مراسم عزاداری ایام فاطمیه در مسجد الشهدا دانشگاه علم و صنعت برگزار شد +گزارش تصویری

طرح شده، ارائه خواهد شد. فقط برای اینکه ذهن خیلی دچار آشفتگی نشود، که مثلا آقا این دیگر چه تفسیری است، به جمله ای از حضرت امام در کتاب مصباح الخلافه توجه شود که بیان می­کنند: «به جان خودم، تفکر و تدبر برای وضع الفاظ برای معانی عام از هفتاد سال عبادت برتر است». این چیست که انقدر در دید امام مهم است؟ قرآن یک ویژگی دارد، به خصوص قرآن این ویژگی را دارد که الفاظ آن وضع نشده است برای این معنی به اضافه قشور و تبعات این معنی؛ توضیح اینکه وضع ماء که در قرآن استفاده شده برای H₂O وضع نشده، سماء هم برای آسمان بالای سر ما، وضع نشده بلکه برای چیز دیگری به نام روح معنا یا معانی عام، وضع شده است. آسمان بالای سر ما جزء مصادیق آن است و سماهای دیگری هم جزء مصادیق آن است؛ دارد که: " انَّ الَّذِينَ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا وَاسْتَكْبَرُواْ عَنْهَا لاَ تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاء وَلاَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى يَلِجَ الْجَمَلُ فِي سَمِّ الْخِيَاطِ[1]". کسانی که تکذیب آیات می­کنند و استکبار نسبت به آیات انجام می­دهند، اینها هیچ موقع درهای آسمان به سمتشان باز نمی­شود، مگر اینکه شتر از ته سوزن رد شود. شتر هم که از ته سوزن رد نمی­شود. خب این آسمان معلوم است که این آسمان بالای سر ما نیست چراکه کافران الان در این آسمان هستند. یک آسمان دیگر است.

چرا در فاطمیه حاج آقا می خندد؟

یک چیزهایی رو انقدر با حجم بالا درست نکنید، که بعدا هر کس بخواهد بخندد بشود تعرض به شعائر اسلام؛ اصلا اینجوری نیست.

اینکه برخی همه چیز را تبدیل به شعائر می­کنند این خیلی کار بدی است، چرا که آدم انقدر تحمل شعائر را ندارند. بهانه یاد گرفتن همین تجمعات است دیگر؛ در این جلسات، معارف یاد می­گیریم. اینکه یک شب بگیریم یا دو شب یا ده شب، جواب این سوال این است که افراط نکنید و به آدمها هم فشار نیاورید.]

وضع الفاظ برای معانی عام، منظور این است که برای یک روح معنایی وضع شده است؛ این است که در روایات ما آب به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف تعبیر شده است، بعد این در مقابل چنین آسمانی، یک زمینی هم است و این زمین این زمین است. که معنای دیگری از زمین است که این زمین مصداق آن است و زمینهای دیگری هم هست؛ به عنوان مثال در آیه قرآن داریم که: " مَا لَكُمْ إِذَا قِيلَ لَكُمُ انفِرُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الأَرْضِ [2]" چرا اینگونه هستید که وقتی گفته می­شود کوچ کنید، جهاد کنید، چسبیده­اید به زمین؟ این زمین که همه ما به آن چسبیده­ایم. این یک زمین دیگر است. حال وقتی زمینش این است، آسمانش یک دنیا معنا دارد: آسمان ستاره دارد، از آن آب می­آید، آسمان جایگاه ستارگان دارد: "فَلَا أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ * وَإِنَّهُ لَقَسَمٌ لَّوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ [3]" قسم به جایگاه ستارگان، که این جایگاه بسیار عظیم است. باز دوباره در زمین، چشمه هست، سایه است، آسمان نور دارد، نور سایه دارد، و همینطور معانی در هم می­تند و می­دود و می­رود، یعنی معنا می­بینید، کشف معانی جدید از خود این الفاظ می­شود. اینکه تکنیک به دست آوردن این معانی چیست این خود، دارای بحث علمی فراوانی است که در این جلسه به آن پرداخته نمی­شود.

