آیا تشکیل دادگاه ویژه مداحان امکان پذیر و مفید است؟

وارث: 

 سومین نشست شورای مشورتی ستایشگران (شمس) با موضوع کمیته حقوقی ستایشگران برگزار شد.
این نشست که سومین نشست شمس است با حضور نزدیک به 40 نفر از بزرگان و معتمدین عرصه مداحی برگزار شد تا به بحث مباحث حقوقی و نحوه رسیدگی به تخلفات مداحان بحث شد.
در این نشست افرادی مانند حاج علی انسانی، حاج مرتضی و حاج محسن طاهری، حاج احمد چینی،‌ حاج محمود ژولیده،‌ حاج جواد حیدری، دکتر علی قریشی، حاج غلامرضا فلاح، حجت الاسلام باباخانی، مهدی امین فروغی و کارشناسان امور ستایشگری و مسائل حقوقی و جامعه شناسی حضور داشتند.

در ابتدای نشست دکتر محمدرضا سنگری،‌ عضو هیئت علمی بنیاد دعبل در سخنانی قصد از برگزاری این نشست را توضیح داد و سپس حاضران به نوبت نظرات خود را اعلام کردند.
پرسش‌ها و محورهای این نشست عبارتند از:
•  چه آسیب‌ها و خطراتی می‌تواند جایگاه مداحان را به مخاطره افکند؟
•  چگونه می‌توان از جایگاه و موقعیت مداحان در جامعه صیانت کرد؟
•  منظور از تخلفات مداحان چیست و چه اقسام و مواردی را شامل می‌شود؟ 
•  درصورت بروز تخلفات و حرمت‌شکنی‌هایی توسط مداحان، راه‌ صحیح و مطلوب برخورد با آن‌ها چیست؟
•  آیا برای هدایت و صیانت از مداحان، نیازمند تأسیس تشکیلاتی جدید هستیم (نظیر کمیته انضباطی یا دادگاه مداحان)؟
•  با توجه به تنوع و گستره‌ی مداحان و فعالان این حوزه و نیز نظام حقوقی کشور، ایده‌ی راه‌اندازی تشکیلاتی برای مقابله با تخلفات مداحان، اساساً چه اندازه قابلیت اجرا دارد؟
•  در فرض اجرایی‌بودن، راه‌اندازی چنین تشکیلاتی چه پیامدهای مثبت و برکاتی می‌تواند به دنبال داشته باشد؟ و نیز چه پیامدهای منفی و آسیب‌هایی؟
 
در ادامه خلاصه مباحث و نظرات حاضران را بخوانید؛

حاج مرتضی طاهری: دغدغه ما خیلی از عزیزان این است که برای جلوگیری از لجام گسیختگی مداحی فکری بشود. که این مشکلات باید از یک جایی متوقف شود که مانعی برای این اتفاقات وجود بیاید. قبل از اینکه مرگزی برای برخورد با این تخلفات بوجود بیاید یک شورایی باشد که با راهنمایی و انذار مانع مشکل باشد.
 

حاج ولی الله کلامی: چون محک تجربه نیست نمی شود افرادی که ناخالصی دارند را رسوا کرد. بایدها و نبایدها سال هاست توسط تشکل ها مطرح شده ولی خط کشی ها مشخص نشده است. مرید پروری و خود بزرگ بینی و عدم مشاوره با بزرگان از مسائل مهم است. با ید به مداحان با ملایمت توسط کسی که مداح مختلف او را قبول دارد، ‌تذکر داد و بیانات مقام معظم رهبری را به مداحان تفهیم کرد. امکان اجرای ایده دادگاه مداحان خیلی بعید است و باید امر به معروف کرد.
 

