معرفی شش کتاب برای زایران حسین بن علی(ع) از منظر رهبر معظم انقلاب

وارث: 

به مناسبت ماه محرم‌الحرام و ایام عزای اباعبدالله(ع)، شش کتاب با موضوع قیام عاشورا از منظر رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله‌العالی)، که به همت انتشارات انقلاب اسلامی منتشر شده، معرفی می‌شود.

 

یک: چهار گفتار

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای چهار سخنرانی مهم و کلیدی دارد که براساس فرموده خودشان، اساس و لُب تحلیل‌ها و دیدگاه‌های خویش در تحلیل قیام عاشورا را در این چهار سخنرانی به‌طور خلاصه و چکیده ارائه کرده است. کتاب «چهار گفتار» محصول تدوین این چهار سخنرانی است. ایشان در این گفتارها، به تحلیل قیام اباعبدالله(ع) با رویکرد اجتماعی پرداخته است. وجه اشتراک این گفتار‌ها این است که واقعه عاشورا را به‌عنوان یک منبع معرفتی برای امروز انقلاب اسلامی مورد توجه قرار داده و به‌گونه‌ای به تفسیر «کلّ یومٍ عاشورا و کلّ أرضٍ کربلا» پرداخته است.

ایشان در این چهار گفتار تلاش کرده است تا با تحلیل این واقعه تاریخی مهم و عبرت‌گیری از آن، اولاً از تکرار مجدد فاجعه عاشورا در جهان معاصر ممانعت کرده و ثانیاً درس‌هایی برای حرکت روبه‌جلوی امت اسلامی ارائه کند. در این کتاب از طرفی با تحلیل‌های عمیق و دقیق تاریخی مواجه هستیم و از سوی دیگر با نکات نابی که برای امروزمان ثمربخش هستند. در گفتار اول به این پرسش می‌پردازد که «چرا جامعه اسلامی پس از ۵۰ سال از رحلت پیامبر(ص) از لحاظ اخلاقی به چنان وضع فجیع و منحطی دچار شد که فاجعه عاشورا را رقم زد؟!» و تلاش می‌کند ابعاد اخلاقی و اجتماعی این پرسش را واکاوی کند. در گفتار دوم به تحلیل «هدف اباعبدالله(ع) از قیام» و نسبت این هدف با «نتیجه قیام» پرداخته و دیدگاه‌های مختلف و حتی مشهور ناصحیح را نقد کرده است. ایشان در گفتار سوم بر اساس تحلیل کلان جامعه‌شناختی که از قیام عاشورا ارائه می‌دهد، «نقش خواص جبهه حق در شکل‌گیری فاجعه عاشورا» را تبیین می‌کند تا عبرتی باشد برای امروز انقلاب اسلامی. در نهایت در گفتار چهارم با ارائه تحلیلی از قیام عاشورا در امتداد انقلاب اجتماعی نبوی، از منظری دیگر به تبیین چرایی شکل‌گیری فاجعه کربلا می‌پردازد.

 

دو: دو امام مجاهد

کتاب دو امام مجاهد محصول شش گفتار از آیت‌الله خامنه‌ای است که در سال‌های ۵۱ و ۵۲ ایراد شده است. انتشارات انقلاب اسلامی این شش گفتار را با توجه به هم‌آهنگی و رهیافت واحد حاکم بر آن‌ها و از آنجا که در یک جهت و با یک رویکرد به تحلیل سیره مبارزاتی و سیاسی امام مجتبی و امام حسین(ع) پرداخته‌اند، در قالب یک اثر تنظیم و ارائه کرده است. این کتاب از معدود آثاری است که «تحلیل کلان تاریخ» را با «بیان جزئیات و مستندات تاریخی» همراه کرده است. آیت‌الله خامنه‌ای این روش را به کار گرفته است تا به تبیین این واقعیت بپردازد که: صلح امام حسن(ع) و قیام امام حسین(ع) دو چهره از یک حقیقت و دو تاکتیک متفاوت از یک استراتژی و راهبرد واحد بوده‌اند که شرایط زمانه، این تفاوت تاکتیک‌ها را اقتضا می‌کرد. ایشان در این اثر، مبتنی بر نظریه «انسان ۲۵۰ ساله» با ارائه یک رویکرد و جریان‌شناسی منسجم، به تحلیل سیره سیاسی حسنین(ع) پرداخته است. ایشان در این رویکرد، سیره مبارزاتی حسنین(ع) را در امتداد سیره سیاسی پیامبر اعظم(ص) و امیرالمؤمنین(ع) مشاهده کرده است.