اما در آیه مورد بحث دارد که اگر بخواهند با شما بجنگنند مگر اینکه بروند در دژها و یا اینکه از پشت دیوارها با شما بجنگند؛ اینجا نباید تصور کرد امروز لزوما مثل قدیم در قلعه بروند، نه به دلیل اینکه خیلی ترسو هستند، می­روند در جایی که گنبد آهنین برای خود درست کنند ولو اینکه گنبد آهنین امروز یکسری سپر موشکی است. اینها، وقتی بخواهند بجنگند اینگونه می­جنگند، تکنیکهای جنگشان به این ترتیب است؛ اینها رو در رو نمی جنگند، یا دفاعی مثل گنبد آهنی می­جنگند؛ اگر هم بخواهند حمله­ای بجنگند، جنگ نامرئی، انجام می­دهند. خاصیت جنگ از پیشت دیوار این است که جنگجو را نمی­بینی؛ سیستمهای جنگی دشمن درحال انجام است، سیستم جنگ نرم است به نحوی که شما رزمنده را نمی­بینی و از پشت دیوار می­زند. حواستان باشد، اینها اینگونه می­جنگند؛ به این دلیل که قرآن در همین سوره بیان می­کند که: "لَأَنتُمْ أَشَدُّ رَهْبَةً فِي صُدُورِهِم مِّنَ اللَّهِ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّا يَفْقَهُونَ[4]" از یک مومن در صحنه انقدر می ترسند. این حماقت ماست که فکر می کنیم دشمن مثل شیر ایستاده و گرنه که اسناد برخی از جنگهای صورت گرفته روشده است که دشمن بسیار بزدل است، بستگی به این دارد که شما چقدر مثل شیر ایستاده­اید. بیان می کند که اینها اگر بخواهند بجنگند به این نحو می­جنگند، نمی­جنگند مگر در دژها یا از پشت دیوار، و این به دلیل شدت ترس آنها از شما است. از شما انقدری می­ترسد که از خدا هم انقدر نمی­ترسد؛ چون این طور هستند، از پشت دیوار با او می­جنگد به این نحو که دشمن را نبینی و شما را از صحنه خارج کند؛ وقتی شما را از صحنه خارج کرد و با جنگ نامرئی شما را در ابتدا می نشاند زمین و بعد از این به شما جنگ حمله ای درست حسابی راه می اندازد. بعد از این قرآن ادامه می­دهد که علت اینکه اینها اینچنین هستند، درگیری خود اینها با خودشان زیاد است(بَأْسُهُمْ بَيْنَهُمْ شَدِيدٌ)، شما فکر می­کنید که باهم یکی هستند در حالی که دلهایشان از هم جدا است(تَحْسَبُهُمْ جَمِيعًا وَقُلُوبُهُمْ شَتَّى ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّا يَعْقِلُونَ). خود دشمن با هم درگیر است، اگر کسی این را باور کند. اگر دولتمردان ما متوجه بودند که این 5 +1 جمع 1+ 1 + 1+ 1+1+1است که در چندین جایگشت باهم درگیر هستند، در یک ماتریس حساب کنید، اینها همه باهم درگیر هستند.

این منطق فهم که فهم قرآنی موضوع درگیری با دشمنان است که بنده صلاحیت این را ندارم در باب انجام مذاکره یا عدم انجام آن نظری بدهم، ولی این عزت مدارانه بودن مذاکره، طرفی که نشسته، این را فهم کند که طرف مقابل با خودشان درگیر هستند. چنین شخصی جور دیگری کار خواهد کرد.

