کار خوب از نظر قرآن و عترت در بیان استاد قرائتی

قرائتی در نمایشگاه قرآن سال 1392 بود که طی نظرسنجی مردمی به عنوان محبوب‌ترین شخصیت قرآنی انتخاب شد؛ از این رو و به جهت جذاب بودن درس‌های قرآن این معلم قرآن دور از واقعیت نیست اگر وی را «معلم دوست‌داشتنی» بنامیم.   

در ادامه دومین شماره «درس‌های قرآن معلم دوست‌داشتنی» که در رابطه با «نشانه‌های عمل صالح» است و در 12 آذرماه سال 1360 ارائه شده است را مرور می‌کنیم. 

لازم به ذکر است که متن ذیل گزیده‌ای از مهم‌ترین مطالب این جلسه است و لینک متن کامل آن نیز در انتهای صفحه وجود دارد.

انسان با کارش سنجیده می‌شود

 از قرآن و حدیث بر می‌آید که کار خوب باید 25 یا 26 شرط داشته باشد تا کار خوب بشود وگرنه همه کارها هر کدام یک عیبی خواهند داشت. چون قرآن بسیار خاطرنشان کرده که: «آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ» حال عمل صالح و کار خوب چیست؟

نکته ا) قرآن می‌فرماید: «أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً» (ملک/2)؛ در سوره کهف نیز خداوند می‌فرماید: «لِنَبْلُوَهُمْ أَیُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً» (کهف/7) ما مردم را آزمایش می‌کنیم تا ببینیم که کدام عمل‌شان بهتر است.

امام صادق(ع) می‌فرمایند: که منظور از احسن عملاً، أَکثَرُ عَمَلاً یعنی عمل زیاد نیست. زیادی عمل مهم نیست و نیکی عمل مهم است.

امیرالمومنین(ع) می‌فرمایند: «النَّاسُ أَبْنَاءُ مَا یُحْسِنُونَ» (کافى/ج‏1/ص‏50) مردم پسر کارشان هستند یعنی انسان را با کارش شناسایی میکنند.‌ 

کرامت انسان با تحمل مشکلات ارتقا می‌یابد/بهترین کار،سخت‌ترین کار است

نکته 2) بهترین کارها آنهایی است که مشکل‌تر باشد؛ در نهج‌البلاغه داریم: «أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ مَا أَکْرَهْتَ نَفْسَکَ عَلَیْهِ» (نهج‏البلاغه/حکمت‏249) بهترین کار کاری است که انسان سختی‌اش را تحمل کند.

«المَکارمُ بِالمَکارِه» (غررالحکم/ص‏99) کرامت انسان به این است که مشکلات را تحمل کند.

قرآن مؤمنین را تعریف می‌کند و می‌گوید: پیامبر یارانی داشت «اتَّبَعُوهُ فی‏ ساعَةِ الْعُسْرَةِ» (توبه/117) یعنی از پیامبر در ساعات سختی پیروی کردند.

برای خواندن نماز شب خودت را از خواب به سختی جدا کن

نکته 3) خداوند می‌فرماید نماز شب مهم است اما مهم‌تر از نماز شب نمازی است که «تَتَجافى‏ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ» (سجده/16) یعنی اینکه برای نماز شب خودت را از خواب به سختی جدا کنی. «فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجاهِدینَ عَلَى الْقاعِدینَ» (نساء/95) آنهایی که با سختی جهاد می‌کنند.