دو گفتار ابتدایی این کتاب به تحلیل ماجرای صلح امام حسن(ع) اختصاص داشته و چهار گفتار بعدی، به تحلیل قیام اباعبدالله(ع)، البته با همان رویکرد حاکم بر دو گفتار ابتدایی اختصاص دارد. کتاب «دو امام مجاهد» سرشار از تحلیل‌های ناب نسبت به مسائل تاریخی و منظرگاه‌های بدیع به برخی احادیث و معارف اسلامی است که با وجود تکراری‌ بودن موضوع، از چندان بداعت و عمقی برخوردار است که مخاطب را به شعف وامی‌دارد.

 

سه: ۷۲ سخن عاشورایی

این کتاب گزیده‌ای از بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله‌العالی) درباره مسائل مختلف مربوط به نهضت حسینی است که از خرداد ۱۳۶۸ تا تیرماه ۱۳۹۰ در محافل و مجالس گوناگون ایراد شده است. حجم برخی از این گفتار‌ها کوتاه و حجم برخی دیگر به اقتضای موضوع و اهمیت، بلندتر است. ساختار کتاب براساس ترتیب زمانی صورت گرفته، اما برای بهره بهتر و بیشتر خواننده، راهنمای موضوعی نیز در ابتدای کتاب ارائه شده است. گستره موضوعی در عین اختصار حجم، ویژگی مهم این کتاب است. در این اثر، از زندگی و ابعاد شخصیت اباعبدالله(ع) گرفته، تا تبیین اهداف و فلسفه قیام حضرتش، راهبرد عاشورا برای جهان معاصر، جایگاه برجسته زنان در این صحنه پرشکوه تاریخی و به‌خصوص حضرت زینب(س) و نقش امام سجاد(ع) در حفظ و انتقال پیام عاشورا، درس‌ها و عبرت‌ها، شهید و مقام والای شهادت، عزت و معرفت و عبودیت در قیام امام حسین(ع) و نهایتاً نکاتی درباره اهمیت ماه محرم و مجالس عزاداری، در این کتاب جای گرفته است. همچنین دعا‌هایی که ایشان در پایان مجالس عزا می‌کرده‌اند، در سخن پایانی آمده است.

 

چهار: آفتاب در مصاف

کتاب «آفتاب در مصاف» دایرةالمعارف کاملی است که هرآنچه رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله) درباره وجود مقدس اباعبدالله(ع) و تحلیل قیام عاشورا از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۰ بیان داشته را استخراج و براساس ترتیب زمانی تدوین و ارائه کرده است. این اثر حجیم در قالب کتاب مرجع، به‌گونه‌ای سامان یافته که بتواند مبنای پژوهش محققان این حوزه قرار بگیرد. آنچنان‌که از نمایه و فهرست به دست می‌آید به‌لحاظ موضوعی، کتاب دارای شش سرفصل کلی است: یکسری مباحث مقدماتی ذیل عنوان «کلیات» قرار می‌گیرند که رهبر معظم انقلاب به‌عنوان مقدمه برای طرح مسئله اصلی ایراد کرده‌اند. بخش دیگری از مباحث کتاب به مطالبی اختصاص دارد که درباره شخصیت اباعبدالله(ع) فارغ از واقعه عاشورا سخن گفته‌اند؛ این مباحث ذیل عنوان «امام حسین(ع)» قابل طرح هستند. اما بخش مربوط به «عاشورا» قسمت عمده محتوای کتاب را به خود اختصاص داده است که تمامی مباحث مربوط به قیام عاشورا و تحلیل و بررسی ابعاد گوناگون آن را در خود جای داده است.

«یاران عاشورا» بخش قابل توجه دیگری است که به تحلیل شخصیت و رفتار اصحاب و خواص جبهه حق از زبان رهبر معظم انقلاب اختصاص دارد. دقیقاً در نقطه مقابل، بخش مربوط به «دشمنان عاشورا» است که در آن، شخصیت و رفتار و روانشناسی و آسیب‌شناسی افراد ویژه‌ای که در جبهه باطل شاخص بوده و مورد توجه آیت‌الله خامنه‌ای قرار گرفته‌اند، در این بخش بررسی شده است. نهایتاً بخش مجزایی ذیل عنوان «زیارات و ادعیه» قابل طرح است که به دلیل اهمیت ویژه‌ای از دیگر مباحث تفکیک شده است. در این بخش آن دسته از بیانات رهبری گنجانده می‌شود که به شرح و تحلیل عبارات زیارات و ادعیه مربوط به اباعبدالله(ع) می‌پردازند.

