از سنگ ناله خیزد؛کتابی با مقدمه استاد فاطمی نیا و مجاهدی

این کتاب به کوشش مصطفی فاطمیان گردآوری شده است و در بردارنده غزل‌مرثیه‌های عاشورایی است که از بیش از ۱۰ هزار منبع جمع‌آوری شده است. محمدرضا سنگری و محمد‌علی مجاهدی از شاعران آیینی بر این کتاب مقدمه نگاشته و آیت‌الله سید‌عبدالله فاطمی‌نیا نیز تقریظی بر آن نگاشته است.

مخاطبان اصلی این کتاب در حقیقت مرثیه‌سرایان و مداحان هستند که با اشعاری با محتوای مناسب که در جهت ارتقای معرف مخاطبان به حادثه عاشورا و فلسفه قیام حضرت سید‌الشهدا علیه السلام آشنا شوند.

- هدف اصلی شما از انتشار کتاب «از سنگ ناله» خیزد چه بود؟

برای تهیه این کتاب دو هدف اصلی داشتم. که اولین آن زدودن تحریفات از واقعه تاریخی و عبرت آموز عاشورا با زبان شعر بود. چون الان متأسفانه در برخی جلسات آیینی و هیئات مرثیه خوان ها از اشعاری استفاده می کنند که تقریباً می توان گفت که واقعه عاشورا را وارونه جلوه می دهند. دومین هدف بنده تامین نیاز شعری فخیم مداحان و ذاکران است تا بتوانند از طریق آن اشعار، در ارتقای معرفت هیئات مذهبی و ایجاد محبت و تقرب به ذات مقدس معصومین به احسن وجه نقش آفرینی کنند.

برای نوشتن این کتاب از چه منابعی استفاده کرده اید؟

برای تدوین این کتاب علاوه بر تتبع در کتابخانه های مهم مثل کتابخانه ملی، مجلس، دانشگاه تهران، ملک و از کتابخانه دوست عزیزم آقا جواد هاشمی که چهار هزار عنوان کتاب شعر داشتند و کتابخانه استاد بزرگوارم حاج علی انسانی که بیش از هزار و پانصد دیوان دارند استفاده کرده ام. حدود هزار و پانصد عنوان هم مجموعه ی شخصی حقیر مورد بررسی قرار گرفت. با عدم احتساب کتب تکراری حدود ده هزار عنوان مجموعه را بررسی کردم.

تفاوت کتاب شما با مجموعه های دیگری که چاپ شده است چیست؟

وجه تمایز این اثر با دیگر مجموعه های گردآوری شده در این بود که اولاً من فقط غزل مرثیه انتخاب کردم و بعد احیای بسیاری از مصائبی که مغفول مانده را مورد نظر داشتم. مثلاً یکی از مجموعه هایی که ما احیا کردیم این بود که بخشی را مختص ابوبکر حسن قرار دادیم که فرزند بلافصل امام حسن است و شهید کربلا می باشد. چهارده تا از صحابه را ما سعی کردیم که احیا کنیم. مصائبی که بعد از شهادت امام حسین بوده است. مصائب اتمام حجت خود امام با دشمنان، نماز امام، وداع امام حسین با حضرت سجاد، وداع امام حسین با اهل حرم،وداع امام حسین با حضرت سکینه، غارت ابدان مطهر شهدا،و حالا از این قسم و بعد وارد واقعه کوفه می شویم و مجلس عبیدالله بن زیاد و زندان کوفه و خروج از کوفه و بعد به همین ترتیب ادامه دارد.

در آخر هم حضرت سجاد و حضرت ام البنین و حضرت ام کلثوم و حضرت رباب و حضرت سکینه و از این قسم . سعی کردیم بعضی از مصائب غریب و مغفول احیا شود. به دلیل این که ما فقط غزل مرثیه انتخاب کردیم چیدمان اشعار در هر فصل دسته بندی شده به ترتیب حروف الفبایی ردیف اشعار است. این یکی از کارهایی است که جدید انجام شده است که دوست عزیزم آقای هاشمی هم این کار را کردند. استفاده از اشعار چاپ نشده شاعران بزرگوار،استفاده از دیوان های خطی، سنگی، سربی و چاپی، دسته بندی جداگانه مصائب و زبان حال ها،ما در هر فصل اشعار حماسی را جدا آوردیم، مصائب را هم جدا آوردیم و زبان حال ها را هم جدا آوردیم.که اگر خواننده می خواهد این را استفاده کند، به راحتی استفاده کند.

