توبه حقيقي چگونه است؟
ذر اين باره كميل، يكي از ياران مخلص اميرالمؤمنين علي (ع) نقل مي‌كند:
از اميرالمؤمنين علي (ع) پرسيدم، انسان گاهي گرفتار گناه مي‌شود و به دنبال آن از خدا آمرزش مي‌خواهد، حدّ آمرزش خواستن چيست؟
حضرت فرمودند: حدّ آن توبه كردن است.
كميل عرض كرد: همين مقدار؟
امام (ع) در پاسخ فرمودند: خير!
كميل عرض كرد: پس چگونه است؟
حضرت فرمودند: هرگاه بنده گناه كرد، با حركت دادن بگويد استغفرالله.
كميل پرسيد: منظور از حركت دادن چيست؟
امام علي (ع) بيان داشتند: حركت دادن دو لب و زبان، به شرط اينكه دنبال آن حقيقت نيز برود.
كميل پرسيد: حقيقت چيست؟
حضرت فرمودند: دل او پاك باشد و در باطن تصميم بگيرد به گناهي كه از آن استغفار نموده باز نگردد.
كميل عرض كرد: اگر اين كار‌ها را انجام دادم از استغفاركنندگان هستم؟
حضرت فرمودند: خير!
كميل متعجباته دليل آن راجويا شد و حضرت فرمودند: براي اينكه تو هنوز به اصل آن نرسيده‌اي.
كميل پرسيد: پس اصل و ريشه استغفار چيست؟
امام علي (ع) فرمودند: انجام دادن توبه از گناهي كه از آن استغفار كردي و ترك گناه. اين مرحله اولين درجه عبادت كنندگان است.
به عبارت ديگر، استغفار اسمي است كه شش معنا دارد؛
۱. پشيماني از گذشته؛
۲. تصميم بر بازنگشتن بدان گناه به هيچ وجه. (تصميم بر اينكه گناهان گذشته را هيچ وقت تكرار نكني)؛
۳. پرداخت حق همه انسان‌ها كه به او بدهكاري؛
۴. اداي حق خداوند در تمام واجبات؛
۵. از بين بردن (آب كردن) هر گونه گوشتي كه از حرام بر بدنت روييده است، به طوري كه پوستت به استخوان بچسبد سپس گوشت تازه ميان آن‌ها برويد؛
۶. به تنت بچشاني رنج طاعت را، چنانچه به او چشانيده‌اي لذت گناه را،
در اين صورت توبه حقيقي تحقق يافته و انسان از توبه كنندگان به شمار مي‌رود.
پی نوشت:
۱-علامه مجلسي. بحارالانوار، ج۶: ۲۷.
۲-حميد خرمي. داستان‌هايي از امام علي (ع): ۷۴-۷۵.