مؤمن در کارهایش نظم دارد

نکته 4) حدیث داریم کارهایتان باید انضباط داشته باشد. مؤمن جدولی بدین ترتیب دارد؛ «سَاعَةً لِأَمْرِ الْمَعَاشِ وَ سَاعَةً لِمُعَاشَرَةِ الْإِخْوَانِ» (تحف‏العقول/ص‏409) ساعاتی برای گفت‌وگو با برادران دینی «وَ سَاعَةً تَخْلُونَ فِیهَا لِلَذَّاتِکُمْ فِی غَیْرِ مُحَرَّمٍ» و ساعتی برای لذت بردن. یعنی انسان نباید وقتی تداخل کاری شد، زن و بچه را فراموش کند. قرآن در تعریف پیامبر می‌گوید: «وَ کانَ رَسُولاً نَبِیًّا» (مریم/51) پیغمبر رسول و نبی بود «وَ کانَ یَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلاةِ» (مریم/55) ولی در عین حال به اهل و عیالش هم می‌رسید و در عین اینکه سخنرانی یک میلیونی داشت به زن و بچه خودش هم می‌رسید و توجه می‌کرد.

کار بدون بصیرت انسان را به تعالی نمی‌رساند

نکته 5) قرآن می‌گوید: «لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُکارى‏ حَتَّى تَعْلَمُوا ما تَقُولُون» (نساء/43) یعنی وقتی مست هستید طرف نماز نروید تا بفهمید چه می‌گویید. حدیث داریم عمل آدم بدون بصیرت مانند الاغی است که دور سنگ آسیاب می‌چرخد؛ خیلی فعالیت می‌کند ولی بالاخره می‌بیند سر جای اول است، چون بصیرت ندارد.

انتقاد قرآن از مؤمنان/خوبی و بدی با هم یک‌جا جمع نمی‌شود

نکته 6) قرآن انتقاد می‌کند و می‌گوید: «خَلَطُوا عَمَلاً صالِحاً وَ آخَرَ سَیِّئاً» (توبه/102) عمل انجام می‌دهند ولی یک عمل خوب و یک عمل بد. دعا می‌کند، فحش و دشنام هم می‌دهد. به یک نفر کمک می‌کند و به دیگری تهمت می‌زند. عمل خوب عملی است که ناب باشد. چون گاهی اعمال در یکدیگر تاثیر می‌گذارند. همانطور که: «إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئات» (هود/114) عمل خلاف هم باعث از بین رفتن عمل خوب می‌شود.

در کار خیر از یکدیگر سبقت بگیرید

نکته 7) قرآن می‌گوید: «فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ» (مائده/48) در کارخیر سبقت بگیرید. «سارِعُوا» (آل عمران/133) سرعت بگیرید و «سابِقُوا» (حدید/21) در یک مسجد کسی که اول پول می‌دهد، از کسی که بعد از همه پول می‌دهد، اجرش بیشتر است.

شرایط کار خوب/با عشق به استقبال اعمال نیکو بروید

نکته 8) امام سجاد(ع) در دعای مکارم الاخلاق می‌گوید: خدایا به من توفیق بده تا عمل من بهترین عمل باشد. بهترین عمل عملی است که در آن نظم باشد، سخت باشد، تعبد داشته باشد، تقسیم کار داشته باشد، بصیرت و تخصص باشد و غرور نداشته باشد، اجبار نباشد، به حق بیندیشد نه به همراه، صداقت، سبقت، ابتکار، قاطعیت، عجله، از راهش باشد، با هر وسیله‌ای نباشد، عاشق باشد نه با کسالت و اکراه، محکم کاری و هماهنگی با ذوق داشته باشد. یک عمل خوب باید همه این شرایط داشته باشد.

نکته 9) عمل خوب عملی است که با عشق انجام شود. در مناجات‌ها و ادعیه می‌خوانیم: «أَعُوذُ بِکَ رَبِّ مِنَ الْکَسَلِ وَ الْفَشَل» (بحارالانوار/ج‏92/ص‏228) خدایا پناه می‌برم به تو از اینکه کارهایمان بی‌عشق و با زور باشد. «الهی اذقنی حلاوة مناجاتک» خدایا شیرینی مناجات را به من بچشان و بتوانم از روی عشق با تو مناجات کنم.

قرآن از آدم‌های بد و منافق تعریف می‌کند که «وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا کُسالى‏» (نساء/142) وقتی برای خواندن نماز بلند می‌شوند، کسل هستند یعنی عشق به نماز ندارند.