مثلاً اگر بخواهد زبان حال حضرت رقیه با پدر را بخواند راحت آن را می تواند بخواند. بعد به ردیف حروف الفبایی اشعار دسته بندی شده است. اشعار بیش از سیصد و سی شاعر عاشورایی در این مجموعه هست. کتاب در ۷۲ بخش و بیش از ۱۴۰۰ قطعه شعر و بیشتر با استفاده از اشعار تا کنون چاپ نشده ی شعرای معاصر تنظیم شده است.

اسم کتاب هم برگرفته از شعر مشهور سعدی است که:

ما برای اسم این کتاب بیش از بیست عنوان انتخاب کرده بودیم که با مشورت با استاد بزرگوار حاج علی آقای انسانی این اسم انتخاب شد.

_ از کدام شاعران و در چه اعصاری استفاده کرده اید ؟

اصلاً مضایقه ای نداشتیم. هر تعداد شعری که این پنج ملاک ما را داشته، در این مجموعه آوردیم. شرح پنج ملاک برای انتخاب اشعار به شرح ذیل است:

۱- پیراستگی از مطالب سست و موهن
۲- مطابقت با مقاتل معتبر تاریخی
۳- انتقال پیام نهضت سالار شهیدان
۴- نداشتن ایرادهای ادبی و لفظی و نگارشی در اشعار
۵- لحاظ کردن عنصر عاطفی و احساسی بودن

مثلاً دیوان ملا عبدالرسول فنا زنوزی ششصد و پنجاه بند است که کل کتاب، ترکیب بند است. که ما این ششصد و پنجاه بند را بررسی کردیم و بر اساس پنج ملاکی که داشتیم حدود ده بند از ایشان آوردیم. اما شاعری بوده است که پنجاه تا شعر داشته و بیست شعرش استفاده شده است. شاعری بوده که دویست شعر داشته و ما نتوانستیم از یک شعرش هم استفاده کنیم. چون در ملاک های ما نگنجیده است.

در مسیر با لطف بزرگوارانی مواجه شدم که به حکم حدیث «من لم یشکر مخلوق و من لم یشکر خالق» تقدیر و تشکر و سپاس فراوان از این بزرگواران دارم. اول از همه از استاد عزیز و بزرگوارم حضرت آیت الله سید عبدالله فاطمی نیا که با تقریظ بسیار گران سنگ خود بر غنای محتوایی این اثر افزودند و منت بر سر این حقیر نهادند. خدا ان شاءالله که وجود ایشان را مستدام بدارد. دومین عزیزی که محبت کردند و با مقدمه ای بسیار گران قدر خود بر غنای این مجموعه افزودند جناب آقای دکتر محمد رضا سنگری است که بسیار من از ایشان درس بزرگی گرفتم.

جناب آقای مجاهدی اصلاً حقیر را نمی شناختند و من تلفنی شرح ماوقع را عرض کردم و کتاب را برای ایشان فرستادم. ایشان مقدمه ای که نوشتند واقعاً بزرگواری کردند حتی برای دریافت مقدمه هم خودم موفق نشدم خدمت ایشان برسم. که ایشان خیلی بزرگواری کردند و یک درس بزرگی برای حقیر بود. درس سومی که گرفتم از دوست عزیز و بزرگوارم جناب آقای جوادهاشمی بود که اگر بخواهیم از نظر بازاری نگاه کنیم شاید بتوان گفت که کار ایشان با کار بنده یک نوع رقابت است ولی ایشان بدون هیچ مضایقه ای کل کتابخانه ای که بیش از بیست سال تهیه کرده بودند را در اختیار حقیر قرار دادند و بعد از به چاپ رسیدن کتاب آنقدر که ایشان دغدغه معرفی کتاب را داشتند خود حقیر نداشتم.

استاد بزرگوارم جناب حاج علی آقای انسانی که واقعاً هم در عرصه ستایش گری و مداحی و ذاکری و هم در عرصه شعر و ادب بسیار از ایشان بهره بردم. ستاد عزیز و بزرگوارم جناب حاج علی آقای آهی که در عرصه عقیدتی اشعار از ایشان بهره بردم. خدا ان شاء الله که این عزیزانی را که مرحمت کردند و منت سر حقیر نهادند را طول عمر با عزت و بابرکت عنایت بفرماید .