وارث: اسلام در مبارزة همه جانبه و عملي با خودخواهي، اصولي را مورد توجه قرار داده است كه در اينجا به چند نمونه از آنها اشاره ميكنيم.
تشخيص بيماري
در درمان بيماريهاي جسماني، ركن اساسي تشخيص بيماري است. در معالجه و درمان بيماريهاي روحي و رواني نيز بايد ريشه و منشأ بيماري كشف شود. در اين باره امام علي ـ عليه السّلام ـ فرمود: «طُوبي لِمَنْ شَغُلَهُ عَيْبُهُ عَنْ عُيُوبِ النّاس». خوشا به حال كسي كه قبل از پرداختن به عيوب ديگران در برطرف كردن عيوب خود كوشا باشد.(1)
احساس وابستگي به خدا
بهترين راه نجات از خودخواهي اين است كه انسان باور كند كه در وجودش نوعي وابستگي به خداوند قرار دارد و آنچه او را به راهي جز راه حق ميكشاند خود واقعي نيست. به عبارتي سرچشمه اصلي خودخواهي، عدم شناخت خويشتن است. چرا كه اگر انسان خود را به خوبي بشناسد كوچكي خود را در برابر عظمت پروردگار، و ناچيز بودن اعمالش را در برابر مسؤوليتهاي سنگين كه برعهده دارد و نعمتهاي عظيمي را كه خداوند به او بخشيده بداند، هرگز گام در مسير خودخواهي نخواهد گذاشت. خودخواهي و حبّ ذات، مايه عقب ماندگي است. زيرا رمز تكامل، اعتراف به تقصير و قبول وجود نقصها و ضعفهاست.
به همين دليل اولياي خدا هميشه به تقصير و قبول وجود نقصها و ضعفها معترف بودند. آنان هميشه به تقصير خود در برابر وظايف الهي معترف بودند و مردم را از خودخواهي و بزرگ شمردن اعمال خويش، نهي ميكردند.
تعادل در آرزوها
اسلام با ارائه دستورهاي بيشماري، در تمام زمينه ها حدود مناسب براي هر گرايش را تعيين فرموده است. به طوري كه اگر اين مرزها رعايت شود سهم هر آرزويي ادا شده و از هر گونه افراط و تفريط جلوگيري به عمل ميآيد.
التزام به احكام شرعي در تمام زمينه ها يك راه حل عملي براي ايجاد تعادل در بين اميال گوناگون و جلوگيري از رشد بيرويّه خودخواهي در انسان است.(2)
پی نوشت ها:
1. مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، ج 1، ص 199.
2. همان، ص 94ـ95.
