"مطففین " چه کسانی هستند؟/ عاقبت نافرجام کم‌فروشی و گران‌فروشی

حجت‌الاسلام علی فراهانی،در همدان اظهار کرد: کم‌فروشی یکی از موضوعات و مسائلی است که در فقه و قانون به آن توجه شده و از ارتکابش نهی شده است معادل کم‌فروشی در اصطلاح قرآنی «تطفیف» است که به معنای کم گذاشتن در مکیال و میزان است.

وی ادامه داد: مکیال به معانی پیمانه است، ولی میزان شامل هرآنچه که با آن چیزی را اندازه می‌گیرند، است اعم از مادی و معنوی به همین جهت کم‌فروشی توسعه مفهومی دارد و شامل هرگونه کم گذاشتن از حق می‌شود.

حجت‌الاسلام فراهانی با بیان اینکه بازاریان و اصناف همواره از افراد متدین جامعه محسوب می‌شوند، عنوان کرد: حتماً نام رجبعلی خیاط و یا حاج اکبر چلویی را شنیده‌اید، کاسبانی که به دلیل اخلاق خوب، رعایت حلال و حرام و پایبندی به دستورات اسلام نامشان بر سر زبان‌ها افتاده است.

وی افزود: ممکن است که برایتان پیش آمده باشد که وقتی به بازار می‌روید با پدیده‌ای به نام کم‌فروشی و گران‌فروشی مواجه شوید؛ پدیده‌ای که با فرهنگ و دین ما مسلمانان بسیار در تضاد است و باعث مشکلات و ناهنجاری‌های بسیاری در جامعه و بازار می‌شود.

طمع به سود حاصل از گران‌فروشی

استاد حوزه ابراز کرد: گاهی با خود می‌گویم یاد کاسبی‌های قدیم به خیر! آن موقعی که به سودهای معقول راضی بودند و بیش از سود معاملات، به برکت آن معامله و تجارت توجه داشتند.

وی اضافه کرد: امروز متأسفانه از همان دوره‌ و زمانه ایی است که امام صادق علیه السلام آن را نهی فرمودند. گران فروشی و طمع به سودهای کلان!

وی بیان کرد: امام صادق علیه‌السلام روزی غلام خود را خواستند و فرمودند: من برای خرج و مخارج زندگی به درآمد نیاز دارم. سپس یک کیسه پول، شامل هزار سکه به او دادند و فرمودند: با این پول تجارت کن. آن غلام نقل می‌کند که با آن پول، جنسی خریدم و همراه با تجار، به سوی مصر رفتیم. در راه قافله‌ای را دیدیم که از مصر برمی‌گشت، از اوضاع جنسی که داشتیم سراغ گرفتیم، گفتند: جنس شما در مصر مورد احتیاج همه است. تجّار قافله نیز برای سود بیشتر، هم قسم شدند که اجناس خود را به دو برابر قیمتِ خرید، بفروشند. از سفر برگشتم و با خوشحالی دو کیسه پول در مقابل امام صادق علیه‌السلام گذاشتم و گزارش تجارت خود را دادم. آن حضرت از گران‌فروشی من خیلی ناراحت شدند و فرمودند: سبحان ا...! هم قسم می‌شوید که در مقابل هر دینار یک دینار سود از مسلمانان بگیرید؟ مبلغ اولیه خودشان را برداشتند و سود معامله را پس دادند و فرمودند: من احتیاج به چنین سودی ندارم. سپس روایتی خواندند که باید سرمشق زندگی ما باشد:"مُجَادَلَةُ السُّیوفِ أَهْوَنُ  مِنْ طَلَبِ الْحَلَالِ"؛ یعنی انسان در خط مقدم جبهه باشد، آسان‌تر از این است که بتواند مال حلال به دست بیاورد.

این استاد حوزه خاطرنشان کرد: از آیاتی چون ۸۵ سوره اعراف و هود و ۱۸۱ تا ۱۸۳ سوره شعراء بر می‌آید که کم‌فروشی به عنوان نوعی ظلم و بی عدالتی در عرصه اقتصادی است که می‌تواند موجب فساد در جامعه شود از این رو هر جامعه‌ای که گرفتار کم‌فروشی در حوزه اقتصادی می‌شود به سبب سلب اعتماد اجتماعی از آن در مرحله فروپاشی قرار می‌گیرد.

کم‌فروشی؛ آفت مال حلال

وی ادامه داد: بازاریان ما باید به حمایت و فروش محصولات داخلی، احیای فریضه امر به معروف و نهی از منکر، توجه به موازین شرعی در معاملات، ممانعت از ترویج کسب حرام، مشتری‎مداری بر مبنا و ارزش‌های دینی بسیار توجه کنند.

حجت‌الاسلام فراهانی ادامه داد: در حدیثی از امام صادق علیه‌السلام داریم که می‌فرمایند:«مغبون ساختن مؤمن، حرام است و مغبون ساختن کسی که در قیمت کالا (و سالم بودن جنس) به فروشنده اعتماد کرده، حرام است.»

استاد حوزه تأکید کرد: در قرآن کریم نیز به طور صریح و مکرر به کم‌فروشی اشاره شده و به شدت مذمت شده است و کم‌ترین مجازات دنیوی آن را ویران شدن شهر مدین و نابود شدن قوم آن معرفی کرده است و توجه به این نکته شایان دقت و تأمل است که شمردن کم‌فروشی در کنار گناهان بزرگ نشان از اهمیت این موضوع دارد.

وی افزود: از آیات قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام چنین نتیجه‌گیری می‌شود که تلاش برای کسب حلال، ضروری است. حتی اگر لازم باشد کسی برای پرهیز از مال حرام، گرسنگی بخورد، معلوم است که باید آن گرسنگی را تحمّل کند و به حرام نیفتد.

تسویه کم‌فروشی دشوار است

استاد حوزه با بیان اینکه دین اسلام هشدارهای بی‌شماری درباره کم‌فروشی دارد می‌گوید: افراد باید بسیار مواظب باشند تا خدایی نکرده وارد این کار نشوند زیرا حق الناس به دنبال دارد.

حجت‌الاسلام فراهانی افزود: کم‌فروشی حق الناس است و تسویه کردن آن نیز بسیار سخت است و از عهده انسان بر نمی‌آید که بخواهد آن را ادا کند پس بسیار باید از انجام چنین کاری جلوگیری کرد.

وی ادامه داد: باید اذعان کرد که اگر جامعه‌ای می‌خواهد به سوی کم‌فروشی و گران فروشی نرود و تا مرز فروپاشی نرسد می‌بایست از وجود چنین رفتارهایی در بازار آن جلوگیری به عمل آید و این کار تنها با افزایش بینش افراد، پاسداری از نفس، رعایت عدالت اقتصادی و افزایش نظارت‌ها در بازار مهیا می‌شود.

کسبه بی‌انصاف؛ حبیب‌الله نیستند

حجت‌الاسلام فراهانی  با بیان اینکه بیشترین روی سخن قرآن در سوره مطفّفین در آیه‌های ۲ و ۳ با کاسب‏ها، قپان‏دارها، همه کسانی که جنس کشیدنی و کیلویی دارند، گفت: حتی پمپ بنزینی‏ ها، به آنها که حمل گازوئیل و نفت و بنزین و سایر مواد را بر عهده دارند هم مخاطب این آیه هستند یعنی هر گاه جنسی به مردم می‏دهید، ترازوهایتان را پر بگیرید و دقیق باشید که کم نباشد؛ یعنی با ترازو بازی نکنید تا کسی که یک کیلو جنس خریده تنها صاحب نهصد گرمش باشد؛ یعنی در روز روشن صد گرم از مال مردم را ندزدید، زیرا این نوع دزدی از دزدی شبانه نیز بدتر است.

وی تشریح کرد: دزدی که شبانه و در تاریکی به در خانه‏ای کلید می‏اندازد یا از دیوار مردم بالا می‏رود، در تاریکی می‏آید و در تاریکی نیز می‏رود؛ اما کاسبی‏ که روز روشن مال مردم را این‏طور ذره‌‏ذره می‏دزد، دزد بی‏حیا و قهاری است.

این استاد حوزه اظهار کرد: قرآن می ‏فرماید: اگر جنس را وزن می‏‌کنید و به مردم می‌‏دهید، ترازوهایتان را پر بکنید. دقت شود! نمی‏‌گوید به مردم جنس اضافه بدهید، می‏فرماید مطابق پولی که داده‏اند جنس تحویلشان بدهید و میزان سنجشتان را پر بگیرید. اگر میزان کیلو است در وزنش دقت کنید؛ اگر معیار لیتر است، مواظب باشید سر ظرف خالی نماند یا حوصله کنید تا محتویات ظرف کاملاً خالی شود. مثلاً، صاحب خودرو خودش در خودرو نشسته تا روغن موتورش را عوض کنند. پیمانه روغن را کامل پر کنید و از لب پیمانه کم نگیرید. بعد هم صبر کنید تا روغن داخل ظرف کاملاً خالی شود. عجله نکنید و ظرف را زود بر ندارید، زیرا این خیانت است.

وی اضافه کرد: اگر از کسی که مخالف و دشمن قرآن هم هست بپرسیم که دوست داری کسی از جنسی که خریده ‏ای و بابتش پول پرداخته ‏ای کم بگذارد؟ می‏گوید: نه؛ اگر بپرسیم: کسی که این کار را می‏ کند به نظر تو چه نوع انسانی است؟ می‏ گوید: خیلی دزد است خدا لعنتش کند! حال، اگر به او بگوییم: قرآنی که با آن مخالف هستی به همه دستور می ‏دهد که کم ‏فروشی نکنند، می ‏گوید: درست گفته است.

لزوم ورود سمن‌ها در آموزش بازاریان

حجت‌الاسلام فراهانی با بیان اینکه مخالف ورود ادارات دولتی برای آموزش بازاریان در این رابطه هستم، خاطرنشان کرد: به نظرم بهترین کار آموزش افراد توسط دیگران نظیر رسانه‌ها و سمن‌ها است.

وی در پایان سخن خود به آیات قرآن کریم درباره کم‌فروشی اشاره کرد و گفت: همان طور که می‌دانید گران فروشی و کم‌فروشی از مسائلی است که در دین اسلام بسیار مورد نکوهش است مسأله‌ای که خداوند بزرگ آن را پیش بینی کرده تا جایی که سوره‌ای با این نام در قرآن به نام ویل المطففین نازل شده است

وی گفت: افزایش ظلم در جامعه، از بین رفتن روزی حلال، وجود بی‌اخلاقی و سلب اعتماد همگی از آثار و نتایج وجود گران فروشی و کم‌فروشی است.

منبع: حوزه نیوز