وارث:حضرت آیت الله مکارم شیرازی به استفتائاتی درباره " نحوه محاسبه خمس کارمندان"، " محاسبه خمس زن و شوهری که در تامین مخارج خانه سهیم هستند"، " سال خمسی برای بانوان " و"تغییر زمان سال خمسی" پاسخ دادند.
متن استفتائات و پاسخ های معظم له در پی می آید.
*تعیین سال خمسی جداگانه برای هر درآمد
پرسش: اگر فردی سال خمسی در نظر نگیرد و اینگونه عمل کند که برای هر درآمد، سال خمسی همان درآمد را حساب کند؛ مثلاً برای درآمدی که در روز اول اسفند به دست می آورد اینگونه عمل کند که تا اول اسفند سال آینده چیزی از آن اضافه ماند، خمس اضافی را بدهد (و برای درآمدهای دیگر هم به همین نحو عمل کند) آیا این کار صحیح است؟.
پاسخ: این کار صحیح نیست، بلکه باید برای تمام درآمدها یک سال خمسی قرار دهد.
*تعیین سال خمسی برای کارمندانی که درآمد اضافی ندارند
پرسش: در مسئله 1489 توضیح المسائل آمده است «کسی که درآمد اضافی ندارد، قرار دادن سال خمسی برای او لازم نیست». آیا کارمندانی که در ماه حقوق مشخصی می گیرند و مقدار حقوقشان به قدری است که معمولاً تا پایان همان ماه (و حتی زودتر) خرج می شود، باید سال خمسی داشته باشند؟.
پاسخ: چنانچه درآمد دیگری نداشته باشند و مخارجشان بیش از درآمدشان یا مساوی آن باشد سال خمسی برای آنها لازم نیست ولی با توجه به اینکه غالباً درآمد اضافی جزیی دارند، لازم است به خاطر همان، سال خمسی برای خود قرار دهند.
*شمول اقساط وام بر مؤونه سال
پرسش: از دانشگاه وام گرفته ام و پنج سال دیگر این وام را از من پس مى گیرند؛ به عبارتى من الان به آنها بدهکار هستم. آیا سر سال خمسى که مى رسد، مى توانم مقادیر فوق را از موجودى کسر نمایم؟ یا پنج سال بعد که قسط آن قرض ها را دادم جزء مؤونه همان سال محسوب مى شود و نباید سر سال خمسى پنج سال بعد آن مقادیر را به موجودى اضافه نمایم؟.
پاسخ: اقساط مذکور جزء مؤونه همان سالى محسوب مى شود که پرداخت مى گردد.
*نحوه محاسبه خمس کارمندان
پرسش: نحوه محاسبه خمس برای یک کارمند چگونه می باشد. نحوه محاسبه خمس مواد خوراکی چگونه است؟
پاسخ: یکروز از سال را به عنوان سال خمسی قرار دهد، اضافه درآمد سال را در این روز محاسبه کند و خمس آن را بپردازد و مواد خوراکی باقیمانده در منزل را می توانید به صورت تخمینی حساب کرده و بپردازید و اگر چیزی اضافه نیاید، خمس تعلق نمی گیرد.
*سال خمسی برای بانوان
پرسش: آیا تعیین سال روز خمسى اختصاص به مردها دارد که به عنوان نان آور و مدیر خانواده هستند و یا زنان خانه دارى که تحت سرپرستى مردها به سر مى برند و عایدات جزیى و محقر دارند را نیز شامل مى شود؟ اگر عایدات آنها نیز متعلّق خمس باشد آیا کیفیت تخمیس اموال آنان با مردان متفاوت است یا نه (توضیح این که گویا بعضى از آقایان گفته اند زن شوهردار باید به محض دریافت تخمیس کند)؟.
پاسخ: هر کس درآمدى زاید بر مخارج دارد باید سال خمسی داشته باشد و بعد از گذشتن سال اموال خود را تخمیس کند.
*مبنای سال خمسی
پرسش: مبناى سال خمس کارمند، اوّلین حقوق دریافتى است یا زمان دیگر؛ سال شمسى، مورد نظر است یا قمرى؟.
پاسخ: مبدا آن، اوّلین درآمد است سال قمرى و شمسى هر دو جایز است.
*تغییر زمان سال خمسی
پرسش: آیا تغییر زمان حساب سال جایز است؟.
پاسخ: جلو انداختن حساب سال به هر اندازه هیچ مانعى ندارد ولى تأخیر آن جز با اجازه حاکم شرع جایز نیست.
*کسی که در بین سال خمسی از دنیا می رود
پرسش: کسى که سال خمس او در پایان اسفند ماه بوده است اگر در نیمه اسفند فوت کرد؛ آیا بر وجوه باقیمانده وى که به عنوان ارث باقیمانده و مربوط به یازده ماه و نیم (5/11 ماه)، سال قبل مى باشد خمس تعلق مى گیرد؟ و همچنین این مرحومه قالى کهنه خود را تبدیل به یک قالیچه به قیمت (25000 تومان) نموده بوده که زیر پا انداخته نشده آیا به قیمت این فرش خمس تعلّق مى گیرد؟.
پاسخ: به درآمد آن سال، خمس تعلّق مى گیرد ولى قالیچه اگر مورد نیاز بوده خمس ندارد.
*حساب سال خمسی
پرسش: علما مى گویند انسان باید حساب سال داشته باشد، اگر کسى درآمد او کمتر از مخارجش باشد باز هم واجب است حساب سال داشته باشد؟.
پاسخ: منظور علما نیز کسى است که درآمد اضافى و پس انداز داشته باشد نه کسى که درآمد اضافى و پس اندازى نداشته باشد.
*محاسبه خمس زن و شوهری که در تامین مخارج خانه سهیم هستند
پرسش: بنده و شوهرم هر دو در تأمین مخارج خانه سهیم هستیم. آیا خمس مال مشمول خمس داخل خانه (مثل مواد خوراکی و ...) تنها بر عهد شوهرم است؟ اگر نه، چگونه سهم هر کس باید محاسبه شود؟ (در ضمن ما از دو مرجع متفاوت تقلید می‌کنیم).
پاسخ: آنچه در آخر سال در خانه می ماند، مشمول خمس است و می توانید تخمین بزنید چه اندازه از مال شما و چه اندازه از مال همسرتان است و خمس آن را بپردازید و قاعدتاً خمس آن، مبلغ زیادی نخواهد بود.