اینکه قرآن می فرماید من از زاویه رعب وار می شود، همین است. دشمن طراحیهایی برای دشمنی خود دارد که لزومی ندارد ما در آن طراحی­ها باشیم؛ گاهی ما در همین زمین بازی می کنیم.

همین الان در قضیه علوم انسانی و نظام سازی که عده زیادی به دنبال آن هستند، یا تبیین مدیریت جهادی و ...، تصور خیلی ها این است که ما انقدر دستمان پر است که اگر دشمن در زمینه مدیریت، روانشناسی و ... در هر شاخه آن 60 تا علم تولید کرده، اگر دست ما بیفتد، ما 600 تا علم تولید می کنیم، که این یعنی در زمین حریف افتاده و در آن بازی انجام می­شود. اتفاقا دشمن زمام علم را به این نحو طراحی کرده که به قدری شاخه شاخه طراحی کرده که با این شاخه بندی­ها تفرعن خود را انجام بدهد: "إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِي الْأَرْضِ وَجَعَلَ أَهْلَهَا شِيَعًا[5]" فرعون مردم را گروه گروه می­کند. طرف فوق تخصص روانشناسی کودک بود که من هم نمی­دانم چگونه تربیت کنم؛ به خاطر اینکه تولید علم در این زیاد است. این تولید علم بسیار شگفت انگیز است ولی در بسیاری از موارد بسیار مسخره است. در زمینه مدیریت، حتی تا اینجا پیش رفته است که بین رئیس و مرئوس چه فاصله­ای باید باشد، عرض میز چقدر باید باشد و ... که تمام اینها مزخرف است. اگر این شصتا علم تولید کرده همین شصتا رو میاریم اسلام مالیدش می کنیم و روی این 600 تا تولید می کند. بعد اینکه پیغمبر چگونه مدیریت کرد را نمی­دانیم. جنگ ما را به عنوان مدیریت جهادی چگونه مدیریت کردند، نمی­دانند. که الان برای بررسی مدیریت جهادی، مدیریت این زمان را بررسی کنند. ممکن است که ما به یک ساختارهای بسیار ساده دست پیدا کنیم. بنده اعتقاد دارم که امام زمان تشریف که بیاورند همه علوم بسیار ساده و قابل فهم و قابل اجرا می­شود و انقدر تخصص نیاز ندارد. پیغمبر مدیریت کرد خیلی ساده و خیلی قابل فهم. چرا در زمین دشمن تولید علم می­کنیم، چرا خیلی پیچیده می­کنیم و در زمین آنها بازی می کنیم؟ این به این دلیل است که یکی از ارکان فراموش شده تمام اینها، ادراکات قلب و تمایلات آن است. این فراموش شده است. ایمان به وعده الهی است که فراموش شده است، یرزق من حیث لایحتسب است که فراموش شده است. اگر کسی بگوید این مدیریت جهادی که امام صادق علیه السلام، فرمودند چیست، بیان می­شود که مدیریتی است که می­تواند وعده­های الهی و رزقهای من حیث لا یحتسب را جذب کند. مدیریت جهادی این نیست که یک چک لیست تهیه شود و به یک مدیر