پیامبر(ص) برای ماه رمضان چه سفارشی کردند؟

در جمعه آخر ماه شعبان، رسول خدا(ص) خطبه‌ای را که به خطبه شعبانیه معروف شده است ایراد فرمودند و در آن نکات و دستورالعملهای مهمی در باب ماه مبارک رمضان داشته‌اند. در این مقاله سعی داریم به این سفارشات مخصوص ماه رمضان اشاره کرده تا بتوانیم با عمل به این فرامین، نهایت بهره را از این ماه مهمانی خدا داشته باشیم:

اوصاف ماه رمضان
امام رضا(ع) به نقل از پدرانش(ع) از امام على(ع) نقل می‌کنند که:
"روزى، پیامبر خدا براى ما خطبه خواند و فرمود: اى مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوى شما رو کرده است. ماهى که نزد خدا، بهترین ماههاست و روزهایش بهترین روزها و شبهایش بهترین شبها و ساعتهایش بهترین ساعتهاست. ماهى که در آن شما را به مهمانى خدا دعوت کرده اند و شما در آن از اهل کرامت خدا شده اید. نفسهاى شما در آن ثواب تسبیح و ذکر خدا دارد و خواب شما ثواب عبادت. اعمال شما در آن پذیرفته است و دعاهاى شما مستجاب"
در ابتدای این خطبه رسول خدا( ص) به توصیف ماه مبارک رمضان پرداخته‌اند. ماهی که روزهایش بهترین روزها و شبهایش بهترین شبها و ساعاتش بهترین ساعت‌هاست. چرا که این ماه سرور ماه‌ها[1] و ماه مهمانی خداست و قرار بر این است که همه بر سر سفره کرامت او بنشینیم و از لطف و احسان او بیش از پیش بهره بریم.
میزبانی خداوند از ما مهمان‌ها به حدی ست که نفس کشیدن و حتی خوابیدنمان در این مهمانی با شکوه، همچون ذکر و تسبیح او جل جلاله است و دعاهایمان به استجابت نزدیکتر.
ماه رمضان بزرگترین و برترین ماه خدا و هنگامه‌ی عید و شادمانی دوستان خداست.[2] رمضان ماه همدردی[3]و صبر است و پاداش این صبر بهشت برین است.[4]

روزه و قرائت قرآن در ماه رمضان
"پس، از پروردگار خویش با نیت هاى راستین و دلهاى پاک، بخواهید که توفیق روزه این ماه و تلاوت قرآن در آن را به شما عنایت فرماید. پس شقى و بدبخت، آن کسى است که در این ماه بزرگ، از آمرزش خدا بى بهره شود." 
این که ماه رمضان برای روزه گرفتن انتخاب شده به خاطر این است که این ماه بر سایر ماهها برتری دارد. این برتری از آن روست که قرآن در آن نازل شده است. قرآنی که کتاب هدایت و راهنمای بشر است و با دستورات و قوانین خود روش‌های صحیح را از ناصحیح جدا کرده و سعادت انسانها را تضمین نموده است، در این ماه نازل شده است.[5]
در روایات آمده است که هر چیزی را بهاری است و بهار قرآن ماه رمضان است[6] و اگرکسی آیه‌ای از کتاب خداوند را در این ماه بخواند همانند کسی است که در باقی ماه‌ها قرآن را ختم کرده است.[7]

یاد آوری گرسنگی و تشنگی روز قیامت
"در این ماه باگرسنگى و تشنگى خود، گرسنگى و تشنگى روز قیامت را بیاد آورید".
روزه با گرسنگی و تشنگی و محدودیت‌هایی همراه شده تا خواب غفلت از چشم انسانِ گرفتار در تار دنیای فریبا برباید و او را به فردایی دیگر یادآور شود. بر این اساس یکی از آثار معنوی روزه، یادآوری روز رستاخیز است که هیچ کس را از آن گریزی نیست. مردمان هر یک با کوله‌ای از توشه‌هایی که در دنیا اندوخته‌اند برانگیخته خواهند شد و در محشر، گرسنه و تشنه در انتظار حسابرسی به سر خواهند برد.[8]

کمک به فقرا
"به فقیران و درماندگان کمک ویاری کنید".
وقتی هلال ماه رمضان طلوع می‌کند در هرشب، منادی ندا می‌دهد که: "بارالها! برای هر کس که انفاق کرده است جایگزینی قرار بده و هرکس که امتناع کرده است مالش را تلف نما".[9]
در روایتی از رسول خدا(ص) آمده است که: "هر کس در ماه رمضان به میزان خیلی اندک صدقه دهد از یک کوه طلا که در غیر ماه رمضان صدقه دهد نزد خدا باارزش‌تر است".[10]

احترام به بزرگتر و مهربانی با کوچکتر
" به پیران و کهنسالان احترام و به کودکانتان ملاطفت و مهربانى نموده"
یکی از سنت‌های پسندیده در جامعه، تکریم و احترام بزرگان جامعه است. در سیره رسول خدا(ص) این امر بسیار حائز اهمیت بوده و قول و عمل این بزرگوار مؤید این موضوع می‌باشد.
در مکتب رسول خدا(ص) پیرمرد در میان خانواده‌اش همچون پیامبر در میان امتش است[11] و کسی که به بزرگان احترام نگذارد و کوچکترها را مورد شفقت و عطوفت قرار ندهد از امت پیامبر(ص) به شمار نمی‌آید.[12]
احترام به بزرگترها در یک جامعه سبب می‌شود تا کوچکترها هم احترام گذاشتن را یاد بگیرند[13] و غیر مستقیم این عمل نیکو ملکه‌ی وجودشان شود.
از طرف دیگر دوست داشتن کودکان و مهربانی نسبت به آنها از اعمال پسندیده در پیشگاه خداوند به شمار می‌آید.
روزی موسی بن عمران به خداوند عرض کرد: پروردگارا! کدام عمل نزد تو برتر است؟ خداوند فرمود: دوست داشتن کودکان. زیرا فطرت آنان را بر توحید و یگانگی خود آفریدم و اگر آنان را بمیرانم با رحمتم داخل بهشت می‌گردانم.[14]

پی‌نوشت‌ها:
[1]. شرح الاخبار، قاضی نعمان مغربی، ج1، ص223
[2]. بحار الانوار، محمد باقر مجلسی، ج96، ص364و 356
[3]. من لایحضره الفقیه،شیخ صدوق، ج2، ص95
[4]. وسائل الشیعه،شیخ حر عاملی، ج7، ص222
[5]. تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، ج1، ص634
[6]. بحارالانوار، ج96، ص386
[7]. همان، ج96، ص340و341
[8]. روزه، معنویت و خودسازی، زهرا شمالی و هاشم صدیقی، فصلنامه علمی تخصصی حبل المتین، دوره5، شماره 14، بهار 1395، ص69-80
[9]. بحارالانوار، ج96، ص360
[10]. همان، ج96، ص361
[11]. همان، ج72، ص137
[12].همان، ج72، ص138
[13]. همان، ج71، ص52
[14]. مستدرک الوسائل، ج15

منبع: راسخون