حجت الاسلام باباخانی رئیس تشکل های سازمان تبلیغات: مداحی علاوه بر جنبه معنوی، یک هنر است و مداح یک هنرمند است و مداح چهره می شود. حفظ کرامت یک مداح مهم است و به نظرم گاهی رعایت نمی شود. کسی که کار معنوی می کند حریمی پیدا می کند. جنس آسیب شناسی مداحی، خودش یک آسیب شده است. این کار آسیب شناسی بسیار ظریف است و باید ایجابی باشد تا باعث گسستگی نشود.
جایگاه بزرگ ترها و پیشکسوت ها مخدوش شده است و باعث بازسازی فضا نمی شود و پبشکسوت ها از بدنه جوان مداحان جدا شده اند. روش آموزش ها هم باید فنی تر و حساب شده باشند. اگر غربی ها این هنر را داشتند چقدر از این استفاده می کردند و ما به این ها نپرداختیم و روش ها عالمانه نشده است. هیچ کس نیاز به کلاس را در خود نمی بیند و نمی شود به او حرف اخلافی هم زد.
قوانین و مسائلی مانند دادگاه مداحی بعد از کارهای ایجابی باشد و قبلش سیستم صیانتی داخلی باید باشد.
 
حاج عباس دلجو: شخصیت مداحان چون با مسائل دینی گره خورده، مسائل حقوقی شکل دیگری به خود می گیرد و باید از روش های دیگر و پیشگیری استفاده کرد مثل روش استاد محوری. جرم و انحراف باید تفکیک شود و مشکلات مداحی جرم نیست و خطای فرهنگی است و دادگاه کلمه خوبی برای این مسئله نیست و اسم این مسائل جرم نیست و اسم جرم روی آن ها نمی شود گذاشت. چیزی مثل ستاد امر به معروف باید باشد. برخورد تحکمی و سازمانی در شان مداحان هم نیست. بحث شخصیت شناسی و روانشناسی لازم است.
 
بهرام جوان پور مسئول بسیج مداحان تهران: معرفی الگوی صحیح از یک ذاکر اهل بیت مهم است و ما کوتاهی کرده ایم که بزرگان را معرفی نکردیم. انجام امر به معروف و برخورد با کسانی که باعث ناهنجاری می شوند لازم است. تخلفات دو نوع هستند که برخی از آن ها جرم هستند و برخی نه. در بسیج مسائل مداحی رصد و بررسی می شود و سپس برخی افراد را از مسیر قانونی و برخی دیگر را با ارشاد و موعظه می توان هدایت کرد.
 

علی رسولی از مجمع الذاکرین قزوین:‌ روانشناسان می گویند پی بردن به مشکل  درصد راه حل کردن مشکل است. سال ها درباره مشکلات مداحی حرف زده شده است. کار مداحی نزدیک به روحانیت است ولی در فضای مداحی سیر قانونمندی برای مداح شدن نداریم و مانند طلبه ها برنامه مدون و قانونی نداریم و اصلا ضابطه ای ندارد. فرد چند بیت شعر یاد می گیرد و کارت مداحی چاپ می کند. ما همه مشکل را فهمیدیم و الان باید فکری کرد برای حل مسائل.
 
مهدی مبینی پور؛‌مسئول هیئت های دانشجویی: از نظر من قطعا کمیته ای برای بررسی و بازدارنده تخلفات مداحی باید باشد. الان وقت اجراست و همه مسائل را همه می دانند. امکان اجرا هم با توجه به حضور سازمان تبلیغات و دفتر رهبری هست و اگر طرح درستی باشد آقا هم حمایت می کنند.
 
علی شمس؛ حقوقدان: اگر مجوزی برای کسی که مداح است لازم باشد و قانونی باشد،‌ پس از تخلف امکان برخورد بیشتر وجود دارد.
 

حاج مصطفی روحانی: گسترش و نهادینه کردن سنت استاد و شاگردی در مداحی می تواند مانع مشکلات باشد. نظارت اساتید، نهادهای نظارتی، دادگاه ویژه مداحان و برخورد با متخلفان می تواند بازدارنده باشد. تذکر اساتید، تذکر کتبی از راه خودش، تحریم دائم و موقت از مداحی برای متخلفان به نظرم لازم است. قطعا به دادگاه مداحی یا مرکزی برای مواخذه و توبیخ نیازمندیم و از طرفی شان مداح هم حفظ شود.
 
