احکام عزاداری از منظر مقام معظم رهبری/ حضور زنان در دسته‌های سینه‌زنی، نذری، قمه‌زنی و...
رهبر معظم انقلاب اسلامی در پاسخ به پرسش‌های مطرح‌شده از ایشان درباره احکام مربوط به حضور زنان در دسته‌های سینه‌زنی، نذری، سیاهپوش کردن مساجد، زنجیر زدن به بدن و... نظرات‌شان را اعلام کردند.
وارث: رهبر معظم انقلاب اسلامی در پاسخ به پرسش‌های مطرح‌شده از ایشان درباره احکام مربوط به حضور زنان در دسته‌های سینه‌زنی، نذری، سیاهپوش کردن مساجد، زنجیر زدن به بدن و... نظرات‌شان را اعلام کردند.
متن استفتائات و پاسخ معظم له به شرح ذیل است:
سوال: آیا جایز است در ایام محرم، از افراد خیّر اموالی را جمع‌آوری کرد و با تقسیم آن‌ها به سهم‌های مختلف، قسمتی را به قاریِ قرآن و مرثیه‌خوان و سخنران داد و باقی‌مانده را برای برگزاری مجالس مصرف کرد؟
پاسخ: اگر با رضایت و موافقت صاحبان اموال باشد، اشکال ندارد.
سوال: آیا می‌شود "اضافه‌خرج" مراسم فاطمیه را در محرم خرج کرد؟
پاسخ: اگر نذر خاص نشده باشد که در مراسم فاطمیه مصرف شود و یا خلاف نظر اهداکنندگان نباشد، اشکال ندارد.
سوال: باقیمانده‌ی اموالی که به عنوان هزینه‌های مراسم عاشورای امام حسین(ع) جمع‌آوری می‌شود، در چه موردی باید خرج شود؟
پاسخ: می‌توان اموال باقی‌مانده را با کسب اجازه اهداکنندگان آن‌ها در امور خیریه مصرف کرد و یا آن‌ها را برای مصرف در مجالس عزاداری آینده نگه داشت.
سوال: آیا می‌توان از اموال بیت‌المال برای مراسم عزاداری استفاده کرد؟
پاسخ: بطور کلی این‌گونه امور تابع قوانین و مقررات اداره مربوطه می‌باشد و تخلف از آن جایز نیست؛ و اگر بر طبق قوانین و مقررات باشد، مانع ندارد.
سوال: آیا سیاهپوش کردن مسجد و پوشیدن لباس مشکی در مراسم عزاداری کراهت دارد؟
پاسخ: سیاهپوش کردن مساجد و پوشیدن لباس مشکی در ایام عزاداری خاندان عصمت و طهارت(ع) به منظور تعظیم شعائر الهی و اظهار حزن و اندوه موجب ترتب ثواب الهی است، در هر صورت کراهت پوشیدن لباس سیاه در غیر نماز ثابت نیست.
سوال: آیا مالیدن گِل به سر و صورت در ایام عزاداری اشکال دارد؟
پاسخ: اگر به نحو متعارف و به گونه‌ای باشد که از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه در عزاداری محسوب شود، اشکال ندارد.
سوال: از ساختمان حسینیه صدای قرائت قرآن و مجالس حسینی بسیار بلند پخش می‌شود، به‌طوری که صدای آن از بیرون شهر هم شنیده می‌شود واین امر منجر به سلب آسایش همسایگان شده است و مسئولین و سخنرانان حسینیه اصرار به ادامه آن دارند، این عمل چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگرچه اقامه مراسم و شعائر دینی در زمان‌های مناسب در حسینیه از بهترین کارها و جزو مستحبّات مؤکد می‌باشد، ولی واجب است برگزارکنندگان مراسم و عزاداران تا حد امکان از اذیّت و ایجاد مزاحمت برای همسایگان بپرهیزند، هرچند با کم کردن صدای بلندگو و تغییر جهت آن به طرف داخل حسینیه باشد.
سوال: در حسینیه ها و مساجد بیشتر مناطق، به‌خصوص روستاها مراسم شبیه‌خوانی به اعتبار اینکه از سنت‌های قدیمی است برگزار می‌شود که گاهی اثر مثبتی در نفوس مردم دارد، این مراسم چه حکمی دارند؟
پاسخ: اگر مراسم شبیه‌خوانی مشتمل بر امور دروغ و باطل نباشند و مستلزم مفسده هم نباشند و با توجه به مقتضیات زمان باعث وهن مذهب حق هم نشوند، اشکال ندارند، ولی در عین حال بهتر است که به جای آن‌ها، مجالس وعظ و ارشاد و ذکر مصائب حسینی و مرثیه‌خوانی برپا شود.
