وارث: صحبت درباره مداحان و اندیشه در پژوهش های آیینی از جمله مباحثی است که تنها مختص ایام محرم و صفر نیست و می شود در طی یک سال در زمینه مداحی صحبت کرد. در این میان تشکل های متعددی مانند سازمان تبلیغات اسلامی، بسیج مداحان، هیئت رزمندگان اسلام و ... به برگزاری همایش ها، برنامه های تبلیغی ، ترویجی و آموزشی در عرصه پژوهش و آموزش مداحی پرداخته اند.
سردار علی اکبر مداحی مدیرعامل هیئت رزمندگان اسلام و رزمنده هشت سال دفاع مقدس به شرح وظایف این نهاد و آسیب های جامعه مداحی پرداخته است. در ادامه گفتگو با این متولی عرصه مداحی را می‌خوانید.
هیئت‌ها از خرید هر گونه کالای غیر ایرانی خودداری کنند
حاج آقای مداحی مطلع سوال‌ها را را با بیانات مقام معظم رهبری و شعار سال «حمایت از کالای ایرانی» شروع کنیم، اینکه هر کدام از هیئت‌های ما خودشان یک رسانه هستند اثرگذاری هیئت‌ها بسیار زیاد است، در همین راستا هیئت رزمندگان اسلام برنامه‌ای را در طی سال جاری برا تحقق شعار سال درنظر گرفته است؟
ما در ابتدای شروع کارهایمان در سال جدید، برنامه‌ای را به همه هیئت ها، معاونت‌ها و ارکان‌های مربوطه ارسال کردیم و ذیل آن تاکید کردیم که در وهله اول هیئت‌های ما از خرید هرگونه کالای غیرایرانی خودداری کنند. البته این نوع خرید و فروش در بخش صوت و تصویر مشکل است، چرا که ما در این عرصه نیازمند سیستم‌های صوتی خوب و حرفهای هستیم که تامین کنندگان و تولیدکنندگان داخلی ما باید خودشان را به رقابت جهانی برسانند.
برنامه دیگر ما منوط به همایش‌ها و جلسه‌هایی است که ما در طول سال، پیش از ایام محرم، فاطمیه و ماه مبارک رمضان، با مداحان اهل بیت (ع) پیشکسوتان و جوانان، شُعرای آیینی و سخنرانان مرتبط با هیئت رزمندگان داریم، البته که یکی از محوریت‌های مهم این همایش‌ها اشاره و تاکید فرمایشات مقام معظم رهبری نسبت به شعار سال «حمایت از کالای ایرانی» است.
نشر آثار و کتب فرهنگی با موضوع حمایت از کالای ایرانی
شکل بیرونی و عملی این شعار در هیئت‌های ما چگونه است؟ برنامه‌ای برای سخنران به عنوان مروجین دینی و اجتماعی دارید؟
یکی از تاکیدات ما، ترویج و تبلیغ شعار «حمایت از کالای ایرانی» است، که به طور جدی از سخنرانان عزیز مطالبه خواهیم کرد. تا بخشی از صحبت هایشان حتی قسمتی اندک به حمایت از کالای ایرانی و ملی بپردازند. البته به غیر از هیأت ها به سایت و نشریه هیئت رزمندگان اسلام این تاکید را داشتیم تا با در نظر گرفتن حمایت از تولید ملی آثار و کتب فرهنگی را منتشر کنند.
هیئت رزمندگان اسلام، هیچ وابستگی به سازمان سپاه ندارد
کمی از بحث شعار سال فاصله بگیریم؛ در بین مردم و آنچه گاهی نقل می‌شود، می‌گویند هیئت رزمندگان اسلام زیر نظر سپاه و ارگانی دولتی است، در این باره برای ما تصریح کنید، که تا چه اندازه این همکاری بین شما و نهاد‌های دولتی وجود دارد؟
هیأت رزمندگان از دوران هشت سال دفاع مقدس، به طور پراکنده در استان‌های مختلف کشور تشکیل شدند و البته در آن زمان تعداد این هیئت‌ها زیاد نبود و به صورت پراکنده در نقاط مختلف وجود داشتند. اما در سال ۱۳۷۶ به طور مشخص رزمندگان جبهه‌های مقاومت سپاهی و بسیجی کنار یکدیگر آمدند و تصمیم گرفتند برای این هیأت ستاد مرکزی در تهران بنا کنند تا این هیئت‌ها منسجم‌تر و هماهنگ‌تر یک برنامه و یک هدف مقدسی را پیش ببرند. بنا به ضرورت و کسب رهنمود‌های مقام معظم رهبری وقت دیداری را از ایشان گرفتیم تا برنامه‌ای هدفمند برای هیئت رزمندگان اسلام داشته باشیم. ایشان در آن زمان به ما فرمودند: «خیلی خوب است که هیئت رزمندگان خودجوش و به صورت مردمی اداره شود، و وابسته به نهاد و یا سازمانی نباشد. حتی سپاه.» البته در آن زمان بیشترین تشکیل دهندگان هیئت رزمندگان اسلام سرداران سپاه و بسیجیان بودند، ولیکن تاکید حضرت آقا در اداره مردمی هیئت رزمندگان اسلام بود.