 

پنج: جاذبه حسینی

از میان مباحث کتاب مرجع «آفتاب در مصاف» مطالب قابل توجه زیادی قابل استخراج است که ممکن است در میان آن حجم گسترده مغفول واقع شوند؛ از جمله مهم‌ترین این مطالب، مباحثی است که در رابطه با حضرت زینب کبری(س) و مسئله اربعین حسینی(ع) از سوی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ارائه شده‌اند و حاوی نکات ناب و بدیعی هستند. در راستای همین دغدغه، آن دسته از بیانات رهبری که در موضوع مذکور بوده، استخراج و در قالب یک کتاب مجزا تدوین و ارائه شده است. کتاب «جاذبه حسینی» در سه فصل «زینب کبری(س)»، «اربعین» و «شرح فراز‌هایی از زیارت اربعین» و به شیوه تاریخی تدوین شده است. یعنی در هر فصل، گفتار‌های مرتبط با موضوع به ترتیب تاریخ بیانات و با حذف مطالب غیرمرتبط و همچنین با درج تیتر‌های مبین شاکله کلی بیانات و چکیده‌های محتوا ارائه شده است.

 

شش: همرزمان حسین(ع)

پس از آنکه ابعاد مختلف قیام اباعبدالله(ع) را خوب شناختیم، اکنون نوبت آن رسیده است که تأثیر این قیام در تاریخ پس از خود را بشناسیم و سپس جایگاه هر یک از امامان پس از اباعبدالله(ع) در امتداد بخشی به قیام عاشورا را فهم کنیم؛ چرا که متأسفانه برداشت غالب از سیره امامان پس از اباعبدالله(ع) این است که ایشان به‌لحاظ اجتماعی و سیاسی، شخصیت‌هایی –نعوذبالله- منفعل و سازشکار و گوشه‌گیر بوده‌اند که حداکثر فعالیتشان این بوده که بنشینند در مسجدالنبی(ص) و به تبیین معارف قرآن و عقاید دین برای مردم و تشنگان معارف الهی بپردازند! تاریخ و سیره سیاسی ائمه معصوم برای ما اینچنین معرفی شده و هیچ تحلیل جامع و واقع‌بینانه‌ای از حیات سیاسی و سیره مبارزاتی ایشان نداریم تا نسبت میان فعالیت‌های ایشان با قیام عاشورا را به درستی فهم کنیم. کتاب «همرزمان حسین(ع)» در واقع در پاسخ این اشتباه بزرگ تاریخی و این دغدغه ارائه شده است. این کتاب که متن پیاده‌ شده ده گفتار از حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تحلیل مبارزات سیاسی امامان معصوم (به ویژه از امام سجاد تا امام کاظم علیهم السلام) است که در بهمن‌ماه ۱۳۵۱ ایراد شده است.

ایشان در این کتاب، با تبیین نظریه «انسان ۲۵۰ ساله» مبانی کلامی و قرآنی این نظریه را تبیین کرده و سپس با ارائه طرح کلانی از این ۲۵۰ سال امامت، آن را به چهار دوره تقسیم کرده و سیره سیاسی امامان پس از اباعبدالله(ع) را تبیین کند. در این رویکرد و با بهره‌گیری مجتهدانه از ظرافت‌های تاریخی است که روشن می‌شود که نه تنها آن انگاره کلیشه‌ای کاملاً اشتباه است، بلکه امامان معصوم همواره در حال مبارزه حاد سیاسی و تشکیلاتی برای در اختیار گرفتن حکومت بوده‌اند و اساساً همین امر عامل شهادت ایشان توسط سلاطین زمانه بوده است. آیت‌الله خامنه‌ای در این گفتار‌ها به خوبی توضیح می‌دهد که امامان پس از اباعبدالله(ع) «همرزمان حسین، همدل‌های حسین، پا در رکابان پیکار با ظلم» بوده‌اند و «امام صادق(ع) در کنار حسین است و با همان دشمن می‌جنگد و مبارزه می‌کند؛ با همان دستی که حسین را شهید کردند، او را هم شهید کردند؛ منتها در دو میدان.»

به‌ جرئت می‌توان این کتاب را در زمره بهترین آثاری دانست که به تحلیل کلان حیات سیاسی امامان معصوم(ع) و جریان امامت پرداخته و رفتار‌های ایشان را در امتداد قیام اباعبدالله(ع) فهم و تبیین کرده است.