مراتب هفت‌گانه نفس آدمی/ راه رسیدن به نفس مطمئنه

وارث: 

حجت‌الاسلام والمسلمین «سیدمحمدباقر علوی تهرانی» به مناسبت شهادت امام جواد(ع) در مسجد امیر به سخنرانی پرداخت و گفت:‌ خداوند برای پیامبرانی همچون حضرت یوسف(ع) و حضرت موسی(ع) رسالت را در کنار رنج و سختی فراوان طراحی کرده بود اما آنان هرگز به درگاه الهی شکایت نکردند.

این استاد حوزه علمیه با اشاره به واقعه شهادت امام حسین(ع) تصریح کرد:‌ وقتی حضرت زهرا(س) به واسطه جبرئیل و پیامبر(ص) درباره شهادت فرزندشان امام حسین(ع) اطلاع یافتند به درگاه الهی شکایت نکردند، زیرا آنها نسبت به خداوند و مقدرات او نگاه صحیح داشتند.

وی اضافه کرد: در روایتی آمده که خدا می فرماید: من مومن را دوست دارم اما برای رشد و ترقی او چهل روز نمی‌گذرد که یک رنج و سختی را در زندگی او قرار می‌دهم. در اینجاست که ما باید نگاه صحیح به چنین مسائلی داشته باشیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین علوی تهرانی درباره کیفیت نگاه صحیح به زندگی داشتن بیان کرد: نفس انسان هفت مرتبه دارد نگاه او به زندگی بسته به آن است که در کدام مرتبه از نفس قرار گرفته باشد.

وی با بیان اینکه مرتبه اول نفس مسوله است، اظهار کرد: در این مرتبه نفس مسائل و امور زشت، بد یا ناشایست را زیبا، خوب یا شایسته جلوه می‌دهد، انسان گرفتار نفس مسوله توجیه‌گر می‌شود، متاسفانه اکثر انسان‌ها در گام اول باقی ماندند. عمر سعد دچار نفس مسوله بود که درباره کشتن امام حسین(ع) خود را توجیه کرد.

این استاد حوزه علمیه با بیان اینکه نفس بر انسان مسلط نیست صرفا دعوت‌کننده است، ابراز کرد: اگر کسی دچار نفس مسوله شود هرگز نمی‌تواند پیشرفت کند، با این بهانه که همه مردم فلان گناه را انجام می‌دهند او نیز گناه خود را توجیه می‌کند.

حجت‌الاسلام علوی تهرانی با بیان اینکه مرتبه دیگر نفس اماره است، گفت: این مرتبه از نفس انسان را به بدی امر می‌کند که اگر جلوی آن گرفته نشود کارش به جایی می‌رسد که در نهایت همواره به انسان دستور می‌دهد و نیاز به توجیه کردن ندارد.

وی با بیان اینکه مرتبه دیگر نفس «لوامه» یعنی بسیار ملامت‌گر و سرزنش‌کننده است، تاکید کرد: در این مرتبه نفس انسان را پس از انجام کار قبیح یا گناه سرزنش می‌کند، خداوند در قرآن بر این مرتبه از نفس قسم می‌خورد، آغاز شقاوت انسان از این جا است که اگر طبق توضیه های دینی، نفس لوامه توبه نکند و به مرور قبح گناه برای او ریخته شود نفس لوامه برای همیشه تعطیل می‌شود و افراد و جامعه دچار بی‌حیایی می‌شوند.

 

این استاد حوزه علمیه افزود: زمانی که انسان دچار قساوت قلب شود نفس لوامه او تعطیل شده است. پرخوری، خندیدن زیاد، خواب زیاد، خشم فراوان و عدم رضایت از جمله عواملی هستند که قساوت قلب ایجاد می‌کنند.

 

حجت‌الاسلام علوی تهرانی با بیان اینکه مرتبه دیگر نفس انسان، ملهمه نام دارد، گفت: نفس در این مرتبه لیاقت دریافت‌های غیبی را پیدا می‌کند زیرا انسان در اثر تهذیب نفس تلاش کرده صفات رذیله اخلاقی را از خود دور کرده و درصدد است که فضایل اخلاقی را جایگزین کند اما هنوز به کمال نهایی نرسیده است، چشم او غیب را می‌بیند اما هنوز خدا را نمی‌بیند.

 

وی با اشاره به آیه ۲۸۲ سوره مبارکه بقره مبنی بر اینکه اگر تقوای الهی پیشه کنید خداوند غیب را در اختیار شما قرار می‌دهد، ابراز کرد: کسانی که تقوا پیشه کنند خدا آنها را به سیستمی مجهز می‌کند که حق را از باطل تشخیص دهند. کسی که به نفس ملهمه برسد در جهات فردی و اجتماعی فهم و معرفت پیدا می‌کند.

 

این استاد حوزه علمیه با اشاره به آیات ۷ و ۸ سوره مبارکه شمس مبنی بر اینکه خداوند در این آیات به حقیقت انسان قسم خورده است، بیان کرد: مرتبه بعد نفس انسان، مطمئنه به عنوان آخرین وادی کمال انسان است از نظر معرفت به جایی رسیده که هر چه بیند خدا است؛ در این مرتبه انسان همه جا خدا را می‌بیند در عالی ترین مرتبه قرار می‌‌گیرد و قلب او تنها به یاد خدا آرام می‌شود.

 

حجت‌الاسلام والمسلمین علوی تهرانی افزود: در مرتبه نفس مطمئنه انسان از رذایل اخلاقی دور و به فضایل اخلاقی آراسته شده است.

وی در پایان با اشاره به دو مرتبه دیگر نفس انسان، خاطرنشان کرد: مرتبه دیگر نفس انسان راضیه است که در آن شخص به چنان درکی می‌رسد که در همه حال از خداوند راضی و خشنود است، در مرتبه دیگر نفس مرضیه قرار دارد که در این مقام خدا هم از انسان راضی است؛ آنها کسانی هستند که به بندگی الهی کوچکترین نگاه غلط را ندارند.

منبع:شبستان