسی بن جعفر و امام جواد(ع)/ مهدی الهی قمشه ای/ نصایح / 1382
لالایی معصومین 11، امام جواد(ع)/ فرشته منعمی، رضوان داستانپور/ ایران نگین/ 1383
داستان زندگی امام جواد(ع)/ محمدحسین صلواتیان، امیرمهدی مرادحاصل، رضا شیرازی/ پیام نور/ 1383
بیست و پنج درس زندگی از سیره عملی حضرت امام جواد الائمه(ع)/ حمیدرضا کفاش، نعمت الله کاظمی فرامرزی/ عابد/ 1383
زندگانی چهارده معصوم، امام محمد تقی(ع) و امام علی النقی(ع)/ علی نوری/ جهانتاب/ 1383
زندگانی حضرت امام محمد جواد(ع)/ میرداوود سیدحسینی/ زرین رود/ 1383
معجزات امام جواد علیه السلام/ حبیب الله اکبرپور (به اهتمام)/ الف/ 1384
تحلیلی بر زندگی امام جواد(ع)/ عباسعلی کامرانیان/ مجنون / 1384
جوان ترین رهبر؛ حضرت امام جواد(ع)/ مهدی مرادحاصل، شهرام عظیمی (نقاش)، زهرا شهبازی (ویراستار)/ منادی تربیت / 1384
قصه های مهربانی؛ مهربان یازدهم امام جواد(ع)/ مجید ملامحمدی، محمدحسین صلواتیان (تصویرگر)/ پیام آزادی/ 1385
یکصد و ده حدیث از امام جواد و امام هادی(ع)/ محمدحسین مجاهد (گردآورنده)/ فقه/ 1385
نخل های بی قرار؛ چهل حکایت از زندگی امام جواد(ع)/ ناصر نادری/ پیام محراب/ 1386
چهل حدیث از امام محمد جواد(ع)؛ گهرهای تقوی(ع)/ محمدحسین فلاح زاده/ معروف/ 1386
آشنایی با زندگانی امام جواد علیه السلام/ حسین فریدونی/ نبا / 1386
بخشنده پاک؛ امام جواد علیه السلام/ مهدی وحیدی صدر (شاعر)/ جامعه القرآن الکریم / 1386
عجایب و معجزات شگفت انگیزی از امام جواد(ع)؛ اثبات حقانیت تشیع/ واحد تحقیقاتی گل نرگس(عج)/ شاکر/ 1386
درختی که بال درآورد؛ داستان هایی از زندگی امام جواد(ع)/ مجید ملامحمدی/ بوستان کتاب قم/ 1386
عزیزترین یادگار؛ حکایتی از زندگی امام جواد(ع)/ مهدی وحیدی صدر، طیبه توسلی (تصویرگر)/ عروج اندیشه/ 1387
حیات پاکان؛ داستان هایی از زندگی امام رضا، امام جواد و امام هادی(ع)/ مهدی محدثی/ بوستان کتاب قم / 1387
امام جواد(ع)/ مهدی وحیدی صدر، منقذ موسوی (تصویرگر)/ عروج اندیشه/ 1387
بخشنده ترین پدر دنیا؛ امام جواد(ع)/ علی عباسی/ منتظران ظهور/ 1387
امام جواد(ع)؛ غنچه ای که پژمرد/ سپیده خلیلی، سعید رزاقی (تصویرگر)/ لوح دانش/ 1387
چهل داستان و چهل حدیث از امام جواد(ع)/ عبدالله صالحی/ مهدی یار / 1387
امام محمد تقی (ع)/ مهدی وحیدی صدر، فرشته منعمی (تصویرگر)/ موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) / 1387