یوسف ارجونی؛ مسئول سازمان بسیج مداحان کشور: برخی از مواردی که احساس می شود که ممکن است به مجموعه نظام و وحدت آسیب بزند باید برخورد شود و در بسیج برخورد شده و مورد استقبال مداحان قرار گرفت.
 
ربانی؛ قاضی دادگستری: سه دسته رفتار ممکن است از مداحان صادر شود که متفاوتند. دسته اول تخلفات در عرف هستند که جنبه مجرمانه ندارد. دوم اعمالی که جنبه مجرمانه در قانون دارد و مجازات دارد. مثل توهین به مقدسات در قالب شعر. این ها جرم تلقی شده است. یعنی اعمال مجرمانه در راستای مداحی. سوم اینکه مداحی جرمی مرتکب شود، نه در راستای مداحی اش و هر جرمی مثل هر شهروندی می تواند باشد. مداحان اگر بخواهند دادگاه ویژه داشته باشند، و ضمانت اجرایی داشته باشد لازمه اش این است که مجوز و پروانه ای از جایی بگیرد و صلاحیت اخلاقی و علمی اش باید ابتدا بررسی و تایید شود. دادگاه ویژه روحانیت ظرفیت رسیدگی به تخلفات مداحان را دارد و بنا بر بندها و ماده ای می توان از آنجا بررسی کرد.
 
سعید طاووسی؛ عضو هیئت علمی بنیاد دعبل: درباره برخی مسائلی که ما به آن ها تخلف می گوییم جامعه نگاه دیگری دارد. برخی مداحان اصلا به این قائل نیستند که گرفتن مثلا پاکت فلان مقدار، زشت یا تخلف است. یعنی گاهی جامعه و گاهی هم خود مداحان قائل به تخلف بودن برخی کارها نیستند. من مخالف تشکیل تاسیس نهاد جدید و دادگاه و کمیته انضباطی هستم، مگر قبلا کمیته انضباطی داشتیم که مشکلات مداحی نداشتیم؟ خیر ریشه این آسیب ها مسائل عصری است که با کمیته و ... حل نخواهد شد و مگر الان کم نهاد و تشکل داریم؟ چرا از ظرفیت همین نهادها استفاده نمی شود و ممکن است قابلیت اجرا داشته باشد ولی نتیجه خوبی ندارد و خودش معضلی خواهد شد. بنا براین باید از ظرفیت های خود مداحی برای اصلاح خودش استفاده کرد.
 

حاج محمود ژولیده: به نظر من اول باید موضوع صیانت از مداحی و دفاع از مداحی را مورد مظر داشته باشیم. هم از خارج از کشور و هم در داخل کشور حملات شدیدی به مداحی می شود و ما باید از این عرصه دفاع کنیم و برادری خودمان را ثابت کنیم. یادمان باشد تشویق و دفاع از نوکران خوب امام حسین(ع) همان امر به معروف است. اما اگر یک تشکیلاتی قانونمند و دارای موارد لازم بتواند امر و نهی کند حتما موفق خواهد بود. از س40 سال پیش تا الان حضرت آقا به مباحث پرداخته اند و حتی برخی تخلفات را هم گفته اند. مثلا اختلاف انداختن بین شیعه و سنی. کجا باید به این مسائل رسیدگی کرد و اقدام تشکیلاتی و انتظامی و جمعی قطعا موثر خواهد بود.
 
حاج حمید بهاری: سوال من این است که جامعه مداح نمی داند با چه کسی طرف است؟ مداحان آدم های بدی نیستند و نباید مسئله یک فرد را به همه نسبت داد. قطعا اشتباه در کار ما هست، اما کدامیک از بزرگان دعوت کردند و تذکر دادند؟ چرا دنبال دادگاه و این مسائل هستیم؟ ما باید بدانیم که طرف حساب ما کانون است یا خانه مداحان است یا بنیاد دعبل است؟ الان هم هر کسی را که می گیرند، و وقتی آزاد می شود جمعیتش دو برابر می شود. برخی مشکلات و تخلفات هست اما وقتی در این جامعه با یک تلفن کارها تغییر می کند، دیگر کمیته و ...چه فایده ای دارد؟ بزرگان باید مسائل را آموزش بدهند و ما یاد بگیریم. من دادگاه ویژه را نمی پسندم و باید فضای دوستانه باشد.
 
