امید به رحمت خدا زمینه آمرزش گناهان است

 امیدواری به خداوند متعال موضوعی است که در آیات الهی و روایات نورانی اهل‌بیت(ع)‌ بسیار بر آن تأکید شده و از آن به تعبیر «رجاء» یاد شده است. در مقابل آن، صفت «قنوط» یا ناامیدی از رحمت خدا قرار دارد. امام خمینی(س) در این باره می‏‌نویسد: «رجاء، از فطریّات است، و قنوط برخلاف فطرت مخموره و از احتجاب است. و نیز مبدأ حصول رجاء حسن ظنّ به خدای تعالی، و مبدأ قنوطِ از رحمت، سوء ظنّ به ذات مقدّس است.» (شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص 130) همچنان که در کنار امیدواری به رحمت خداوند باید ترس از عقوبت الهی قرار گیرد؛ از این جهت گفته شده خوف و رجاء حالت مطلوبی برای انسان مؤمن است.

در این باره امام صادق(ع) ضمن روایتی فرمود: هیچ بنده مومنى نیست مگر آنکه در قلبش دو نور وجود دارد: نور خوف و نور رجاء؛ اگر سنجیده شوند هیچ یک بر دیگرى برترى ندارد؛ إنَّهُ لَیْسَ مِنْ عَبْد مُؤمِن اِلاّ فی قَلْبِهِ نُوران؛ نُورُ خیفَة و نُورُ رَجاء؛ لَو وُزِنَ هذا لَمْ یَزِدْ عَلى هذا وَ لَو وُزِنَ هذا لَمْ یَزِدْ عَلى هذا. ( الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص67)

در این بین آنچه که خداوند برای انسان ناپسند شمرده، نا امیدی او از رحمت واسعه الهی است به گونه‌ای که یأس از رحمت خود را از گناهان بزرگ به حساب آورده و از دیگر سو بندگان خود را تشویق به توبه و عدم ناامیدی از درگاهش کرده است. در این باره خداوند در آیه53 سوره زمره می‌فرماید: «قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ؛ بگو اى بندگان من که [ با ارتکاب گناه ] بر خود زیاده‌روى کردید؛ از رحمت خدا نامید نشوید، یقیناً خدا همه گناهان را مى‌‏آمرزد ؛ زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است».

در فرهنگِ قرآن، اسراف معناى وسیعى دارد که علاوه بر اسراف در مال، شامل اسراف در نفس و جان نیز مى‏‌شود. بدین معنى که انسان در بهره‌‏گیرى از استعدادها و ظرفیّت‏‌هاى وجودى خود از حدّ اعتدال خارج شده و دچار افراط و تفریط شود. 

در تمام کلمات این آیه، لطف و مهر الهى نهفته است؛ استفاده از تعبیر «عبادی» یا «بنده من» اوج ارتباط معنوی خداوند با بندگانش را می‌رساند. همچنین این آیه نشان می‌دهد در بخشش الهى نوع گناه و مقدار آن تفاوتى ندارد بلکه عدم ناامیدی از رحمت خداوند ملاک است؛ لذا بر اساس فراز «لا تَقْنَطُوا» به هیچ وجه یأس از رحمت الهى جایز نیست. نکته بعد آنکه عدم نا امیدی از رحمت خداوند، زمینه آمرزش تمام گناهان است.

اما منظور قرآن از اینکه مى‌‏فرماید: خداوند همه گناهان را مى‏‌بخشد، آن نیست که انسان گناه کند و بگوید خدا مى‌‏آمرزد، بلکه مراد آن است که همه گناهان هر قدر هم بزرگ باشند قابل آمرزش است و نباید از رحمت الهى مأیوس بود و طبیعتاً راه دریافت آمرزش الهى، توبه و جبران گناه است که در آیه بعد آمده است.

منابع: تفسیر نور حجت‌الاسلام قرائتی، ج‏8، ص187