وارث: از مهم‌ترین موضوعاتی که هر کدام از اهل‌بیت(ع) در زندگی بابرکتشان با آن مواجه بودند و در آن فضا زندگی می‌کردند، موضوع مهدویت و امر ظهور بود، از این رو در دسته‌بندی موضوعی احادیث ائمه(ع) موضوع آخرالزمان و ظهور بیشترین تعداد احادیث را به خود اختصاص داده‌اند، بنابراین بجاست که توجه بیشتری به این گنجینه‌های عظیم معرفتی شود و روی آن مطالعات کاربردی صورت گیرد تا بتوان معارف آن را وارد زندگی شیعیان کرد.
به‌مناسبت ایام شهادت امام رضا(ع) یکی از احادیث منسوب به آن‌حضرت درباره مهدویت و امر ظهور مورد بررسی قرار می‌گیرد.
حسن‌بن محبوب از امام رضا(ع) نقل می‌کند: «لاجرم آشوب «صمّاء صیلم» رخ مىدهد که زیرکان و اشخاص بااحتیاطى که از خواص ما هستند به آن ورطه کشیده مىشوند و این به‌هنگامى است که شیعیان، سومین (امام) از اولاد مرا از دست بدهند.
اهل آسمان و زمین بر وى مىگریند و چه بسیارند مؤمنینى که موقع از دست رفتن «ماء معین» آب صاف و زلال و جارى (قائم) متأسف و تشنه و حیران و محزون هستند. گویا آنان را مىبینم که ندایشان مىکنند و آن صدا از دور شنیده مىشود؛ چنان که از نزدیک شنیده مىشود و آن صدا براى اهل ایمان رحمت و براى کافران عذاب است.
حسن‌بن محبوب عرض کرد: آن صدا چیست؟ فرمود: در ماه رجب سه صدا از آسمان شنیده مىشود:
صداى اول اینست: «أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِینَ» [یعنى: آگاه باشید لعنت خدا بر ظالمین باد] (هود18)
صداى دوم مىگوید: «أَزِفَتِ الْآزِفَة؛ نزدیک‌شونده نزدیک شد». (نجم53)
و در صداى سوم شخصى را آشکارا در سمت خورشید مىبینید که مىگوید: «این امیرالمؤمنین است که براى کشتن بیدادگران حمله مىآورد».
و در روایت حمیرى آمده است: در صداى سوم بدنى از نزدیک خورشید دیده مىشود که مىگوید: «خداوند فلانى را فرستاد، سخنان او را بشنوید و از او پیروى کنید؛ إِنَّ اللَّهَ بَعَثَ فُلَاناً فَاسْمَعُوا لَهُ وَ أَطِیعُوا».
و هر دو راوى گفته‌اند: در این موقع فرج (و آزادى) مردم فرا مىرسد و آنان که مردهاند دوست مىداشتند که در آن وقت زنده مىبودند و خداوند دل‌هاى مردم باایمان را التیام و شفا مىبخشد؛ وَ یَشْفِی اللَّهُصُدُورَ قَوْمٍ مُؤْمِنِینَ.(توبه14)
در ادامه، به برخی نکات نهفته در این حدیث اشاره می‌کنیم:
الف) برخی علمای اهل حدیث درباره این جمله امام رضا(ع): «شیعیان، سومین (امام) از اولاد مرا از دست بدهند». این‌طور گفته‌اند: باید توجّه داشت که امام زمان فرزند و پشت چهارم آن حضرت است، پس لابدّ مراد فقدان امام عسکرىّ است که او پشت سوم آن حضرت می‌باشد و یا اینکه «رابع» به «ثالث» تحریف شده است و ترجمه آن طور آمده که با هر دو بسازد».
ب) با کمی تأمل در روایت، متوجه میشویم که امام رضا علیه السلام سه دوره را معرفی می‌کنند:
1 ــ دوران غیبت 2 ــ دوران قبل از ظهور و یا دورۀ آخرالزمان با آغاز شدن ماجراهای غیرعادی و شنیده شدن صداهایی از آسمان در پهنه عالم 3 ــ دوران ظهور (بند آخر حدیث).
ج) وقتی حسن‌بن محبوب از کیفیت صداها از امام رضا(ع) سؤال می‌کند، امام(ع) اشاره به صداهایی در ماه رجب می‌کنند که دو صدای آن تحقق قسمت‌هایی از آیات قرآن است. در صدای سوم، مردم دعوت به اطاعت از امیرالمؤمنین(ع) می‌شوند؛ بنابراین این مسأله گویای رجعت حضرت در آخرالزمان و نقش بزرگشان در امر فرج است.
د) کلّیت برنامۀ خداوند در این حدیث مشخص است و آن امر فرج است؛ بنابراین امر فرج، هم اسباب ظهور امام زمان(عج) را فراهم می‌کند که فرج اهل‌بیت علیهم السلام است و هم رحمت بر مؤمنین جاری می‌کند که به‌صورت شفای صدور است. با این توضیحات این حدیث که «انْتِظَارِ أَمْرِنَا وَ أَمْرِکُمْ وَ فَرَجِنَا وَ فَرَجِکُم؛ انتظار امر ما و امر شما فرج ما و فرج شماست» بیشتر برای ما ملموس می‌شود.
منابع روایت: غیبت طوسی، ص440 / الخرائج، ج3، ص1169.
