روضه‌های خانگی، نهادی پایدار و سرمایه ای فرهنگی اجتماعی
متأسفانه تاریخ روضه‌های خانگی مکتوب نشده است
عضو هیأت علمی دانشگاه قم اظهار داشت: روضه‌های خانگی از دوران حکومت بنی‌عباس شروع شد و بعد از آن به عنوان آتش زیر خاکستر بود، به طوری که در زمان‌های مختلف که اوضاع جامعه تغییر می‌کرد این جریان دوباره صورت می‌گرفت.
طالعی بیان داشت: مراسم عزاداری خانگی مانند یک درخت کهنسال است که ممکن است گاهی اوقات دچار آفت شود، آیا باید آفت زدایی کرد و یا این که از ریشه درآورد.
وی افزود: اگر فردی دندان درد داشته باشد ممکن است ترجیح دهد آن را بکشد تا این که صبر کند و آن را ترمیم کند، رویه دندان کشیدن، رویه همه زندگی ما شده است و متأسفانه ما عادت کرده ایم که آسان‌ترین راه را انتخاب کنیم.
عضو هیأت علمی دانشگاه قم خاطرنشان ساخت: متأسفانه تاریخ روضه‌های خانگی مکتوب نشده است و اگر این مراسم مکتوب می‌شد، خیلی اتفاقات می‌افتاد.
وی با بیان خاطره‌ای از پدر مرحوم خود گفت: پدر اینجانب در دوران منع روضه‌خوانی رضاشاه، نوجوان 10 الی دوازده ساله بود و روضه‌های شهر دزفول به شکل خانگی به همت برخی مطرب‌ها برگزار می‌شد.
طالعی ادامه داد: مطرب‌ها در ازای هزینه‌ای، هنگام روضه‌های خانگی، تنبک به دست می‌گرفتند و زمانی که مأموران حکومتی به آنجا می‌آمدند شروع به نواختن می‌کردند، یعنی تنبک تدبیر مردم آن دوران بود تا شعائر حسینی تعطیل نشود.
در گذشته کارهای دینی، مردمی بود نه دولتی
عضو هیأت علمی دانشگاه قم اظهار داشت: در دورانی که روضه‌های خانگی ممنوع بود، مردم دنبال آسان‌ترین راه حل نبودند در صورتی که امروزه مردم در هر کاری از جمله مسائل مذهبی به دنبال آسان‌ترین راه هستند که به این دلیل است که در آن زمان کارهای دینی، دولتی نبود بلکه مردمی بود.
وی با بیان این که متأسفانه امروزه در جامعه ما کارهای دینی دولتی شده است عنوان کرد: کاردینی نباید دولتی شود، در غیر این صورت ذهن‌ها تنبل می‌شود، در گذشته جلسه قرآن با پول مردمی برگزار می‌شد ولی امروزه کانون قرآن منتظر بودجه‌های دولتی است و اگر بودجه کم و زیاد شود فعالیت کانون قرآن نیز به تناسب بودجه تغییر می‌کند.
عضو هیأت علمی دانشگاه قم بیان داشت: در گذشته مردم دست به دست هم می‌دادند و مراسم مذهبی برگزار می‌کردند ولی امروزه مردم منتظر حرکت وزارت ارشاد و دستگاه‌های دولتی مربوطه هستند.
روضه‌های خانگی، بهترین شیوه صله رحم و حل مشکلات خانوادگی
طالعی روضه‌های خانگی را عاملی مفید برای تربیت فرزندان دانست و خاطرنشان ساخت: در گذشته، زمانی که می‌خواستند مراسم را در خانه برگزار کنند، همه افراد خانواده از جمله کودکان درگیر می‌شدند و همکاری داشتند و این یک رکن تربیتی بود.
