آیا نذر می تواند در تقدیر تغییر ایجاد کند؟
در آیه ۳۵ سوره آل عمران به نذر همسر عمران اشاره شده است:
«إِذْ قَالَتِ امْرَأَةُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ.»
«(به ياد آر) هنگامى كه زن عمران گفت: پروردگارا، من براى تو نذر كردم كه آنچه در شكم خود دارم آزاد باشد (آزاد از هر شغل و مخصوص خدمت بيت المقدس باشد) پس، از من قبول كن، زيرا تويى كه شنوا و دانايى. (خادم بيت المقدس بايد پسر باشد و زن عمران گمان مىكرد حملش پسر است.)»
سه نکته کوتاه:
* نذر یعنی آن که انسان تصمیم بگیرد برای خدا کاری را انجام بدهد. آن کار که به خودی خود مستحب بوده است، بر اثر نذر واجب می‌شود، البته با شرایطی که در متون اسلامی ذکر شده است. یعنی اگر صیغه نذر بیان نشود ولو اینکه به ظاهر نذر کرده ایم ولی بر ما واجب نمی شود. شکل دیگر نذر این است که انسان تصمیم بگیرد برای خدا کاری را (که مکروه و ناپسند است) ترک کند یا ترک کاری که نکردن آن بهتر است. در این صورت نیز اگر نذر ما واجب شود ترک آن کار ولو به خودی خود مکروه بود ولی برای ما واجب است آن را ترک کنیم.
** یک شبهه بسیار مهمی در این رابطه ممکن است در ذهن بوجود بیاید که آیا نذر قادر است تقدیر انسان را عوض کند یا خیر؟ از رسول خدا (ص) روایت شده که فرمود: «لا یرد القضاء الا الدعاء»؛ قضا را رد نمىکند مگر دعا. با توجه به این روایت چنین به نظر می رسد که نذر نمی تواند تقدیر را تغییر دهد. لکن با کمی دقت می بینیم که نذر علاوه بر اینکه کار پسندیده ای است و از این جهت می تواند در تغییر سرنوشت انسان نقش داشته باشد، نوعی دعا و توسل به حساب می آید و از این جهت نیز می تواند باعث تغییر قضای الهی شود.
*** علاوه بر این که آنچه در نذر آمده اگر از مصادیق عوامل تغییر دهنده قضا باشد مثل صدقه و صله رحم خود می تواند در رد قضای الهی موثر باشد. یعنی ممکن است شما نذر کنید فلان مقدار صدقه بدهید. اولاً خود نذر شما دعاست و ثانیاً صدقه تقدیر را تغییر می دهد. لذا به دو جهت با چنین نذری امکان تغییر در تقدیر و قضای الهی وجود دارد.
منبع: تراز
/ف.م214