داده شود، اگر او انجام داد بشود، مدیر جهادی و خودت هرچه می­خواهی باش؛ اگر اینگونه باشد، برای آن مدیر متعهد، احتیاج به آدمی است که جذب وعده های الهی می­کند و اگر خود آدم با ارزش نباشد، خروجی آن با ارزش نیست: " وَالْبَلَدُ الطَّيِّبُ يَخْرُجُ نَبَاتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَالَّذِي خَبُثَ لاَ يَخْرُجُ إِلاَّ نَكِدًا[6] "، زمین پاک، میوه پاک می­دهد و زمین خبیث و زمینه خبیث، جز چیز بی ارزش چیزی نمی­دهد؛ لذا آنها هم که می خواهند تولید علوم پاک کنند، احتیاج به جان پاک و تمیزی دارند. تولید خود این علوم احتیاج به جان پاک دارد، آدم تر و تمیز می­خواهد. بسیاری از چیزها، نباید به ذهنش برسد، باید به قلبش خطور کند(بحث ادراکات قلب) . عرض شد، این آیه­ای که انسان در ابتدا تعجب می­کند، بعد می­خندد و بعد در ادامه آهسته آهسته متوجه می­شود: " قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُم بِوَاحِدَةٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى ثُمَّ تَتَفَكَّرُوا[7] ": اگر یک توصیه بخواهم به شما بکنم این است که اول یک قیام لله انجام بدهید، بعد فکر کنید؛ اول قیام لله و بعد فکر؛ اگر در فضای قیام لله فکر نکنید، فکرهاتان خراب است و به درد نمی­خورد؛ باید قیام لله کرد، بعد در بستر کار قیام للهی کرده فکر کند؛ دست به کار شود، بعد از اینکه دست به کار شد، در خلال مسیر فکر کند؛ معلوم باشد که می­خواهد کار کند، نه اینکه معلوم نیست می­خواهد کار کند یا نه، حال بنیشیند سمینارها برگزار باید بشود و کلی کار باید انجام دهد تا قیام لله کند، همینطوری! این می­شود که می­شود مدیریت دولتی ما، نه این دولت، بلکه این سبک مدیریت. تا اینکه یک عده مجاهد، تصمیم بگیرند، عمل بکنند، وعده های خدا را جذب کنند و فکر کنند؛ جهاد سازندگی اینگونه بود. من خدمت آقای دکتر منتظری بودم رئیس جهاد دانشگاهی، گفتند اگر می­بینید رویان تاسیس می­شود، صنایع موشکی جلو می­رود، با این شکل از مدیریت است. چرا صنایع موشکی و رویان جلو می رود، اما باقی چیزها جلو نمی رود؟ چون که اینها کاملا با مدیریت جهادی در حال پیشرفت است. فکر می­شود، قیام لله انجام می­گیرد، تصمیم گرفته می­شود، سریع هم عمل می­کنند؛ یک عده آدم دیوانه وارد کار می­شوند؛ چونکه آدم باید دیوانه باشد، چه کسی گفته که باید عاقل باشیم؟ ما باید دیوانه باشیم! این را خود حضرت امیرالمومنین علیه السلام راجع به مومنین این شکلی، می­فرمایند:

