وارث: حجت الاسلام والمسلمين هادي سروش در يادداشتي، آورده است:
امروز بخش مهمي از صاحبان فكر و انديشه در حوزهاي ديني و جامعه شناسي و روان شناسي در پي چرايي دين گريزي اند .
به نظر ميرسد يكي از عوامل مهم دين گريزي در حوزه دينداري ؛ سبك و نمونه هاي غلطِ برخي از دينداري ها در ارائه مفاهيم ديني و رفتارديني آنان است .
۱ – دينداري سطحي:
در اين نوع دينداري، بخشهايي از «لايه هاي اوليه» يعني ملاحظات مربوط به احكام(نماز، روزه، حج) رعايت ميشود، اما در بخشهاي «اعتقادات» و «اخلاق» مشكلات و چالشهاي اساسي وجود دارد.
اين سنخ دينداري ؛ چه از سوي پدر و مادر در خانه نسبت به فرزندان ، و چه از سوي حاكمان نسبت به سطح جامعه باعث جدايي و گريز از دين ميشود.
ما اين سبك از دينداري را در زمان حاكميت معاويه در ميان مردمان شام ميبينيم كه ظاهر جمعه و جماعتشان و شايد ديگر مناسك شان مانند اعتكاف، پررونق بود اما…. !!
اين قسم از دينداري حوادث تلخي را بر عليه دين رقم ميزند ؛ مثلا جريان سقيفه و نهروان و صفين تا «كربلا» !
دستور دين بر فهم عميق و دقيق دين است .
امام رضا(ع) با توجه كامل به اين چالش بزرگ دينداري ميفرمايد: «الكمال و كل الكمال ؛ التفقه في الدين …» ، بالاترين كمال «فهم دين» است ، از اين منظر بايد ملاحظه شود .
۲ – دين داري عاريه اي ؛
در اين بخش فرد ممكن است تفقه و فهم درستي هم از دين داشته باشد.
اما «خطر» اينجاست كه در بعضي مواقع دين و دستوراتش را «رها» ميكند و هوي و هوس ش را دنبال ميكند، يعني دين در جانش رسوخ نكرده است و در دوراهي هاي دنيا و آخرت؛ خدا و ماديات ، دنيا را برمي گزيند.
نماز اول وقت هم ميخواند اما منافع خويش را مرتبتا در نظر دارد كه كوچكترين هزينه اي را نشود كه مجبور به تحملش شود !
بفرمايش حضرت رسول اعظم(ص): «حُبُّ الدنيا رَأسُ كلّ خطيئهٍ»، اين قماش دينداران ؛ دوست داشتن دنيايشان ريشه ي همه ي خطاهايشان ميشود !
مهم اينجاست كه اين دنيازدگان در عين اينكه چهره دين را با اميال خود مخدوش نموده و نوپايان در عرصه دينداري را با مخاطره روبروي ميكنند ، در عين حال خودشان هم از اين طرفند سوي نميبرند و بسيار متضرر ميشوند ؛ بيان حضرت امير(ع) اين است :
لَا يَتْرُكُ النَّاسُ شَيْئاً مِنْ أَمْرِ دِينِهِمْ لِاسْتِصْلَاحِ دُنْيَاهُمْ إِلَّا فَتَحَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مَا هُوَ أَضَرُّ مِنْهُ
مردم، هيچيك، از امور دينى را براى بهبود امور دنيوى، ترك نكنند جز آنكه، خداوند برايشان وضعى پيش آورد كه زيانش بيش از سودش باشد.(نهج ،ح ۱۰۶).
۳ – دين داريِ ابزاري
برخلاف افراد گروه هاي قبل، اهالي اين گروه اصلاً دين ندارند، يعني هرجا به سودشان باشد ، براي رسيدن به آن ثروت يا قدرت ، در ظاهرِ دين داري قرار ميگيرند !
زيباترين تعبير در مورداين قماش از دينداران بيان نهج البلاغه است كه فرمود:«تا جاي ممكن از دين براي آبادي دنيايشان ميدوشند و ميدوشند…»
دو حزب فراگير سياسي بنام بني اميه و بني عباس بيش از ششصد سال ، مصداق گوياي اين نوع از دينداري بودند !!
غرض ؛
اين بظاهر دينداران ، مهلكترين ضربات را به دين زده تا جايي كه ؛از سويي دينداران واقعي را بزحمت انداخته ،و از سوي ديگر دل هاي پاكي كه ميتوانست «مآوايِ دين» باشد را ، به شديدترين دين گريزان تبديل نموده ومينمايد چراكه امروزه براي يك جوان برومند،بي ديني هادر پوشش دينداري ها مخفي نيست.