امروز هم باید بگویم که هیئت رزمندگان اسلام، هیچ وابستگی به سازمان و یا ارگانی بخصوص سپاه ندارد، البته ما همیشه از سمت ارگان‌ها در برپایی مراسم‌ها حمایت می‌شویم که در این بین بیشترین تعامل و حمایت‌ها از جانب سپاه اسلامی بوده است.
در چند سال پیاپی هیئت رزمندگان اسلام با مدیریت شما پیش رفته است و شاید این بحث شکل بگیرد که چرا؟ و به شکل انتخابات اعضای هیئت مدیره صورت می‌گیرد؟
دوراقع هیئت رزمندگان اسلام، از یک هیئت امنأی ۱۵ نفره و هیئت مدیره ۷ نفره تشکیل شده است که هر ۱۵ روز یکبار به منظور اداره برنامه‌ها و مراسمات جلسه‌ای شکل می‌گیرد. بنده حقیر هم هر دو سال یکبار با رای گیری بین اعضای هیئت مدیره و امنأ به مدیرعاملی این نهاد منصوب شده‌ام و این نیست که من از سمت نهادی یا سپاه منصوب شوم.
هرساله شما برنامه‌های متعددی در مناسبت‌های مختلف ملی و مذهبی برگزار می‌کنیم، از نگاه شما شاخص‌ترین برنامه هیئت رزمندگان اسلام، چیست؟
یکی از برنامه‌های مهم ما، برگزاری مراسم ولادت‌ها و شهادت‌های ائمه اطهار (ع) است که علاوه بر آن، ما برنامه‌هایی نیز برای مناسبت‌های ملی مانند هفته دفاع مقدس، ایام الله دهه فجر، هفته بسیج و سوم خرداد درنظر گرفتیم. اما یکی از کار‌های شاخص ما در برگزاری مراسمات، اجرای آن‌ها در پارک‌ها یا فرهنگسرا هاست، که با حضور مردم و روحانیون جلسه‌های پرسش و پاسخ هم برگزار می‌شود.
همچنین پس از برگزاری هیأت برای انعکاس نظرات نیاز به نشریه و ماهنامه داشتیم که حدود ۱۵ سال نشریه هیئت رزمندگان اسلام منتشر می‌شود و به دست مخاطبان ما مداحان، سخنرانان و مدیران هیئت رزمندگان اسلام می‌رسد. البته باید بگویم که ما یک نشریه تخصصی هستیم و از همان ابتدا هم تصمیم به بردن این ماهنامه روی کیوسک‌ها نداشتیم و بنا هم نداریم.
یک بخش گسترده‌ای از مخاطبان هیأت جوان‌ها هستند و به طبع اکثر مخاطبان شما هم جوانان تلقی می‌شوند، هیئت رزمندگان برای جذب و پرورش جوانان در عرصه مداحی، شعر و ... برنامه‌ای داشته؟
ما یک سلسله همایش‌ها و آموزش‌ها در طول سال در نظر گرفته ایم، که اهم و بیشتر همایش‌ها را برای رده سنی بزرگسال و پیرغلامان اهل بیت (ع) برپا خواهیم کرد و مبحث آموزش را به منظور پرورش مداحان جوان و استعداد‌های آن‌ها برگزار می‌کنیم. همچنین ما به طور مشخص سوگواره یا جشنواره اشعار و نوا‌های آیینی را به مدت ۱۰ سال با مشارکت سازمان صدا و سیما برگزار کردیم و در طی این سال‌ها توانستیم تعداد زیادی از مداحان و شعرای نوجوان و جوان را شناسایی کنیم؛ و پس از آن برای برگزیدگان این جشنواره ۴ دوره آموزشی داشتیم و امیدواریم توانسته باشیم از بین این نوجوانان و جوانان، مداحان و شاعران خوبی را تحویل خوبی جامعه بدهیم.