امیرالمومنین: قَدْ خُولِطُوا وَ لَقَدْ خَالَطَهُمْ أَمْرٌ عَظِيمٌ[8] اینها دیگر قاطی کردند، این چه طرز کار کردن است، اما حضرت می­فرمایند بله اینها دیوانه اند اما امر عظیمی باعث شده که اینها دیوانه شده­اند، فکر دیگری اینها را دیوانه کرده است. این دیوانگی را بگذارید عرفان، بگذارید عارفانه، عاشقانه. این چنین کارهایی از شما بر می آید چشم امید رهبر به شما است؛ از امثال سنین چهل به بالا این چنین کاری برنمی­آید، اینکه به او بگویی برو چنین کاری انجام بده، می­گوید این بودجه­ها می­خواهد، تصویب می­خواهد، الکی که نیست، کار است بالاخره. تمام اینهایش باید دیده شده باشد، تخصیص بودجه­اش باید به فلان شکل باشد، تا بخواهند این فکرها را بکنند، کلی زمان می­برد؛ دولتمردان ما، شش ماه از سال کلا دنبال تخصیص بودجه هستند، بعد برود در کمیسیون اصل نود، از کمیسیون اصل نود، برود خزانه و ... که می­خواهیم کار کنیم. چرا آن سبک بر نمی­گردد، آن سبکی که واقعا در فضای قیام قلب گرایش به مراتب عالی دارد، چون دست خداست، نمی­ترسد؛ این از قرآن است که بیان می­کند وقتی که اصحاب کهف می­خواستند حرف بزنند، می ترسیدند، خب نمی­توانستند حرف بزنند، ولی قرآن به این شکل توضیح می­دهد که: " وَ رَبَطْنَا عَلَى قُلُوبِهِمْ إِذْ قَامُوا فَقَالُوا رَبُّنَا رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ[9] " ما دلشان را گرفتیم در مشتمان، که این دل او نلرزد، إِذْ قَامُوا فَقَالُوا، قیام کردند و ایستاد، باید پیوندی داشته باشد، تا این کار را انجام بدهد و دل او در مشت خدا بیفتد؛ اینها می­شود رزقهای من حیث لا یحتسب. در این موقع است که خدا، آن بنده­ای که دارد به این نحو برخورد می­کند، وعده­های الهی را برایش سرازیر می­کند. به این شکل است که فتوحات انجام می­گیرد، توسط آن نفر، توسط آن سیستم، توسط حاکمیت اسلامی. چقدر از این عملیاتهای ما به این شکل اجرا شده؛ واقعا عده­ای که دلشان در دست خدا بود، این کارها را کرده­اند. الان هم مملکت تشنه همین چیزهاست؛ تشنه اقدامات شماست؛ شما باید وارد شوید و بگویید که مشکل فلان چیز را حل می کنیم و بیفتید به حل کردن. در این زمان است که می­بینید آن انسان­های خالصی که به این نحو در حال کار کردن هستند، همان مقدار نیتی که برای خدا دارد، ببینید چگونه جذب وعده­های الهی رخ می­دهد، مدام. امروز هم روز کار کردن است. معلی بن خنیس به امام صادق علیه السلام عرض می­کند که آقا جان! ای کاش حکومت به شما می­رسید، چه حالی می کردیم ما؛ حکومت، شما، ما، حکومت مثلا با شما، آن موقع با شما زندگی می­کردیم؛ حضرت به او می­فرمایند، برو خدا را شکر کن که حکومت به ما نرسید! می­پرسد آخر برای چه؟! حضرت می­فرمایند که اگر حکومت به ما رسیده بود، مَا كَانَ إِلَّا سِيَاسَةَ اللَّيْلِ وَ سِيَاحَةَ النَّهَار، باید شب تا صبح فکر می­کردیم که چکار باید انجام دهیم، صبح تا شب هم باید می­دویدیم[10]. حضرت به او می­گویند که فعلا برو خوش بگذران که حکومت در دست ما نیست؛ اما امروز حکومت دست ماست؛ بدو! نه دویدن پیمانکاری! برخی علم یاد گرفته­اند، پیمانکاری علم یاد گرفته­اند. پیمانکار از فرهنگ قرآن به دور است. نه اینکه هرکس پیمانکار باشد، یعنی این است، بلکه تعریفی که از پیمانکار دارم این است. پیمانکار یعنی اینکه می­دانید من دغدغه پول را دارم، شما از عمران بلدی در بیاری من از منبر، هر کسی یک فنی بلد است، من می­خواهم زندگیم را بگذرانم از کجا؟ از منبر، از رشته برق، کار فرهنگی و ... ، به این می گویند پیمانکار. روحیه مجاهدانه این شکلی نیست؛ بلکه به این شکل است که من دغدغه دین دارم و انقدر دغدغه دین دارم، می­گردم به این باید چه چیز را یاد بدهم. به آن یکی چه چیز را ، خدا حواسش به یونجه اسب حضرت عباس هست! این می­شود یک روحیه دیگری، یک کار دیگری، یک فکر دیگری! حالا شما ببینید که پیمانکارید یا مجاهد؟ مدرک تحصیلیتان را که گرفتید، به دنبال این هستید که زندگیتان را بگذرانید یا دنبال اعتلای کلمه اسلام می­گردید که این اعتلای کلمه اسلام از این راه بلدید انجام دهید، حالا وقتی این کار را انجام بدهید، زندگیتان هم می­گذرد. آن کاری را که بلدید انجام دهید، انجام دهید، در آن شرایط خیلی، مناسبات عوض می­شود، به یکی می­گویند رئیس، من رئیس یا تو رئیس، دیگر نیست. می­گویند در زمانهای قدیم، هیمن زمان جنگ خودمان، فرار می کرده، از اینکه فرمانده لشکر شود، یعنی باید التماسش می­کردی که بپذیرد. در فرهنگ ما مسئولیت این است که بدبختتر شود، و له شود، بهره­های او هم از همه کمتر است. آدم باید آدم عاشقی باشد تا بپذیرد. اما وقتی که بهره من بیشتر شود، همه نوع بهره­های من بیشتر شود، احترام­ها هم بیشتر می­شود، کنفرانس هم که می­روم، اینجا هم که سخنرانی می­کنم، آنجا هم به تلویزیون می­روم؛ اصلا کی وقت می­کنم کار کنم؟! همین کنفرانسها و سمینارها را بروم دیگر بس است. خلاصه ما باید نوع نگاهمان این باشد که واقعا دل بکنیم، حرف این نیست که از چیزی که دیگری دست یافته دل بکنید، اما بحث این است که باید سوالاتش از خودمان به دست آید، پاسخهایش هم از خود منابع ما استخراج شود، ساختارهایش هم باید از منابع خودمان بیاید، در این زمینه واقعا باید دل بکنیم از اینکه بشود از تمام اختراعات اینها استفاده کرد، تا بفهمیم که مدیریتی که امام در سن 80سالگی انجام داد، به چه شکل بوده است. برخی فکر می کنند، که هنری کسینجر اگر مثلا ده حرکت بعدی را پیشبینی می کند، امام لابد چهل حرکت بعدی را پیشبینی میکند، اصلا اینجور نیست. برای همین است که در روایت آمده است که "الْمُؤْمِنُ يَنْظُرُ بِنُورِ اللَّهِ[11]" مومن با نورالله حرکت می­کند، به این شکل نیست که نشسته که مدام در حال ضرب و تقسیم است. این برای همان عقل خود بنیادی است که فکر می­کند همه کارهایش را خودش باید انجام دهد، فکر نمی­کند که یک خدایی هست که آن خدا رزق من حیث لا یحتسب می­دهد. به او حتی فکرهای من حیث لایحتسب می­دهد، او باید دلش را به دل خدا بسپارد. دکتر منتظری تعریف می­کردند که این کشفیات علمی رویان خیلی از آنها، با توسل و گریه و ... به دست آمده است. مثل فضای جبهه و جنگ، می­خواهند در این حال و هواها کشفیات انجام دهند. این را باید برگردیم و درستش کنیم.