عضو هیأت علمی دانشگاه قم تصریح کرد: روضه‌های خانگی، بهترین شیوه صله رحم و حل مشکلات خانوادگی است، یعنی اگر روضه تعطیل شود مطمئن باشید که جای آن را پارتی می‌گیرد.
وی با بیان این که یک مسلمان به هر دلیل درست یا غلط حق دارد تمایلی به مسجد رفتن نداشته باشد عنوان کرد: افراد جامعه به هر دلیلی ممکن است علاقه‌ای به مسجد رفتن نداشته باشند و یا به هر دلیلی نمی‌توانند به مسجد بروند؛ روضه‌های خانگی این افراد را دور هم جمع می‌کند، به خصوص این که این افراد حول سیدالشهداء و اهل بیت (علیهم السلام) جمع می‌شوند.
طالعی ابراز کرد: از دل روضه‌های خانگی، هزار و یک کار خیریه از جمله صندوق‌های قرض‌الحسنه و همچنین صندوق‌های خانگی درمی‌آید، به طوری که اگر تاریخ هیأت‌های خانگی نوشته می‌شد مستندهای زیادی وجود داشت.
روضه‌های خانگی، یک نهاد پایدار و سرمایه فرهنگی اجتماعی
وی با بیان این که این روضه‌های خانگی به یک نهاد پایدار و سرمایه فرهنگی اجتماعی تبدیل شده است گفت: این یک نگاه جامعه‌شناسی محض است و به هیچ وجه درمنطق جامعه‌شناسی درست نیست که نهاد قدیمی تعطیل شود
طالعی اظهار داشت: امام سجاد (علیه السلام) در دعای 26 صحیفه سجادیه وظایفی را در قبال همسایه‌ها بیان می‌کنند مانند عیادت مریض، حل مشکلات و کمک به آنان، از جمله این که ممکن است همسایه ما سالخورده باشد و نتواند قرآن بخواند و خجالت بکشد جایی برود، در حالی که در جمع خانوادگی و محلی که مجالس برگزار می‌شود راحت‌تر است.
عدم تربیت صحیح عامل ایجاد مشکلات روضه‌های خانگی است
طالعی در رابطه با مشکلات مراسم خانگی عنوان کرد: از جمله مشکلات روضه‌های خانگی، عدم کنترل بر محتوا، عدم کنترل بر رفتارهای افراد، چشم و هم‌چشمی‌ها و همچنین اصراف‌هایی است که در این مراسم صورت می‌گیرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه قم ادامه داد: تمام مشکلات روضه‌های خانگی به یک عامل برمی گردد عدم تربیت صحیح است، اگر تربیت صحیح باشد حاضران، گوینده نامناسب را طرد می‌کنند.
وی با طرح این سوال که کدام یک از برنامه‌های ما مشکل ایجاد نکرده است تصریح کرد: دانشگاه ما، بازار ما، مساجد ما، حج ما و یا صنعت ما هر کدام به تنهایی مشکلاتی ایجاد کرده است ولی هیچ یک از آنها را نمی‌توان از زندگی حذف کرد.
طالعی بیان داشت: در قرآن آمده است که هر کجا که آب جاری هست یکسری زباله با خود می‌آورد، زباله‌ها یک ماجرای موقت است و از بین می‌رود در حالی که آب جاری، جریان ثابت و دائمی حق است، اگر اصل مجالس با نیت پاک و خالص برای ادامه شعائر حسینی درست شده باشد زباله‌ها قابل حل است.
وی داشت: در جنگ تبوک قرار بود که مسلمانان به جنگ با رومیان بروند، منافقین در مدینه تبلیغات کردند و گفتند که رومیان زنان زیبایی دارند و ما گرفتار فتنه می‌شویم؛ خداوند در قرآن فرمود که فتنه معصیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از آن فتنه بالاتر است و شما در فتنه معصیت پیامبر (ص) افتاده‌اید.
