حسین سازور: مداح بدون استاد، گرفتار آفت‌ می‌شود

وارث: 

جوانی‌اش به حضور در جبهه‌های دفاع مقدس سپری شد و مدتی هم از همراهان شهید رجایی بود؛ او از شاگردان حاج منصور ارضی است و برای بسیاری از مداحان جوان مقام استادی دارد. درباره نسبت سیاست با مداحی همیشه دغدغه‌ داشته و موضع‌گیری‌های عالمانه‌ای از خود نشان داده است. حسین سازور علاوه بر مداحی، مسئولیت حسینیه بزرگی به‌نام "موج‌الحسین(ع)" را در حوالی میدان خراسان به‌عهده دارد؛ برخورد جالب توجه این مداح اهل‌بیت(ع) با جوانان و استفاده درست از این ظرفیت در فعالیت‌های هیئت و میدان دادن برای مداحی، در نوع خود جالب توجه است. او به‌تازگی از بستر بیماری برخاسته و عزاداران حسینی او را روی منبر با آن لحن و آوای بااصالتش می‌بینند.

این مداح اهل‌بیت پس از اقدامات جهادی در مناطق سیل‌زده استان لرستان در حال برگشت از محور پلدختر به خرم‌آباد دچار سانحه رانندگی شد و مدتی در بیمارستان بود. البته دوران بهبودی ادامه دارد. او در خصوص روند بهبودی و سلامتش از عبارت جالبی استفاده کرد: "صدا و سلامتی را می‌خواهیم تا برای خودش هزینه کنیم".

وقتی از این مداح اهل‌بیت می‌خواهیم شعری بخواند به‌یاد همان کتیبه‌های عزاداری امام حسین(ع) می‌افتد که بر رویش نوشته: "بلندمرتبه شاهی ز صدرِ زین افتاد/ اگر غلط نکنم عرش بر زمین افتاد...، یا در بخش دیگری از گفت‌وگو به تلاش‌های جریان‌های وارداتی فرهنگی بر تزریق خرافات در قالب‌ سخنرانی‌ها و مداحی‌ها اشاره می‌کنیم که "دستگاه امام حسین(ع) را مصون از خرافات می‌داند." از استاد ندیدن و غفلت برخی از مداحان نسل جدید نسبت به آموخته‌های اساتید می‌پرسیم شعر "بی‌پیر مرو در خرابات؛ هرچند سکندر زمانی!" را برایمان می‌خواند.

موضوع دیگر هم آفت‌های مداحی است که "حسین سازور" اعتقاد دارد اگر کسی با استاد وارد عرصه مداحی و ستایشگری اهل‌بیت نشود گرفتار این آفت‌ها می‌شود. مداح قدیمی هیئات مذهبی کشور درباره پیاده‌روی اربعین و توجه به این حرکت بزرگ و جهانی، می‌گوید: "مردمی که پا به این طریقت و مسیر می‌گذارند قیامتشان به‌سمت امام حسین(ع) است و هر روز هم به‌کوری دشمنان اسلام پررونق‌تر خواهد شد."

گفت‌وگو را با یک خبر از روند درمان و بهبودی‌تان شروع کنیم، تصادف شما همه هیئتی‌ها و مردم علاقه‌مند و دوستدار امام حسین(ع) را ناراحت کرد.

آری از قسمت نمی‌باید گریخت/ عین الطاف است ساقی آنچه ریخت. ما خوشحالیم که این موهبت به‌شکل دیگری روزی ما شد و ما در مسیر کمک و خدمت به همنوعان‌مان در ماجرای سیل دچار این جراحت شدیم. لطف خدای متعال، عنایت حضرات ائمه معصومین(ع) و دعای خیر مؤمنین و مؤمنات از همه‌جا شامل حال ما شد این جراحت را بر ما سبک کرد. آن حادثه و سانحه بسیار سنگین بود و روند بهبودی پیش می‌رود؛ یک مقداری با فراز و نشیب، قدری کند و تند؛ راضی هستیم و خداوند متعال را شکرگزار هستیم. این روند بهبودی به جایی رسیده که بتوانم صحبت کنم و شب‌ها یک نفس بزنم و نوحه بخوانم؛ ما سلامتی را می‌خواهیم برای این کار! سلامتی را نمی‌خواهیم برای کار غیرخدا هزینه کنیم. صدا و سلامتی می‌خواهیم، همه نعمت‌ها را می‌خواهیم برای خودش هزینه کنیم.

حضرت سیدالشهداء(ع) شعرخوان نمی‌خواهد

*بسیاری از مداحان نسل جدید دنبال شعر و سبک‌اند؛ بارها بسیاری پای منبر شما، دیده‌اند که تأکید دارید در راه امام حسین(ع) باید نوکری کرد؛ چطور یک مداح به جایگاه نوکری می‌رسد که بگوید "من نوکر امام حسینم"؟

مداحی یک بعد نیست؛ مداحی فقط شعر خواندن و مدح کردن نیست؛ شما وقتی می‌خواهید وجود نازنین و مقدس حضرت سیدالشهداء را مدح کنید از کدام خصیصه حضرت می‌خواهید حرف بزنید؛ از شجاعت، رشادت، سلحشوری، سخاوت، عبادت و رسیدگی به محرومان، پابرهنه‌ها و شب‌زنده‌داری حضرت باید درس بگیرید؛ از هرکدام از خصیصه‌های امام حسین(ع) باید آموخت. نوعاً مداحان ما از شهادت امام حسین(ع) در روضه‌هایشان می‌خوانند؛ باید یاد بگیریم چگونه بمیریم یا کشته شویم، بنابراین مداحی یک بعد نیست؛ هرکس که در این وادی قدم گذاشته این را باید بداند که حضرت سیدالشهداء(ع) شعرخوان نمی‌خواهد!

خود مداح باید اهل عمل باشد

ما باید شعری بخوانیم که اولاً بدانیم می‌خواهیم کدام خصیصه حضرت سیدالشهداء(ع) را مدح کنیم و بعد هم عالمانه و عارفانه بخوانیم، ضمناً خودمان هم در حد خودمان به آن عمل کنیم؛ بنابراین رفقای عزیز نوجوان‌، جوان و آن‌‎هایی که در این سلسله جلیله می‌خواهید قرار بگیرید، باید به این نکته دقت کنید شعری که در مدح امام حسین(ع) می‌خوانید خودتان هم باید دستی بر آتش داشته باشید. کار درستی نیست که مداحی از عبادت امام حسین(ع) بخواند اما نمازش قضا شود و یا اهل شب‌زنده‌داری و دعا نباشد.

چطور یک مداح به جایگاه نوکری می‌رسد؟

دستگاه امام حسین(ع) منطقی دارد که ابتدا بالاترین درجه را به مداح می‌دهند هرچه سال‌های ستایشگری‌اش افزایش پیدا کند درجات را هم از او می‌گیرند. آنقدر درجاتش را می‌گیرند تا به غلام تبدیل می‌شود؛ چون 70 سال هم از عمر نوکری‌اش می‌گذرد به او پیرغلام اطلاق می‌کنند؛ پیرغلام کسی است که تمام درجات دنیایی را حضرت سیدالشهداء از او گرفته و خود سیدالشهداء به او نزدیک می‌شوند، لذا پیرغلامان امام حسین(ع) یک دعا می‌کنند مستجاب می‌شود، امتیازاتشان پنهان است، برای اینکه آن ظواهر را از دست دادند؛ مداحان جوان بدانند که هرچه دارند ظاهر است؛ اگر در جوانی ارزش‌های باطنی به دست آوردند در واقع به ارزش‌های پنهان پیرغلامی دست یافته‌اند این موهبت ارزشمندی است.

مداح بدون استاد، گرفتار آفت‌ می‌شود

*بحث استاد دیدن در نسل جدید این روزها خیلی مطرح می‌شود که به ورطه فراموشی سپرده شده است؛ اصولاً شاگردی کردن و یادگیری را برای یک مداح تا چه‌حد ضروری می‌دانید؟

"بی پیر تو مرو به خرابات/هرچند سکندر زمانی"؛ برای ورود قدرتمند و مؤثر در هر مقوله‌ای باید استاد داشته باشید به‌خصوص این عرصه مداحی که بدون استاد، چیزی گیرِ آن جوان جویای نام در این عرصه نمی‌آید. آنقدر معارف در این عرصه قرار داده شده که باید با استاد به این مفاهیم ارزشمند دست پیدا کرد؛ وگرنه آن مداح به آفت‌های این کار خواهد رسید. این عرصه هم آفت دارد؛ اتفاقاً آفت‌های مداحی خیلی زیاد است؛ اگر کسی با استاد وارد این مسیر نشود در این عرصه گرفتار آفت‌ها خواهد شد.

بدون استاد برای مداح جز خسارت نخواهد بود

وای از کسی که گرفتار آفت‌های مداحی شود، یعنی دقیقاً "ولایزید الظالمین الّا خساراً" با استاد بیایید "ما هو شفاء و رحمة للمؤمنین"؛ بدون استاد برای مداح جز خسارت نخواهد بود و باید مراقب باشیم. آنقدر نقش استاد در این زمینه مهم است، آن هم استادهای متفاوت؛ استاد مقتل، استاد آداب معاشرت، استاد تاریخ و استاد فن مداحی؛ استاد مجلس‌داری؛ دایره آموختن در مداحی بسیار وسعت دارد. مداحی به این نیست یک شعری را روی کاغذ بنویسیم و چند نفر هم باشند و بخوانیم؛ در یک جلسه‌ای گفتم در یکی از پایه‌های مداحی، بالای 2000 موضوع طرح درس نوشتم.

آن‌قدر معارف در این عرصه قرار داده شده که باید با استاد به این مفاهیم ارزشمند دست پیدا کرد؛ وگرنه آن مداح به آفت‌های این کار خواهد رسید.

همه در دستگاه امام حسین(ع) شاگردند

در مداحی ما به کسی که 70 سال برای اهل‌بیت نفس‌زده لفظ استاد اطلاق می‌کنیم؛ اگر یک کاری انتها داشته باشد استادی هم دارد ولی یک کاری انتها نداشته باشد همه شاگردند. ذاکری اهل‌بیت حد ندارد نمی‌توانیم بگوییم کسی در این عرصه استاد است به‌خصوص ذاکری امام حسین(ع) که یک بخشی از آن مطابق با روز حرکت می‌کند، ممکن است اشخاص در زمانه خودشان استاد باشند اما اینکه مداحان نسل جدید ما برای کسب تجربه به یادگیری و استاد نیاز دارند کاملاً منطقی و اصولی است؛ چراکه برای صعود به قله باید پلکانی مسیر را طی کرد و پله اول یعنی شاگردی! هیچ‌کس نمی‌تواند در مداحی کردن به قله توجه نکند چون قله ستایشگری حضرت سیدالشهداء(ع) است. هرکسی هم که اوج گرفته اوجش به نوک قله نیست، برای اینکه یک بخش عمده آن با زمان جلو می‌رود، به همین خاطر همگان نیاز دارند همواره بیاموزند؛ از آن مداحی که یک روز به ستایشگری می‌پردازد تا آن کسی که 70 سال نفس می‌زند؛ چون امام حسین(ع) حد ندارد و همه در این دستگاه شاگردند.

مهمترین پیام‌های فرهنگ عاشورا یکی استکبارستیزی است و یکی هم گفتمان انقلاب اسلامی؛ با توجه به طیف گسترده‌ای از جوانان که مستمع شما هستند و با آن‌ها در "موج‌الحسین" ارتباط دارید به‌نظرتان باید برای انتقال این دو شاخصه مهم به جوانان نسل جدید چه رویه‌ای را در دستور کار قرار داد؟

انتقال فرهنگ عاشورا وظیفه کسانی است که در دستگاه امام حسین(ع) نفس می‌زنند

این انتقال مفاهیم وظیفه و رسالت آنهایی است که در دستگاه حضرت سیدالشهداء(ع) نفس می‌زنند که اولاً این دستگاه را حفظ کنند، این معارف و مفاهیم را نشر و سرانجام انتقال دهند. من خودم مهمترین اتفاق در این سه مرحله و فرآیند را نشر می‌دانم؛ چون اگر به‌خوبی نشر پیدا کند انتقال را می‌توانند دیگران هم انجام دهند. مستمعینی که به هیئت امام حسین(ع) می‌آیند باید خروج‌شان از ورودشان متفاوت باشد، وقتی وارد می‌شوند جهل دارند وقتی خارج می‌شوند باید معلومات داشته باشند، حالا این معلومات یا از منبر کسب می‌شود یا از روضه‌خوانی و یا از تلاوت قرآن مجلس؛ بالاخره خروج با ورود باید متفاوت باشد. شما ببینید خروجی کربلا چیست؛ اگر خروجی کربلا برای همه تاریخ و کائنات فقط وجود نازنین حضرت زینب(س) باشد از سر کائنات هم زیاد است.

رهبر انقلاب فرمودند باید معارف مستمعین بالا برود

جالب است بدانید که نسل امامت ما خروجی کربلاست. از کربلا ائمه ما مانده‌اند؛ از کربلاست که این همه به ما خیر رسیده و هرچه از اسلام به ما رسیده از خروجی کربلاست؛ به‌تبع باید هیئت امام حسین(ع) هم اینطور باشد؛ ما باید طوری عمل کنیم که مستمع وقتی وارد شود این تأثیرگذاری در او شکل بگیرد. تذکر و سفارش مقام معظم رهبری است که فرمودند "شما مستمعین‌تان را چنان تربیت کنید که به‌تعبیر من مسائل دینی و اسلامی را خوب بفهمند". رهبر انقلاب تعبیرشان این بود "باید معارف مستمعین بالا برود". وقتی معارف و شناخت از کربلا و حضرت سیدالشهداء(ع) بالا رفت و شناخت بالا رفت، آن‌وقت هرکس به‌اندازه ظرف وجودی‌اش از این اقیانوس بی‌کران بهره می‌برد.

هر خرافه‌ای در این دستگاه کف روی آب است

*شما به شناخت و بالا رفتن معارف اشاره کردید؛ در سال‌های اخیر جریانات وارداتی فرهنگی تلاش کردند که خرافات را در قالب سخنرانی‌ها و مداحی‌ها وارد کنند، به‌نظر شما بهترین راهکار معرفی و مبارزه با این جریان‌های خرافی چیست؟

اولاً این را بدانید که دستگاه امام حسین(ع) مصون از این حرف‌هاست. من چندین بار گفته‌ام خدا حافظ دستگاه امام حسین(ع) است؛ هرچه دشمن تلاش کند خرافه وارد کند راهی به جایی نمی‌برد؛ آنقدر نور در این دستگاه زیاد است و حقایق این دستگاه تابناکند که هر خرافه‌ای مثل کف روی آب است. زلالی دستگاه امام حسین(ع) اصلاً اجازه نمی‌دهد خرافه در آن وارد شود. اگر کسی یا کسانی هم بخواهند و یا یک‌چنین قصدی داشته باشند باید بدانند که نخواهند ماند؛ برای اینکه حافظ این دستگاه خداست. من اثباتاً می‌گویم هیچ‌کس به‌اندازه سیدالشهداء خدا و دین خدا را یاری نکرد خدا هم به او فرموده "مرا یاری کردید من هم یاری‌تان می‌کنم"؛ یکی از یاری‌هایی که خداوند انجام می‌دهد حفظ دستگاه امام حسین(ع) است. اگر دیگران با خرافه بیایند همه پس زده می‌شوند و بیرون می‌روند، شک نکنید!

دوست داشتم با "عابس" همراه می‌شدم

*این سال‌هایی که مداحی می‌کنید همیشه دوست داشتید اگر کربلا بودید با کدام یار امام حسین(ع) همراه می‌شدید؟

این سؤال هم عاشقانه است و هم معرفتی و پاسخ دادن به آن در یک جمله و دو جمله نمی‌گنجد. از حضرات بنی‌هاشم که بگذریم که کسی را لیاقت همراهی با آن‌ها نیست؛ چه‌کسی می‌خواهد پابه‌پای حضرت علی اکبر(ع) یا قمر بنی‌هاشم(ع) قدم بردارد؟ اینها نورهایی هستند که دسترسی به آنها غیرممکن است؛ دسترسی به همه صفات قمر بنی‌هاشم(ع) ممکن نیست. همین طور به مرتبه پایین‌تر اصحاب حضرت سیدالشهدا(ع) می‌رسیم، چون اصحاب هستند می‌توانیم قدری به آن‌ها نزدیک شویم، میان اصحاب سیدالشهداء، من "عابس" را خیلی دوست دارم، شیرمردی، عاشقی و دیوانگی "عابس" مرا شیفته خودش کرد؛ روایت داریم خودش و اسبش را در زره قرار داده بود و رفت میدان همه از جلویش فرار می‌کردند؛ 30 هزار نفر همه از جلویش فرار می‌کردند؛ بعد دید که از قافله شهدا عقب می‌ماند آمد در خیمه‌اش اسبش را رها کرد و زره از تن درآورد و برهنه به‌سمت لشکر رفت. 

ما نیاز به منبر داریم

*شما در اداره هیئت موج‌الحسین(ع) به یک‌سری از قواعد پایبند هستید که در نوع هیئت‌داری یک الگو محسوب می‌شود، چه از حیث تلاوت قرآن، اهمیت منبر، روضه‌خوانی سنتی و چه نظم جلسه و اهمیت دادن به جوانان که حضرتعالی به مداحان جوان میدان می‌دهید و همواره از ابتدای جلسه حضور دارید و به‌هنگام وعظ به‌عنوان یک مستمع می‌نشینید و به منبری اهمیت می‌دهید، علت اهمیت دادن به این مسائل چیست و چه اثراتی دارد؟

به‌خاطر اینکه ما نیاز داریم؛ واقعاً وقتی که یک منبری به موج می‌آید با یک محتوا و علم زیاد به وعظ می‌پردازد تازه می‌فهمیم خیلی از نکات را نمی‌دانستیم. آن موقعی که خیلی می‌دانیم تازه می‌فهمیم خیلی نمی‌دانیم. خدا رحمت کند حجت‌الاسلام سیدعلی نجفی را شاید مطابق ایشان ندیدم که وقتی پای منبر ایشان ما می‌نشستیم می‌فهمیدیم چقدر تهی هستیم و الآن جای خالی ایشان را حس می‌کنیم. این‌که یک منبری منبر می‌رود صد نفر پای منبر او می‌نشینند و یک مداح می‌خواند 500 نفر پای منبر می‌آیند این اشکال است، برای اینکه ما نیاز به منبر داریم، ولی نمی‌آییم پای منبر بنشینیم پای مداح و روضه می‌نشینیم.

باید مجلس حضرت زهرا(ع) را به بهترین شکل برقرار کرد

هیئت‌دار باید در همه زوایای هیئت دخالت کند؛ یک کسی مسئولیت مداحی در هیئت دارد و کاری به اداره جلسه ندارد اما یک کسی هم مداح است و هم مسئول هیئت! الآن کار ما همین است کنار اینکه می‌خوانم هیئت‌داری هم می‌کنم؛ یعنی از سر کوچه هیئت که نیروهای انتظامات ایستاده‌اند باید مطلع باشم تا آشپزخانه، سرویس بهداشتی، جاکفشی تا جلوی منبر. ما باید بهترین‌ نظم‌ها و اتفاقات را در هیئت رقم بزنیم؛ در این مجالس خود حضرت زهرا(ع) وارد می‌شوند باید به‌نحو احسن همه چیز را کنار هم قرار دهیم؛ اما خودمان هم می‌دانیم توان و بضاعت‌مان پایین است.

حرکت اربعین به‌کوری دشمنان پررونق‌تر می‌شود

*این روزها همه جهان شاهد یک حرکت بزرگی به نام امام حسین(ع) است؛ همان راهپیمایی بی‌نظیر اربعین...

من اعتقاد دارم مردمی که پا به این طریقت و مسیر می‌گذارد قیامتشان به‌سمت امام حسین(ع) است و هر روز هم به‌کوری دشمنان اسلام پررونق‌تر خواهد شد؛ این لذت‌های معنوی تمام‌شدنی نیست و تا قیام قیامت ادامه دارد.

بلندمرتبه شاهی ز صدرِ زین افتاد...

*در پایان مصاحبه شعر یا نوحه‌ای را که دوست دارید و ایام محرم و صفر برایتان تداعی می‌شود بخوانید.

بهترین شعر همان شعرهای کتیبه است که به‌جای‌مانده از اشعار محتشم کاشانی است؛ شاعری که مورد عنایت حضرت زهرا(ع) بود و چند صد سال به‌یادگار مانده است. پیامبر(ص) و حضرت زهرا(ع) با این شعرهای پرمغز و ماندگار گریه کرده‌اند:

بلندمرتبه شاهی ز صدر ِ زین افتاد/ اگر غلط نکنم عرش بر زمین افتاد

روایت است که چون تنگ شد بر او میدان/ فتاده از حرکت ذوالجناح وز جولان

هوا ز بادِ مخالف چو قیرگون گردید/ عزیز فاطمه از اسب سرنگون گردید

نه ذوالجناح دگر تابِ استقامت داشت/ نه سیدالشهداء بر جدال طاقت داشت

کشید پــا ز رکـاب آن خلاصه ایجاد/ به‌رنگ پرتو خورشید، بر زمین افتاد

تصویربردار و تدوینگر: حسین دزفولی و محمدرضا کشت‌دار

منبع:تسنیم