مردم از جامعه مداح و روحانیت انتظار بیشتری دارند
ما امروز می‌بینیم که همانطور که ما برای تربیت جوان‌ها و هیأت خودمان برنامه ریزی کرده ایم، دشمن هم به جهت به انحراف کشیدن هیئت‌ها و سرمایه‌های جوان ما برنامه‌های بسیاری دارد، به نظر شما مهمترین آسیبی که هیئت ها، مداحان و سخنرانان ما با آن‌ها مواجه هستند، چیست؟
بزرگترین آسیب این است که ما آسیب‌های جامعه مداحی را زیاد بدانیم. البته جامعه مداحان به دلیل حساسیت و ضریب نفوذش در جامعه است که ما فکر می‌کنیم آسیب در آن زیاد است، اما اگر شما دیگر اقشار و صنوف جامعه را هم مشاهده کنید، آن‌ها نیز آسیب زیاد دارند، منتها آن حساسیتی که مردم نسبت مداحان و روحانیت دارد ویژه‌تر است. این دو قشر خیلی باید بیشتر مراقب اعمال و رفتارشان باشند، لذا زیر ذربین هستند و کوچکترین آسیب از سمت آن‌ها در جامعه نمود پیدا می‌کند و نسبت به مردم قابل پذیرش نیست.
مداحی یک هنر دینی است، و، چون منصوب به اسلام، قرآن و اهل بیت (ع) است، مردم توقع خَلاف از مداح اهل بیت (ع) ندارند. منتها ما باید ببینیم که دستگاه‌های مربوطه و یا مسئولان تا چه اندازه برای تربیت و آموزش مداحان جوان وقت گذاشته اند. واقعا کار زیادی انجام نشده، ما از زمانی که بسیج مداحان و هیئت رزمندگان اسلام را تاسیس کردیم تا به امروز چیزی حدود ۱۰ هزار نفر از مداحان برادر و خواهر را آموزش دادیم. اما یعنی به غیر از این دو نهاد دیگر تشکل‌ها و نهاد‌ها مسئولیتی در این قبال نداشتند و نباید آموزش می‌دادند؟ البته آن‌ها هم فعالیت‌هایی داشتند، اما نسبت به این حجم مداحان و ورود جوان‌ها خیلی کم است.
امروزه نسبت به سال‌های گذشته آنگونه که باید مستمع یا مردم با مداحان و یا صاحب نفسان در ارتباط نیستند؟ این مهره اتصال در کجاست و نظر شما در این زمینه چیست؟
جمعیت کشور ما و تعداد مداحان ما در گذشته با تعداد مداحان و جمعیت امروزی ما قابل قیاس نیست، ما مداحان پیرغلام و پیشکسوتی داشتیم که مردم با قند متبرک شده چای آن‌ها شفا پیدا می‌کردند و از مداحان صاحب نفس و مورد علاقه مردم در گذشته زیاد بودند. الان هم ما مداحان بسیار خوب، صاحب نفس کم نداریم، اما، چون بازار شلوغ شده دیگردیده نمی‌شوند. ما امثال حاج ماشاالله عابدی، مهدی سماواتی هنوز زیاد داریم، ولی الان حجم و تعداد مداحان بالا رفته و در مقابلش هجمه دشمن هم زیاد شده است. ما الان سرمایه گذاری و آموزشی که برای تربیت مداحان و شعرا و جوانتر‌ها داریم بسیار ضعیف و غیرقابل مقایسه است.
درواقع با نگاهی اجمالی به سایر هنر‌های دیگر، می‌بینیم که ما دانشکده و آموزشکده‌های خصوصی و دولتی متعددی در جا‌های مختلف در زمینه‌های هنری داریم، اما در عرصه مداحی و شعر آیینی تعداد این آموزشکده‌ها کم است و اکثر مداحان و جوان‌ها خودجوش تربیت شدند و پای درس پیشکسوت‌ها نشسته‌اند.
با این اوصافی که بیان کردید، هیئت رزمندگان اسلام برنامه‌ای در زمینه شعرآیینی داشته است؟
در این راستا ما همایش‌های متعددی را با حضور شاعران و استادان ادبیات و شعر آیینی، برای جوانتر‌ها برگزار کرده ایم و توانسته تا امروز تاثیرگذار باشد، البته بیان کردیم که در عرصه شعر هم مثل مداحی این میزان آموزش و همایش و کارگروه‌ها نسبت به حجمی که در کشور وجود دارد، کم است. اما سهم هیئت رزمندگان در شعر آیینی و حضور جوان تر‌ها در این است که در سال قبل از ماه مبارک رمضان، محرم و فاطمیه آثار آن‌ها را به صورت مکتوب منتشر خواهیم کرد و سعی کردیم برای تولید این اشعار هم جوان‌ها را با دادن صله تشویق کنیم.