سوال: در بعضی از هیأت‌های مذهبی مصیبت‌هایی خوانده می‌شود که مستند به مقتل معتبری نیست و از هیچ عالم یا مرجعی هم شنیده نشده و هنگامیکه از خواننده مصیبت از منبع آن سؤال می‌شود، پاسخ می‌دهند که اهل‌بیت(ع) این‌گونه به ما فهمانده‌اند و یا ما را راهنمایی کرده‌اند و واقعه کربلا فقط در مقاتل نیست و منبع آن هم فقط گفته‌های علما نمی‌باشد، بلکه گاهی بعضی از امور برای مدّاح یا خطیب حسینی از راه الهام و مکاشفه مکشوف می‌شود، سؤال من این است که آیا نقل وقایع از این طریق صحیح است یا خیر؟ و در صورتی که صحیح نباشد، تکلیف شنوندگان چیست؟
پاسخ: نقل مطالب به صورت مزبور بدون اینکه مستند به روایتی باشد و یا در تاریخ ثابت شده باشد، وجه شرعی ندارد مگر آن‌که نقل آن به عنوان بیان حال به حسب برداشت متکلّم بوده و علم به خلاف بودن آن، نداشته باشد و تکلیف شنوندگان نهی از منکر است به شرطی که موضوع و شرایط آن نزد آنان ثابت شده باشد.
سوال: آیا خواندن زن در مجالس عزاداری با علم او به اینکه مردان نامحرم صدای او را می‌شوند جایز است؟
پاسخ: اگر خوف مفسده باشد باید از آن اجتناب شود.
سوال: شنیدن صدای گریه و شیون نامحرم که در عزای اهل بیت(ع) است (باتوجه به کنار هم بودن قسمت زنانه و مردانه هیئت) برای مردان چه حکمی دارد؟
پاسخ: در صورتی که مفسده‌ای نداشته باشد، فی نفسه اشکال ندارد.
سوال: برهنه شدن در سینه‌زنی به شرط اینکه نامحرم نباشد اشکال دارد؟
پاسخ: شایسته است عزاداری به شیوه مرسوم و سنتی ـ که با لباس انجام می‌گرفته ـ برگزار گردد.
سوال: آیا لطمه زدن به بدن در عزاداری‌ها جایز است؟
پاسخ: لطمه زدن در عزاداری اگر ضرر قابل توجهی بر بدن داشته باشد و یا موجب وهن مذهب یا مؤمنین یا مراسم عزاداری معصومین(ع) باشد، جایز نیست و در هر حال بهتر است مؤمنین مراعات شؤون عزاداری معصومین(ع) بویژه سید و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین(ع) را بنمایند.
سوال: هروله کردن و گفتن ذکر ائمه بصورت تند و پشت سر هم (شور) جایز است؟
پاسخ: اگر موجب وهن مذهب یا مراسم عزاداری معصومین(ع) نباشد فی نفسه اشکال ندارد.
سوال: آیا استفاده از برخی از الفاظ مانند "من سگ حسینم" در عزاداری اشکال دارد؟
پاسخ: گفتن این الفاظ شایسته نیست و در هر حال بهتر است مؤمنین مراعات شؤون عزاداری معصومین "علیهم السلام" به‌ویژه سید و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین(ع) را بنمایند.
سوال: استفاده از آلات موسیقی مانند اُرگ و سنج و غیر آن‌ها در مراسم عزاداری چه حکمی دارد؟
پاسخ: استفاده از آلات موسیقی، مناسب با عزاداری سالار شهیدان نیست و شایسته است مراسم عزاداری به همان صورت متعارفی که از قدیم متداول بوده برگزار شود.
سوال: اگر بعضی از واجبات از مکلّف به سبب شرکت در مجالس عزاداری فوت شود، مثلاً نماز صبح قضا شود، آیا بهتر است بعد از این در این مجالس شرکت نکند یا اینکه عدم شرکت او باعث دوری از اهل‌بیت(ع) می‌شود؟
پاسخ: بدیهی است که نمازِ واجب، مقدم بر فضیلت شرکت در مجالس عزاداری اهل‌بیت(ع) است و ترک نماز و فوت شدن آن به بهانه شرکت در عزاداری اهل بیت(ع) جایز نیست، ولی شرکت در عزاداری به‌گونه‌ای که مزاحم نماز نباشد ممکن و از مستحبّات مؤکد است.
