آيا نظر ولی فقیه در مورد استهلال ماه رمضان حجت شرعی است؟

ملاك داخل شدن در ماه جديد، خارج شدن ماه از تحت الشعاع و امکان رؤيتش ولو با چشم مسلح می باشد.
رؤيت ماه نو با ابزار، فرقى با رؤيت به طريق عادى ندارد و معتبر است. ملاک آن است که عنوان رؤيت محفوظ باشد. پس رؤيت با چشم و با عينک و با تلسکوپ محکوم به حکم واحدند. اما در مورد انعكاس نور و بازخوانى اطلاعات ضبط شده توسط رايانه که درآن صدق عنوان رؤيت معلوم نيست محل اشکال است.

با توجه به توضیح ارائه شده پیرامون استهلال و آغاز ماه مبارک رمضان، ممکن است سوالات و شبهاتی در این خصوص مطرح شود که در زیر به برخی از آنها میپردازیم؛

سوال) آيا استهلال در اول هر ماه واجب كفايى است يا احتياط واجب؟

پاسخ) استهلال فى نفسه واجب شرعى نيست.

سوال) اگر يقين به تولد ماه داشته باشيم ولى يقين نداشته باشيم كه امكان رؤيتش هست، حكم چيست؟

پاسخ) کفايت نمیکند.

سوال) در محل سكونت من بدون رويت هلال ماه و به صِرف گذشتن 31 روز از شعبان جمعه را اول ماه رمضان اعلام نمودند، در حالیكه اول شعبان هم به تحقيق معلوم نبود. لذا استدعا دارد تكليف حقير و ساير دوستان در استفاده از شبهاى پر فيض قدر وقرائت دعاى روزانه و اعمال مخصوص برخى شبها و روزها را معيّن فرماييد.

پاسخ ) بعد از گذشتن سى روز از ماه شعبان حکم به اول ماه رمضان میشود، هرچند هلال ماه رمضان را نديده باشند، ليکن به شرط آنکه اول ماه شعبان به طريق شرعى ثابت شده باشد وگرنه گذشت سى روز اعتبار ندارد. ليالى متبرّکه قدر وجود واحد مستمرّ است و در درک فضيلت شب قدر و درک فضيلت ادعيه ى خاصه ى زمانهاى خاصى از ماه مبارک رمضان، اگر خصوصيت زمان براى مکلّف محرز نباشد، مىتواند با احتياط و تکرار عمل، آن فضيلت را درک کند.

سوال) اگر پيش از ظهر اعلام كردند كه امروز اول ماه رمضان است؛ تكليف روزه آن روز چه میشود؟

پاسخ) اگر مبطلات روزه را مرتکب نشده، بنابر احتياط واجب بايد نيّت روزه کند و روزه بگيرد و بعداً نيز آن روز را قضا کند و اگر يکى از آنها را مرتکب شده، روزه او باطل است؛ ولى به احترام ماه رمضان بايد تا اذان مغرب از کارى که روزه را باطل مىکند، خوددارى نموده و بعد از ماه رمضان آنروز را قضا کند.

سوال) اگر تعيين اول ماه رمضان و عيد سعيد فطر به علت عدم امكان رؤيت هلال اول ماه به سبب وجود ابر در آسمان يا اسباب ديگر، ممكن نباشد و سى روز ماه شعبان يا ماه رمضان كامل نشده باشد، آيا براى ما كه در ژاپن زندگى مىكنيم، جايز است كه به افق ايران عمل كرده و يا به تقويم اعتماد كنيم؟ وظيفه ما چيست؟

پاسخ) اگر اول ماه از طريق رؤيت هلال حتى در افق شهرهاى مجاورى که اتحاد افق دارند، و يا از طريق شهادت دو فرد عادل و يا از طريق حکم حاکم ثابت نشود، بايد احتياط کرد تا اول ماه ثابت شود.

سوال) اگر بين علماى يک شهر راجع به ثبوت هلال يا عدم آن اختلاف رخ دهد و عدالت آنها هم نزد مكلّف ثابت بوده و به دقت همه آنها در استدلال خود مطمئن باشد، وظيفه واجب مكلّف چيست؟

پاسخ) اگر اختلاف دو بيّنه به صورت نفى و اثبات باشد، يعنى يکى مدعى ثبوت هلال و ديگرى مدعى عدم ثبوت آن باشد، اين اختلاف موجب تعارض دو بينه و تساقط هر دو است، و وظيفه مکلّف اين است که هر دو نظر را کنار گذاشته و درباره افطار کردن يا روزه گرفتن به آنچه که مقتضاى اصل است، عمل نمايد.
ولى اگر بين ثبوت هلال و عدم علم به ثبوت آن اختلاف داشته باشند، به اين صورت که بعضى از آنها مدعى رؤيت هلال باشند و بعضى ديگر مدعى عدم مشاهده آن، قول کسانى که مدعى رؤيت هلال هستند، در صورت عادل بودن، حجت شرعى براى مکلّف است و بايد از آن متابعت کند، و همچنين اگر حاکم شرعى حکم به ثبوت هلال نمايد، حکم وى حجت شرعى براى همه مکلفين است و بايد از آن پيروى کنند.

سوال) اگر هلال ماه شوال در يک شهر ديده نشود، ولى تلويزيون و راديو از حلول آن خبر دهند، آيا كافى است يا تحقيق بيشترى واجب است؟

پاسخ) اگر مفيد اطمينان به ثبوت هلال گردد يا صدور حکم به هلال از طرف ولى فقيه باشد، کافى است و نيازى به تحقيق نيست.

/م118