وارث: حضرت علي بن الحسين، ملقّب به سجّاد و زين‌العابدين، روز پنجم شعبان سال ۳۸ هجري، در مدينه ديده به جهان گشود. نام مبارك امام چهارم "علي" است و مشهورترين القاب آن حضرت "زين العابدين و سجّاد "است و مشهورترين كنيه ايشان "ابامحمد و ابوالحسن" است.
حضرت سجّاد عليه السلام پدري چون امام حسين(ع) دارد و مادرش دختر يزدگرد پادشاه ايران است كه دست عنايت حق به طور خارق‌العاده اين دختر را به امام حسين(ع) مي‌رساند. شرافت اين زن آن است كه مادر ۹ نفر از ائمه طاهرين مي‌شود و چنانچه امام حسين عليه السلام «اب الائمه» است. اين زن نيز «ام‌الائمه» است.
امام سجاد" ابن الخيرتين"
يكي از نام‌هايي كه امام سجاد عليه السلام را با آن مي‌خواندند، ابن الخيرتين است و علت اين نامگذاري سخني است مستند به رسول خدا كه "در ميان عرب، نسل قريش و در ميان غير غرب، فارسيان نمونه‌اند."
ابوالاسواد دئلي، ضمن برشمردن فضايل امام سجاد، علي بن الحسين عليه السلام مي‌گويد:
و ان غلاما بين كسري و هاشم
لا كرم من نيطت عليه التمائم
يعني؛ پسري كه از يك سوي به نسل هاشميان و از سوي ديگر به نسل فرمانروايان فارس كسري منسوب است، گرمي‌ترين و با كرامت‌ترين فرزندي است كه بر او بازوبند بسته‌اند (تا از گزند چشم تنگان ايمن بماند.)
به هر حال قراين تاريخي و مدارك روايي نشان مي‌دهد كه مادر امام سجاد - عليه السلام - بانويي ايراني و بزرگ‌زاده بوده است.
امام زين العابدين عليه السلام در ميدان عبادت و بندگي نسبت به خداوند يكتا، گوي سبقت را از همگان ربود، تا آن جا كه همه معترف‌اند كه او آقا و زينت عبادت‌كنندگان بود. آن قدر به پيشگاه خداوند پيشاني بر خاك ساييد كه همۀ مواضع سجده‌اش پينه بست و به همين خاطر آن بزرگوار را ذوالثفنات (داراي پيشاني پينه بسته) ناميدند.
احياي نهضت عاشورا
از سياست‌هاي ثابت و هميشگي اهل بيت عليهم‌السلام بعد از شهادت سالار شهيدان حضرت اباعبدالله الحسين عليه السلام احياي نهضت عاشورا بود؛ زيرا نهضت عاشورا تابلوي زيبا و پرافتخار غيرت ديني و شجاعت و ظلم ستيزي و عدالت خواهي است و امامان معصوم با احياي آن مي‌خواستند اين ارزش‌ها را در جوامع مسلمان زنده نگه دارند. در اين باره امام سجاد عليه السلام نقش به سزايي داشتند؛ چراكه در مدت ۳۵ سال حيات پربركتشان بعد از واقعه عاشورا، به روش‌هاي مختلف نهضت عاشوراي حسيني را در جامعه زنده مي‌كردند كه خود مبارزه شديدي عليه دستگاه حاكم به شمار مي‌رفت. برخي اقدامات امام سجاد عليه السلام در اين باره عبارت است از:
*گريه مداوم بر سيدالشهداء عليه السلام؛
*يادآوري وقايع عاشورا؛
*توصيه حضرت به زيارت امام حسين عليه السلام؛
*سجده بر تربت حضرت اباعبدالله الحسين عليه السلام و سفارش بدان.
امام (عليه السلام) براي آگاهي مردم، اسلوب دعا را به كار برد، به طوري كه دعاهاي آن حضرت، رويدادهاي عصر او را تفسير مي‌كند. صحيفه سجّاديّه كه به زبور آل محمّد مشهور است، اثر بي‌نظيري است كه در جهان اسلام، جز قرآن كريم و نهج البلاغه، كتابي به اين عظمت و ارزش، پديد نيامده كه پيوسته مورد توجه بزرگان و علما و مصنّفان باشد. از ديگر آثار ارزنده به جا مانده از امام سجّاد (عليه السلام)، مجموعه‌اي تربيتي و اخلاقي است به نام رساله حقوق كه امام (عليه السلام) در آن وظايف گوناگون انسان را در برابر خدا و خود و ديگران، با بياني شيوا و گويا بيان كرده است. مجموعه حقوقي كه در اين رساله ذكر شده جمعاً ۵۱ حقّ است.
امام سجاد عليه السلام در غالب دعاهاي صحيفه سجاديه مكرر، قبل و يا بعد از هرگونه درخواست از خداي متعال، به حمد و ثناي الهي مي‌پردازد و بر پيامبر و آل آن بزرگوار صلوات مي‌فرستد و شيوه دعا كردن را آموزش مي‌دهد و حرمت رسول اكرم صلي الله عليه وآله را پاس مي‌دارد.
منابع:
- قال رسول الله (ص) ان الله من عباده خيرتان، فخيرته من العرب قريش و من العجم فارس. كامل مبرد ۳۰۰ ش اصول كافي كتاب الحجة مترجم، ۲/۳۶۹؛ فيات الاعيان ۲/۴۲۹؛ اثبات الهداة /۲۱۴
اصول كافي ۲/۳۶۵
