نظام اخلاقی در جامعه اسلامی یگانگی دین اسلام را نشان می دهد

حجت الاسلام والمسلمین علیرضا پناهیان استاد حوزه و دانشگاه در نشست بررسی نظام اخلاق اسلامی که در حوزه علمیه امام خمینی(ره) برگزار شد، گفت: مفهوم نظام با نظم تفاوت دارد، نظم چیدمان غیرمنسجم و نظام یک چیدمان هدفمند و منسجم است.

وی افزود: کار علم نظم بخشیدن بین گزاره‌ها و پدیده‌ها است، پدیده‌های اجتماعی و روان شناختی را ذیل یک علم چیدمان و فهرست می‌کنند، اما در نظام بین پدیده‌ها  و گزاره‌های علم را برای هدف خاص کنار هم جمع می کنند.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه درک نظام و سخن گفتن از آن کار علمی وزینی است که معمولا انجام نمی گیرد، عنوان کرد: به عنوان مثال نظام اقتصاد اسلامی که هنوز ما آن را به دست نیاوردیم یا درباره نظام سیاسی هنوز بحث جدی نکردیم که آیا روش منتسکیو و تفکیک قوا بهترین حالت است یا ما باید قوا را ذیل هم تعریف کنیم مثلا رهبری باشند ذیل آن قوه قضائیه، سپس مجلس سپس قوه مجریه باشد تا به ترتیب به مردم برسد. در واقع قوا در عرض هم نباشند بلکه در طول باشند.

حجت الاسلام والمسلمین پناهیان با بیان اینکه تا کنون حوزه علمیه اساسا به نظام بخشیدن چندان علاقه‌ای نشان نداده است، اظهار داشت: شهید صدر در این باره سخن گفته و اقداماتی را انجام داد اما آنچنان  که باید نشد؛ این قابل تامل است چرا عالمان دینی عموما و فقیهان خصوصا به نظام‌مند کردن معارف علاقه زیادی ندارند. در اخلاق هم آن نظامی که افلاطون بر اساس انسان‌شناسی خود ارائه کرده پذیرفته می شود و کسی دنبال این نیست که نظام دیگری را ارائه  کند و این قابل تامل است.

وی با اشاره به فرمایش رهبر معظم انقلاب مبنی بر اینکه ما به فقه نظام نیاز داریم، ابراز کرد: به این منظور موسساتی در قم تاسیس شده اما در ابتدای راه هستیم، پاسخ بسیاری از پرسش‌های ما داده خواهد شد اگر به فقه نظام یا نظام‌مند کردن معارف دینی و تربیت اسلامی عموما و خصوصا اخلاق اسلامی بپردازیم.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه ما با نظام اخلاقی نظام دین را به دست می‌آوریم، زیرا تمام دستورات دینی، حقوقی و سیاسی بار اخلاقی دارند، ابراز کرد: اگر ما نظام اخلاقی اسلامی را به دست آوریم نظام سیاسی را هم به دست آوردیم یعنی شیوه مدیریت کردن یک جامعه را به دست آوردیم، اینکه بیمه حلال یا حرام است به عنوان یک رفتار اقتصادی خاص حلال اعلام می‌شود اما اینکه به عنوان یک ابزار برای اداره جامعه اثر سوء اخلاقی داشته باشد آیا بازهم باید گفت حلال است.

حجت الاسلام والمسلمین پناهیان افزود: وقتی نظام اخلاقی نداشته باشیم از مضاربه که حلال است سوء استفاده شده و ربا در جامعه گسترش می‌یابد.

وی با بیان اینکه ما اصول نظام اخلاق اسلامی را استخراج کنیم نظام اقتصاد اسلامی را به دست می‌آوریم، اینجاست که شما یکانگی و وحدت بین اجزاء دین را خواهید دید، گفت: نمی‌شود نظام اخلاقی ما به یک سو و نظام اقتصادی به سوی دیگری دعوت کند، حسن دین این است که اگر این قرآن از جانب غیرخدا نازل شده بود اختلافات زیادی در آن می‎دیدید.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه دین اسلام یگانه است اگر بتوانید نظام اخلاق اسلامی را از آن به دست آورید، عنوان کرد: نظام اخلاقی اسلامی به ساماندهی انگیزه انسان می‌پردازد، در نظام اخلاقی اسلامی ملکات هدف دین نیست بلکه بیشتر به انگیزه عمل پرداخته می‌شود که انگیزه عمل باید صحیح و سالم باشد، اگر به انگیزه عمل پرداخته می‌شود به این دلیل است که در همه حیطه‌های زندگی اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و معیشتی انگیزه سخن اول را می‌زند.

حجت الاسلام والمسلمین پناهیان افزود: اگر ما نظام اخلاق اسلامی را استخراج کنیم در واقع قدمی مهم به سوی طراحی دیگر نظامات مربوط به حیات بشر برداشتیم که نظام خانواده، نظامی سیاسی، نظام اقتصادی، را هم تحت این نظام اخلاقی طراحی می‌شود. ساختارهای اقتصادی با مطالعه انگیزه شکل گرفته اگر انگیزه‌ها را تغییر بدهید تمام نظامات اقتصادی به هم می‌ریزد.

منبع:شبستان