سوال: نظر شریف حضرت عالی نسبت به ادامه حرکت دسته‌های عزاداری در شب‌های محرم تا نصف شب همراه با استفاده از طبل و نی چیست؟
پاسخ: به راه انداختن دسته‌های عزاداری برای سیدالشهدا و اصحاب ایشان و شرکت در امثال این مراسم امر بسیار پسندیده و مطلوبی است و از بزرگترین اعمالی است که انسان را به خداوند نزدیک می‌کند، ولی باید از هر عملی که باعث اذیّت دیگران می‌شود و یا فی نفسه از نظر شرعی حرام است، پرهیز کرد.
سوال: آیا جایز است زنان با حفظ حجاب و پوشیدن لباس خاصی که بدن آنان را بپوشاند، در دسته‌های سینه زنی و زنجیرزنی شرکت کنند؟
پاسخ: شرکت زنان در دسته‌های سینه‌زنی و زنجیر زنی شایسته نیست.
سوال: اگر انسان در زیارتگاه‌های ائمه(ع) خود را به زمین بیندازد و همانند بعضی از مردم که صورت و سینه خود را برزمین می‌مالند تا از آن خون جاری شود و به همان حالت وارد حرم می‌شوند عمل کند، چه حکمی دارد؟
پاسخ: این اعمال که به عنوان اظهار حزن و عزاداری سنّتی و محبت ائمه(ع) محسوب نمی‌شوند، از نظر شرعی اعتباری ندارند، بلکه اگر منجر به ضرر بدنی قابل توجه و یا وهن مذهب شوند، جایز نیست.
سوال: استفاده از عَلَم در مراسم عزاداری سیدالشهدا(ع) با قراردادن آن در مجلس عزا یا حمل آن در دسته عزاداری چه حکمی دارد؟
پاسخ: فی نفسه اشکال ندارد ولی نباید این امور جزء دین شمرده شوند.
سوال: استفاده از طبل و سنج و شیپور در مجالس و دسته‌های عزاداری چه حکمی دارد؟
پاسخ: استفاده از شیپور و طبل و سنج به نحو متعارف اشکال ندارد، ولی نباید به گونه ای استفاده شود که موجب اذیت دیگران شود.
سوال: زنجیر زدن به بدن همان‌گونه که بعضی از مسلمانان انجام می‌دهند، چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر به نحو متعارف و به گونه‌ای باشد که از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه در عزاداری محسوب شود اشکال ندارد.
سوال: خرید و فروش در روزهای تاسوعا و عاشورا چه حکمی دارد؟
پاسخ: فی نفسه حرام نیست، لکن شایسته است شخص به عزاداری اشتغال داشته باشد و خود را از ثواب بزرگ محروم نسازد.
سوال: در روز عاشورا مراسمی مانند زنجیرهایی که دارای تیغ و پابرهنه وارد آتش و ذغال روشن شدن برگزار می‌شود که علاوه‌بر این که باعث بدنام شدن مذهب شیعه اثنی عشری در انظار علما و پیروان مذاهب اسلامی و مردم جهان می شود، ضررهای جسمی و روحی هم به این اشخاص وارد می کند و همچنین موجب توهین به مذهب می گردد، نظر شریف حضرت عالی در این‌باره چیست؟
پاسخ: هر کاری که برای انسان ضرر داشته و یا باعث وهن دین و مذهب گردد حرام است و مؤمنین باید از آن اجتناب کنند و مخفی نیست که بیشتر این امور باعث بدنامی و وهن مذهب اهل بیت(ع) می شود و این از بزرگترین ضررها و خسارت هاست.
سوال: معیار شرعی ضرر اعم از جسمی یا روحی چیست؟
پاسخ: معیار، ضرری است که در نظر عرف، قابل توّجه و معتنابه باشد.
سوال: آیا قمه زدن به طور مخفی حلال است یا این که فتوای شریف حضرت عالی عمومیت دارد؟
پاسخ: قمه‌زنی علاوه‌بر این که از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمی‌شود و سابقه‌ای در عصر ائمه(ع) و زمان های بعد از آن ندارد و تأییدی هم به شکل خاص یا عام از معصوم(ع) در مورد آن نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب می شود بنا بر این در هیچ حالتی جایز نیست.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری