یکی از القاب حضرت عالم اهل بیت علیهم السلام است. اهل بیت علیهم السلام همه عالم بودند و مقایسه کردن اهل بیت علیهم السلام باهم درست نیست، اما از هیچ امامی به اندازۀ امام رضا علیه  السلام علوم اسلامی منتشر نشده است و این به خاطر مناظره هایی بود که مأمون ترتیب میداد، سرآمد دانشمندان همۀ دنیا را جمع می کرد. عموی حضرت به ایشان عرض کرد که شما در این مناظره شرکت نفرمایید چون بوی توطئه می آید او نمی خواهد که علم شما را رونق بدهد بلکه می خواهد شما را ضایع کند. حضرت فرمودند: می دانی چه زمانی مامون پشیمان می شود؟ در آنجایی که من اهل تورات را با تورات و اهل انجیل را با انجیل و اهل هر دین را با دین خودش محکوم کنم. چون این ها که قرآن را قبول ندارند، اگر قبول داشتند اینان نیز مسلمان می شدند، پس باید اهل هر دین را با مبانی خودشان استدلال کرد.

همین طور هم شد، در مناظرات ثبت شده است که حضرت می گفتند تورات همراهت هست؟ میگفتند که تورات در جیبم است، حضرت به او می گفت صفحۀ چهارم سطر هفتم از بالا را بلند بخوان. وقتی می خواند مقصود حضرت رضا علیه السلام را می رساند.

حضرت رضا علیه السلام تورات را از موسی بن عمران علیه السلام مسلط تر است. یعنی اگر خود حضرت موسی علیه السلام هم شرکت کند، امام رضا علیه السلام در این مناظره پیروز می شود. این که گفتم حدیث است، روایت داریم که پیامبر صلوات الله علیه به حضرت علی علیه السلام می گفتند که تورات بخوان! وقتی که شروع به خواندن می کردند ایشان می فرمودند یا علی تو از موسی هم به این کتاب مسلط تر هستی. وقتی انجیل می خواند می فرمودند که تو از عیسی بن مریم هم به انجیل مسلط تر هستی.

در این مناظره هایی که حضرت شرکت کردند، علوم اهل بیت علیهم السلام آشکار شد. نتیجۀ این مناظرات این بود که عمران صابئی¹ ایمان آورد. عمران صابئی رهبر ستاره پرستان بود. حضرت وقتی با او مناظره می کرد، عمران اشک در چشمانش جمع می شد، خیلی منقلب شده بود، همانجا مؤذن اذان گفت، حضرت مناظره را رها کردند و به نماز ایستادند. بعضی ها هستند که می خواهند به امامان هم درس بدهند و ارشاد کنند، به حضرت می گفتند اگر یک مقدار دیگر شما ادامه میدادید اشکش جاری می شد و شهادتین را می گفت، نماز که همیشه هست، اگر او ایمان بیاورد تمام پیروانش هم ایمان می آورند.

حضرت فرمودند که هدایت دست خداوند است و هرکه را بخواهد هدایت می کند و بعد فرمودند اگر خدا بخواهد با همین کلمان من او را هدایت می کند و اگر نخواهد همۀ امامان هم نمی توانند او را هدایت بکنند.

خداوند در قرآن می فرماید " إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ سَوَاءٌ عَلَيْهِمْ أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لاَ يُؤْمِنُونَ"² اینها ایمان نمی آورند.

درسی که می خواهم به جوانان بدهم این است که حضرت فرمودند نماز را هیچ وقت بدون عذر به تاخیر نیانداز. عذر موجه یعنی در قطار و هواپیما در حرکت هستید و امکان نماز خواندن نیست وگرنه عذر دیگری موجه نیست.

بعد از نماز حضرت، عمران ایمان آورد. خدا هرکس را بخواهد هدایت می کند.

از حضرت رضا علیه السلام سوال کردند که بهترین بندگان خدا چه کسانی هستند؟ حضرت فرمودند " الذیـن إذا أحسنوا استبشروا، کسانی هروقت کار نیک می کنند شاد می شوند، إذا أساؤوا استغفروا و إذا أعطوا شکـروا، کار بد که می کنند عذاب وجدان می گیرند، و اگر خدا نعمتی به آنها بدهد شکر می کنند، و إذا ابتلو صبروا, و إذا غضبوا عفوا، اگر یک گرفتاری برایشان درست شود صبر می کنند، و هروقت هم عصبانی می شوند گذشت می کنند

پی نوشت:

1-يكی از مناظرات امام رضا(ع) در مرو با عمران صابی بود. در اين مناظره بارها عمران‌ صابی سكوت كرد و نتوانست پاسخ امام را بدهد. سرانجام اين مناظره به اسلام عمران صابی منجر شد. برای مطالعۀ بیشتر بر روی لینک زیر کلیک کنید:

مسلمان شدن عمران صابی پس از شکست در مناظره با امام رضا (ع)

2-سورۀ بقره آیۀ 6

3- تحف العقول,ص 445