فقر و غنا:

بحث در اینجا روی فقر و غنا باید می بود، که جزء وظایف ماست، ماها ظاهرا ائمه علیهم السلام را کانالیزه می­کنیم و اینگونه بیان می­کنیم که حضرت علی علیه السلام، نسبت به رسیدگی به ایتام اینگونه برخورد می­کرد، می­گوییم که واقعا آدم خوبی بودند! امام صادق علیه السلام هم همین کار را انجام می­دادند، این که ائمه به یتیمان می رسند، فقط تشکر می­کنیم و باید به آنها سیمرغ بلورین بدهیم!! کانه ما بچه حزب اللهی­ها، ما هیئتی­ها، ما مسجدی­ها، ما بچه مسلمانها، انگار هیچ وظیفه­ای راجع به این قضایا نداریم. آیا دانشگاه علم و صنعت همچین خیریه ای دارد که این منطقه را تحت پوشش قرار دهد و نسبت به آن مسئول است؟ فقط بحث کنگره شهدا نیست البته این کارها خوب است؛ خیلی وقتها ورود در مشکلات مردم، منجر به افزایش معرفت می­شود؛ من به طلبه­های خودم می­گویم که به این روایت عجیب توجه کنید: مَنْ كَثُرَتْ عَوَارِفُهُ كَثُرَتْ مَعَارِفُه‏[12] هرکس بخششش زیاد شود، معرفتش زیاد می­شود. یکی از راههای ازدیاد معارف کمک مردم است این از رزقهای من حیث لایحتسب است، یجتسبش کتاب خواندن است. اینگونه نیست که هر کس خودش را ببندد به علم کار درستی انجام می­دهد، این علم مثل غذاهایی می­ماند که روی کول خود سوار می­کند. به این روایت تکان دهنده توجه کنید که می­فرماید: لَا تَطْلُبُوا عِلْمَ مَا لَا تَعْلَمُونَ وَ لَمَّا عملتم بِمَا عَلِمْتُم‏[13] علم چیزهایی را که ندارید نروید یاد بگیرید در حالیکه هنوز به چیزهایی که می­دانید، عمل نمی­کنید؛ یعنی چیزهایی هست که ما هنوز به آن عمل نمی کنیم، بنا هم نداریم که عمل کنیم، بعد می رویم خوراکهای جدید یاد می گیریم. این به خاطرا این است که در ادامه روایت توضیح می­دهد: لَمْ يَزْدَدْ صَاحِبُهُ إِلَّا كُفْراً وَ لَمْ يَزْدَدْ مِنَ اللَّهِ إِلَّا بُعْدا[14] فقط بعد و کفر آدم را زیاد می­کند؛ آدم زیر بار معارف آن له می­شود. آدم غذا را اگر بخورد می­تواند با آن بدود؛ اما اگر روی دوشتان بگذارید، هم خودتان ضعیف می­شوید و هم به شما فشار می­آورد، حال مجددا غذای جدیدی پیدا کنید و به جای خوردن، روی دوش بگذارید، این شما را له می­کند. داریم زیر بار معارفمان له می­شویم. گاهی من فکر می­کنیم، ما گیر معارف داریم؟ که انقدر سعی در تولید معارف است. یک چیزهایی از قرآن کشف می­کنیم، که به عقل هیچ بنی بشری نرسیده. آیا مشکل ما الان این است؟ یا مشکل ما این است که همان چهارتا معارفی را که بلدیم عمل نمی­کنیم، مثلا دروغ نگویید، خب دروغ نگویید. غیبت نکنید و ... . در زمینه سیاسی اجتماعی، همه می­دانند حرف آقا را باید گوش کرد، خب حرف آقا را گوش دهید. هر کس مخاطب آقاست حرف آقا را گوش دهد و کسی هم جای خالی ندهد که مثلا مخاطب آقا کس دیگری است، بروند گوش بدن حرف ایشان را. باور کنید که به خودم شک می کنم، که آیا اصلا واقعا باید تولید علم کنیم و معارف تولید کنیم و به مردم بدهیم که اگر منبر من در دوسال مثل هم باشد هم مخاطب بگوید، حاج آقا چرا مطالعه نمی­کنی؟ و هم خودم به خودم بگویم که حالا چی بگم؟ در حالی که ائمه ما انقدر حرف تکراری زدند که من فکر می­کنم اگر بالای منبر به این شیوه ما بروند، حتما مخاطبشان پراکنده می­شده. مشکل ما این حرفها نیست مشکل ما عمل کردن است. باید برویم عمل کنیم. باید مثل انقلاب فرهنگی یک دو سالی هیئات را تعطیل کنیم؛ به شوخی، اما هیئت تعطیل، هر کس هر چه یاد گرفته در وقت هیئت برود عمل کند. همان را عملیاتی کند. بعد ببینیم که واقعا مشکلات حل می­شود یا خیر.

خدا ان شالله ما را عامل به علممان قرار دهد.