وارث:ایران اسلامی این روزها در غم جان‌باختن تعدادی از کارگران سرافراز ناشی از حادثه تاثر برانگیز انفجار در معدن ذغال سنگ آزادشهر به سوک نشسته است. با امید به آن که خداوند متعال روح این کارگران و مجاهدان راه خدا را قرین رحمت کند و آنها را با انبیا و اولیا و اهلبیت(ع) محشور سازد و آنها را به تعبیر روایت در ردهای عظیمتر از شهدای راهش قرار دهد به اجمال به برخی از روایات مستند درباره اهمیت تلاش برای کسب حلال و آثار رزق و روزی در زندگی پرداخته‌ایم.
اهمیت کار و کسب رزق حلال و دوری از کسب حرام از مهمترین مسائل دین مبین اسلام بوده است و علاوه بر آیات مختلفی که خداوند متعال در این باره نازل کرد، روایات متعددی در باب کسب و کار از سوی اهلبیت(ع) صادر شد؛ این روایات به قدری زیاد بود که فقهای اسلام کتابهایی را با عنوان «مکاسب» نگاشتند و از سوی دیگر محدثین شیعه بخشهای متعددی از کتاب خود را به عناوینی مانند «باب کسب حلال و حرام» اختصاص دادند و ذیل آن روایات فراوانی از اهلبیت(ع) را در اهمیت آن آوردند.
رشد و فنای جامعه بستگی به نوع کسب درآمد دارد
طریقه کسب و درآمد و ثمرات و عواقب آن (از راه حلال و حرام) مهمترین موضوع این دست روایات است و حاصل این روایات این است که میانرشد و ارتقا و زوال و فنای افراد و جامعه با نحوه کسب و درآمد رابطه بسیار مستقیمی وجود دارد؛ یعنی هر اندازه افراد جامعه مقید به کسب و در آمد حلال باشند خداوند برکات آسمانها و زمین را برای آنها قرار میدهد و این مسأله باز به میزان ایمان و تقوای جامعه بستگی دارد. یعنی جامعهای که از جهت ایمانی و تقوایی رشد کند هیچ گاه به مسائل منفی از جمله کسب حرام گرایش پیدا نمیکند بنابراین زمینه بارش رحمت و برکت الهی را فراهم می‌کند.
ایمان و تقوا کلید برکت الهی
خداوند در این باره در آیه96 سوره اعراف می‌فرماید «و اگر مردم شهرها ایمان آورده و به تقوا گراییده بودند، قطعاً برکاتى از آسمان و زمین برایشان مى گشودیم، ولى تکذیب کردند؛ پس به [کیفر] دستاوردشان [گریبان] آنان را گرفتیم؛ وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ.»
لذا خداوند و به دنبال آن اهلبیت(ع) به نوع کسب درآمد بسیار تأکید کردند تا جایی که رسول گرامی اسلام(ص) در روایتی فرمودند «کسب حلال، بر هر مرد و زن مسلمان واجب است؛ طَلَبُ الحَلالِ فَرِیضَةٌ عَلَی کُلِّ مُسلِمٍ و مُسلِمَةٍ» (جامع الاخبار، ص 389) بر اساس این روایت، پیامبر(ص) کسب حلال را هم برای مردان و هم زنان جزو فرایض قرار داده است؛ یعنی مادری که سعی در تربیت فرزندش دارد و به رشد معنوی او بها میدهد، باید مراقب رزق اهل خانواده باشد که شبههناک و یا حرام نباشد و پدر هم به عنوان سرپرست خانواده باید همواره از راه حلال کسب در آمد کند.
حاصل اینکه تا رزق افراد یک جامعه سالم نباشد امیدی برای قبولی سایر اعمال نیست و آن جامعه محکوم به فناست مگر اینکه رحمت خداوند مانع عذاب شود. زیرا اثر وضعی درآمد حرام به قدری زیاد است که چشم و قلب را کور می‌کند و مانع فهم حق از باطل میشود تا جایی که امام بزرگواری مانند امام حسین(ع) را به قتلگاه میکشاند. حضرت روز عاشورا هنگامی که با بیاعتنایی لشکر دشمن نسبت به نصیحتشان روبر میشوند، می‌فرمایند: «فَقَدْ مُلِئَتْ بُطُونُکُمْ مِنَ الْحَرَامِ وَ طُبِعَ عَلَى قُلُوبِکُمْ؛ شکمهایتان از حرام پر شده و بر قلبهایتان مهر زده شده است.»
بنابراین پایه عبادت خدا و پایه عبادت ابلیس وابسته به نوع رزق افراد است.
پیامبر گرامی اسلام(ص) در روایتی فرمودند: عبادت 10 بخش است که 9 بخش آن در کار و تلاش برای به دست آوردن روزی حلال است.» «مستدرک الوسائل، ج13، ص12)
این روایت نیز تأیید و تأکیدی بر درآمد حلال و وابسته بودن عبادات به نوع کسب و درآمد است. از همین رو همان طور که گفته شد، خداوند متعال افرادی که سعی و تلاش در کسب درآمد حلال دارند را مورد توجه قرار داده است و پاداشهایی را برای آنها در نظر گرفته است.
در این زمینه حضرت در روایتی دیگر فرمود: «به درستی که خداوند متعال دوست دارد بنده‌اش را مشاهده کند، در حالی که با سختی در طلب روزی حلال است» (میزان الحکمة 15 جلدی، جلد 5، ص2058) و در موارد متعددی اهلبیت(ع) تشویق به کسب درآمد حلال کردند؛
و در موارد متعددی اهلبیت(ع) تشویق به کسب درآمد حلال کردند؛ امام رضا(ع) در روایتی فرمودند: «کسی که دنبال روزی می‌رود تا آبروی خود و خانواده‌اش را حفظ کند، اجر و پاداشش از رزمنده‌ای که در راه خدا جنگ می‌کند بیشتر است؛ الَّذی یطْلُبُ مِنْ فَضْلٍ یکُفُّ بِهِ عِیالَهُ اَعْظُمُ اَجْراً مِنَ الْمُجاهِدِ فی سَبیلِ اللهِ» (وسائل الشیعه، ج17، ص67)
یعنی خداوند اینطور مقرر فرموده است که اجر کسی که در راه کسب روزی حلال برای خانواده اش تلاش می‌کند از مجاهد در راه خدا عظیمتر باشد. بنابراین میتوان گفت به قرینه این روایت کسی که در این مسیر کشته شود پاداشش از شهید در راه خدا بیشتر است.
