گرفتن روزه در یوم‌الشک چه حکمی دارد؟

وارث: 

از جمله مسائلی که هر سال با نزدیک شدن به ماه مبارک رمضان برای روزه‌داران پیش می‌آید، روزه‌داری در روزی است که اصطلاحاً در ادبیات روزه‌داری به آن «یوم الشک» می‌گویند؛ روزی که نمی‌دانیم متعلق به شعبان است یا رمضان.

احتمالاً سه‌شنبه اول ماه مبارک رمضان است

حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا موحدنژاد عضو ستاد استهلال درباره رویت هلال ماه مبارک رمضان امسال در گفت‌وگویی اظهار داشت: پیش‌بینی کارشناسان رویت هلال این است که هلال امسال، هلال دشواری برای رویت خواهد بود. بنابراین اگر هلال رویت شد، طبیعتاً آن طور که در تقویم آمده فردا دوشنبه (۱۶ اردیبهشت ماه) اول ماه مبارک رمضان است و در غیر این صورت سه‌شنبه اول ماه خواهد بود.

وی افزود: ما هم مثل همه مردم منتظر گزارش‌های رسیده از ستاد استهلال هستیم.

با توجه به اهمیت موضوع و اینکه وظیفه روزه‌داران در این رابطه چیست، در ادامه به برخی نظرات مراجع عظام تقلید درباره روزه یوم الشک اول ماه مبارک رمضان اشاره می‌شود:

آیت الله نوری همدانی

روزی را که انسان شک دارد آخر شعبان است یا اول رمضان واجب نیست روزه بگیرد و اگر بخواهد روزه بگیرد، نمی‌تواند نیت روزه رمضان کند. ولی اگر نیت روزه قضا و مانند آن بنماید و چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده ، از رمضان حساب می‌شود.اگر روزی را که شک دارد آخر شعبان است یا اول رمضان ، به نیت روزه قضا یا روزه مستحبی و مانند آن روزه بگیرد و در بین روز بفهمد که ماه رمضان است، باید نیت روزه رمضان کند.

آیت‌الله صافی گلپایگانی

در پاسخ به استفتای اگر یوم الشک بین آخر شعبان و اول رمضان را به نیت شعبان روزه گرفت، سپس نیّت افطار کرد و قبل از ظهر یا قبل از افطار معلوم شد که رمضان بوده، در این صورت اگر نیّت رمضان کند روزه اش صحیح است؟ وظیفه چیست؟ پاسخ داده‌اند: در فرض سؤال نیّت روزه رمضان کند و روزه صحیح است.

در پاسخ به این سؤال که اگر کسی یوم الشک را روزه نگیرد و بعد از ظهر معلوم شود ماه رمضان است و عمداً امساک نکند حکم او چیست؟ پاسخ داده‌اند: در فرض سؤال اگر امساک نکند معصیت کرده ولی کفاره ندارد و قضاء کافی است.

این مرجع تقلید در پاسخ به این استفتاء که اگر کسی عقیده پیدا کرد روز اول ماه مبارک رمضان است از همین رو، نیّت روزه کرده اما در وسط روز، متوجه شد آن روز، روز اول ماه مبارک نیست، بلکه فردای آن روز، روز اول رمضان است آیا می‌تواند نیتش را به روزه‌ای دیگر تبدیل کند یا خیر؟ پاسخ مثبت داده‌اند.

آیت الله خامنه‌ای

در پاسخ به این سؤال که اگر پیش از ظهر اعلام کردند که امروز اول ماه رمضان است؛ تکلیف روزه آن روز چه مى‌‏شود؟ فرموده‌اند: اگر مبطلات روزه را مرتکب نشده، بنابر احتیاط واجب باید نیت روزه کند و روزه بگیرد و بعداً نیز آن روز را قضا کند و اگر یکى از آن‌ها را مرتکب شده، روزه او باطل است؛ ولى (به احترام ماه رمضان) باید تا اذان مغرب از کارى که روزه را باطل مى‏‌کند، خوددارى نموده و بعد از ماه رمضان آن روز را قضا کند.

آیت‌الله مکارم شیرازی

یوم الشک یعنى روزى که انسان شک دارد آخر ماه شعبان است یا اول ماه رمضان، روزه آن واجب نیست و اگر بخواهد روزه بگیرد باید نیت ماه شعبان کند، یا اگر روزه قضا به ذمه دارد نیّت قضا کند و چنانچه بعداً معلوم شود ماه رمضان بوده از رمضان حساب مى شود، ولى اگر در اثناء روز بفهمد باید فوراً نیّت خود را به روزه ماه رمضان برگرداند.

انواع یوم الشک 

اما حجت‌الاسلام والمسلمین حسین فلاح‌زاده از کارشناسان احکام هم در این زمینه می‌گوید:‌ مستحب است که انسان سه روز پایانی ماه شعبان را روزه بگیرد. در روایت آمده «هر کس سه روز پایانی ماه شعبان را روز بگیرد و آن را وصل ماه رمضان کند، ثواب دو ماه روزه‌داری برای او داده می‌شود». اما یوم الشک به دو نوع نخست و آخر تقسیم می‌شود؛ یوم الشک نخست به این معنی است که فرد شک کند که اول ماه رمضان است یا آخر ماه شعبان، افراد نسبت به این روز وظیفه شرعی ندارند و نمی‌تواند به نیت ماه رمضان روزه بگیرد، ولی اگر در طول روز مشخص شود که ماه رمضان است باید نیت روزه خود را به روزه رمضان تغییر دهند. 

وی افزود:‌ اگر فردی یوم شک نخست را به نیت آخر شعبان روزه بگیرد و نیت روزه رمضان نکند و پس از چند روز معلوم شود که آن روز ماه رمضان بوده است، بر گردن او قضا و کفاره واجب نیست، چرا که روزه آن روز از ماه رمضان به شمار می‌آید. یوم شک آخر به این معنا است که فرد شک کند آخر ماه رمضان است یا اول ماه شوال. در یوم شک آخر فرد وظیفه دارد روزه بگیرد، ولی اگر در طول روز مشخص شود که اول شوال است باید حتما افطار کند چرا که روزه در عید فطر حرام است، ولی اگر فردی یوم شک آخر را به سبب جهل روزه بگیرد و پس از چند روز مشخص شود که عید فطر بوده است، گناهی مرتکب نشده است و ثواب روزه آن روز هم به او نوشته می‌شود.

منبع: فارس