«عُجب» قله حماقت است

وارث: حجت‌الاسلام محمد جواد حاج علی‌اکبری در جلسه شرح و تفسیر صحیفه سجادیه که در مجموعه فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی (سرچشمه) برگزار شد، اظهار کرد: هر فردی با تناسب به مکان، زمان، شرایط، سن و موقعیت خود می‌تواند با محاسبه مومنانه و چشم تقوایی خطاها و کمبودهای خود را بیابد و برای آن‌ها از خداوند طلب پوزش کند. این عذرخواهی، همان توبه جامع است که انسان را به مرحله عصمت و مصونیت از گناه نزدیک می‌کند. و این توبه جامع همان توبه نصوح است.

حاج علی‌اکبری در ادامه با ذکر توضیحی درباره ارکان توبه حقیقی، اظهار کرد: توبه حقیقی از نظر برخی دو رکن یعنی "پشیمانی" و "تصمیم بر عدم ارتکاب مجدد" دارد اما به اعتقاد ما توبه یک رکن دارد و آن پشیمانی است. اما همین پشیمانی درجات مختلفی دارد و درجه عالی آن، زمانی است که شما در موقعیتی قرار می‌گیرید که از نظر روحی و روانی تصور انجام آن گناه را نیز نمی‌کنید و این یعنی همان مصونیت و عصمتی که تاکید کردیم.

وی افزود: پشیمانی حقیقی و تمام عیار زمانی اتفاق می‌افتد که انسان به بصیرت کاملی از گناه و آسیب آن برسد. در این صورت آن توبه کامل است که دیگر امکان بازگشت ندارد و اگر انسان موفق شد چنین توبه‌ای کند، محبت خاص پروردگار شامل حال او می‌شود. پس از این صحبت است که امام سجاد (ع) خداوند را با صفت زیبای "دوستدار توبه کنندگان" خطاب می‌کند و دعا را به پایان می‌برد.

حاج علی اکبری سپس درباره دلایل محبت خاص خداوند متعال به توبه کنندگان گفت: توبه مسبوق به گناه است. حال چطور می‌شود فردی گناهکار، توبه کند و مورد توجه و محبت خاص خداوند نیز قرار گیرد؟ علاوه بر اینکه رحمت خدا شامل حال او شده، گناهش پاک شود و به جای آن نیز حسنه‌ای برایش نوشته شود؟ عامل اصلی محبت خاص خدا چیست؟

وی اظهار کرد: دلیل اصلی این محبت خاص، نداشتن "عُجب" یا به تعبیر دیگر "خود را بی عیب و نقص دیدن" از سوی توبه کننده است.

این کارشناس مسایل مذهبی در توضیح بیشتر این مساله گفت: فردی که توبه حقیقی کرد و نسبت به گناه خود به معرفت رسید، هیچ گاه خود را نمی‌بخشد و تا پایان عمر، سرش پایین است؛ از خداوند انتظار و توقع بخشش دارد اما از سوی دیگر از خود نیز نمی‌تواند بگذرد و تا پایان عمر خود را گناهکار می‌بیند. در نتیجه هیچ وقت گرفتار گناه «عُجب» نمی‌شود.

وی تأکید کرد: «عُجب» برای بسیاری از افرادی که به تصور خود کار حسنه می‌کنند، پیش می‌آید؛ حتی برای امثال ما روحانیون هم می‌تواند اتفاق بیفتد. مثلا وقتی که وارد محراب می‌شویم، پیش خود بگوییم: چه جمعیتی برای نماز خواندن پشت سر ما به مسجد آمد. درحالی که اگر گرفتار این گناه شویم، دیگر تمام است و این گناه بنا بر روایات همه حسنات را می‌سوزاند.

حاج علی اکبری با بیان این‌که «عُجب»، قله حماقت است، افزود: در ترازوی عدل خداوند، گناهی که در انسان تولید پشیمانی کند بهتر از آن حسنه‌ای است که سبب «عُجب» شود و همین مساله دلیل حقیقی محبت خاص خداوند به توبه کنندگان است.

/ک117