ما سعی کردیم که سبک‌های خوب، سنتی و اصیل ملی را رشد دهیم و مداحان را به این سبک‌ها ترغیب کنیم. البته باید در نظر داشته باشیم که ما در دو زمینه سباک و دعا خوان ضعیف هستیم و باید در این زمینه همت و تلاش مضاعفی داشته باشیم.
با توجه به اشاره‌ای که به صله دادن و تشویق مداحان جوان داشتید، نظر شما درباره صله گرفتن مداحان چیست؟
صله گرفتن در حد معمول و معقول اشکالی ندارد و آن بانی هیئت و مراسم باید برای مداح خود صله‌ای در خور شأن و معقول در نظر بگیرد. ولی اینکه مداح یا سخنران خودش مبلغ و نوع صله را مشخص کند و شماره کارت بانکی بدهد این کار بسیار ناپسندی است و ما محکوم می‌کنیم و خودمان هم سعی می‌کنیم از این مداحان و سخنرانان استفاده نکنیم. البته برخلاف آنچه که در جامعه شایعه کردند ما صله‌ای که نسبت به سایر هیئت‌ها می‌دهیم، بسیار صله محدود است. مثلا مداح و سخنرانی که در تهران به طور معمول دو تا سه میلیون تومان به آن می‌دهند ما حداکثر ۵۰۰ تومان برای آن‌ها درنظر می‌گیریم.
در جایی بانی هیئت با رغبت و علاقه آن صله را اهدا می‌کند، که اشکالی ندارد و نوش جان آن سخنران و مداح، اما یک وقتی برای حضور در مراسم آن مداح و سخنران مبلغی را طی می‌کند که کاری بسیار زشت و ناپسند است، این را فقط من نمی‌گویم، بلکه همه علما، بزرگان و به طور مشخص دفتر مقام معظم رهبری هم نظرشان این است.
همچنین خیلی از اعداد و ارقامی هم که در جامعه بیان می‌شود، دروغ است و بعضی از مداحان عزیز مثل حاج منصور ارضی، محمد رضا طاهری، حاج حسین سازور هیچ پول یا صله‌ای را برای خواندنشان دریافت نمی‌کنند.
در این گفتگو اشاره‌های بسیاری درباره مداحی و شعر شد، خود شما هم مداحی می‌کنید؟
خیر! من خادم مداحان هستم و فامیلی ام فقط مداحی است، البته اجدادم مداح بودند.
دردیدار‌هایی که با مقام معظم رهبری داشتید، خاطره‌ای ماندگار دارید که برای مخاطبان جوان ما مطرح کنید؟
در محرم دو سال پیش به همراه هیئت امنأی ستاد مرکزی هیئت رزمندگان اسلام برای تشریح برنامه و گزارشات سالانه خدمت حضرت آقا رسیدیم، البته پیش از آن گزارشات را به شکل مکتوب برای ایشان ارسال کرده بودیم و خوانده بودند. پس از بیان شفاهی گزارش ها، مقام معظم رهبری فرمودند: «من این گزارش‌ها را خوانده بودم و حرفهای شما تکراری بود، و نکته مهم دیگر این است که همه مراسم‌های شما خوب است، اما من انتظار دارم مرکز ثقل فعالیت‌های شما تبیین عاشورا باشد. عاشورا برای مردم ما خوب تبیین نشده است و شما وظیفه دارید این حادثه عظیم را به خوبی تبیین کنید.»
در پایان صحبت شما با جوانان این نسل چیست؟
امروز ارتباط بین نسل جوان و نسل گذشته بسیار کم و سخت شده است، هم بزرگتر‌ها باید جوان‌ها را درک کنند و ارتباط دوستانه، رفاقتی و برادرانه با جوانتر‌ها داشته باشند و نیز جوانان از نسل گذشته فاصله نگیرند، و نسل قدیم ما سعی کند با جوانان تحکمی برخورد نکند و آن تجارت مثبت را بیان کنند. ما به تعامل بین دو نسل نیاز داریم و دشمن ما تلاش کرده بین این دو نسل فاصله بیندازد. درواقع در حوزه مداحی اگر جوان‌های مداح چند جلسه‌ای پای مداحان پیرغلام ما زانو بزنند و بنشیند واقعا خواندن ها، رفتار و اخلاق آن‌ها با وضعیت امروز فرق می‌کند.