اگر روضه‌های خانگی تعطیل شود داعش، مجالس خانگی را دایر می‌کند
عضو هیأت علمی دانشگاه قم اظهار ابراز کرد: آیا فردی که دندان درد دارد همان اول باید بکشد، آیا درختی که آسیب دید همان اول باید آن را قطع کرد و به میوه‌های آن توجهی نکرد.
وی خاطرنشان ساخت: اگر تاریخچه‌های روضه‌های خانگی از جمله جنبه‌های مثبت و منفی آن نوشته می‌شد امروزه می‌توانستیم جنبه‌های مثبت آن را تقویت کنیم و این گونه نبود که فقط منفی‌ها را به رخ ما بکشند.
وی با بیان این که ماجرای حکمیت، تجربه تلخی در تاریخ اسلام به وجود آمد گفت: در حکمیت، ابوموسی اشعری انگشتر خود را از دست درآورد و عمرو عاص آن را به انگشت کرد؛ اگر ما روضه‌های خانگی را تعطیل کنیم، یقین کنید که فردا داعش، مجالس خانگی را دایر می‌کند.
برای احیای روضه های خانگی چه باید کرد؟
طالعی عنوان کرد: آیا خدمات فرهنگی کمتر از خدمات اجتماعی است؟ آیا ارزش تبیین دین صحیح به اندازه شکم سیر کردن یک آدم نیست؟ آیا لباس جسم مهم است یا لباس روح؟ ما باید در کنار خدمات اجتماعی، خدمات فرهنگی نیز داشته باشیم.
وی با بیان این که ما باید از شبکه‌های اجتماعی الگو بگیریم اظهار داشت: شبکه‌های اجتماعی باید از این زاویه تحلیل شود که تعدادی افراد از سراسر دنیا در یک فضای مجازی جمع می‌شوند در حالی که ما توانایی این را نداریم که در مراسم، افراد را بعد از صرف ناهار یا شام به طور فیزیکی در یک جا جمع کنیم.
عضو هیأت علمی دانشگاه قم تصریح کرد: ما باید برنامه‌های تربیتی به صورت طولانی‌مدت، کیفیت‌گرا و پایدار داشته باشیم و تأکید بر این که این برنامه‌ها به صورت غیردولتی باشد.
طالعی با اشاره به این که باید نیمه پر لیوان را ببینیم گفت: ما باید بر جنبه‌های مثبت مجالس خانگی تأکید داشته باشیم بدین معنا که این مجالس، علاوه بر این که جنبه دینی دارد، جنبه‌های اجتماعی فرهنگی، تعاونی، مردمی و روانشناختی زیادی دارد.
مراکز پژوهشی و دانشگاه‌ها به مسئله مجالس خانگی توجه کنند
وی افزود: ما در صورتی که یک تحلیل کامل و جامع از مجالس و روضه‌های خانگی نداشته باشیم هر تصمیمی، عجولانه و بی‌خاصیت است، یعنی ببنیم گذشته به چه صورت بوده است، به کجا می‌رسیم، چالش‌ها و راهکارها چیست و این که روانشناسان و جامعه شناسان را به خدمت بگیریم.
عضو هیأت علمی دانشگاه قم تصریح کرد: چگونه است که مجالس و سفره‌های بانوان، نظر دو محقق ژاپنی را به خود جلب کرده است و در این زمینه 30 سال است که کار پژوهشی انجام می‌دهند ولی مراکز پژوهشی و دانشگاه‌های ما به این مسئله بی‌توجه هستند.
طالعی در پایان با بیان این که اطلاعت مشاهده‌ای و تجربه‌ای جنبه‌های مثبت مجالس و روضه‌های خانگی را بر جنبه‌های منفی آن بالاتر می‌داند عنوان کرد: دانشجویان جامعه‌شناسی باید در این زمینه تحقیق کنند و این مراسم را با روش خود تحلیل کنند و سپس در مورد آن راهکارهایی را ارائه بدهند.
/ف.م214