محسن حسام مظاهری؛ عضو هیئت علمی بنیاد دعبل: من در حوزه توصیفی مداحی حرف می زنم. فارغ از مثبت و منفی بودنش. در چند دهه اخیر جامعه ایرانی مجموعه ای از تغییرات را پشت سر گذاشته است. شهرنشینی، سبک زندگی و تحولات رسانه ای سه اتفاق مهم در جامعه ایرانی در سال های اخیر است. این تحولات بر دینداری هم موثر بوده است. قبلا یک هیئت برگزار می شد و تمام می شد، اما امروز برگزار می شود و تبدیل می شود به یک کالای رسانه ای و عرضه می شود. نمی شود همه را همه را به یک شکل دینداری تابع کرد.
الان ما با یک مداحی جدید مواجه هستیم. الان یک مداحی سنتی داریم که ادامه سنت فتیان است و ویژگی هایی دارد ولی آنچه امروز با آن مواجه هستیم خوانندگی مذهبی است. او با سی دی رشد کرده و استاد ندیده که ما تقع استاد و شاگردی از او داریم و بخشی از مداحان خارج از نظام مداحی سنتی هستند و خواننده مذهبی اسلوب و سیستم خودش را دارد و طبق درخواست مخاطبش جلو می رود.
سازمان سازی امر مدرنی است و تجربه نشان داده است که سازماندهی کردن یک امر کمک به آن نیست. اتفاقا این ارزش است که تکثر مداحی داشته باشیم. و همان طور که مردم در دینداری متنوع هستند، مداحی ها هم همین طور است. تنوع بروکراتیزه شدن حوزه را هم ببینید که چه اتفاقی افتاد. با برخورد کردن، زیرزمینی می شود وتازه عملی هم نیست و شکست می خورد.
 
حاج غلامرضا فلاح؛ نماینده بنیاد دعبل در قم: اگر قرار بود مداحی رها باشد رهبر انقلاب دستور نمی دادند که تشکیلات باشد. البته مشکلات معمولا در جوان هاست و بسیار کم است.
 

مهدی امین فروغی؛ عضو هیئت علمی بنیاد دعبل: در سیره ائمه تسامح هایی با مداحان و شاعران می بینیم اما از یک سو در سیره علما می بینیم که در نقل حدیث سخت گیر بودند و به سادگی نبود. الان هر کسی حدیث نقل می کند. هم تسامح بوده و هم سخت گیری.
 
حاج سید احمد صالحی خوانساری: متاسفانه هر تشکل و هر هیئت و هر فردی خود را افضل و اجل می داند و این اولین ضربات بر صیانت و حرمت ماست. هر چه تشکل ها زیاد شد، حریم و حرمت تضعیف شد.
 

حاج علی انسانی: افرادی باید اینجا باشند اما نیستند. امیدوارم این دغدغخ بزرگان برطرف شود. 25 سال پیش گفتم ما یتیم هستیم و تشریفات نه، بلکه تشکیلات لازم داریم.
 
حجت الاسلام عبدالحمید مقدسیان: اول باید آسیب شناسی بکنیم که چرا این وضعیت به وجود آمده؟ مگر ما درس و آداب منبر به این افراد یاد داده ایم؟ باید بزرگان آموزش بدهند. تخلفات چیست؟ خلاف شان،‌خلاف شرعی و خلاف اجتماعی دارند. شرعی و شانی را با آموزش و کلاس باید آموزش داد و حل کرد.
 
حاج احمد چینی: بنده موافق این تشکیلات و برخورد هستم اما نباید باعث تفرقه و خصومت عاشقان امام حسین(ع) بشود. درباره کیفیت باید بحث شود.
 
حاج مصطفی خرسندی: بحث ما بحث صیانت است و باید مراحل مختلف را طی کنیم. باید تذکر شفاهی و کتبی داد و بدون طی این مراحل تشکیل دادگاه درست نیست. فضای ما باید پدرانه و دوستانه باشد و فرد را حفظ کند.

منبع: دعبل