شناخت عوامل موثر و دخیل در حرکت‌ها و حوادث این جهان، و استفاده از آنها در حیات فردی و اجتماعی، نقش تعیین‌کننده‌ای در پیروزی‌ها و موفقیت‌های حاصله در دنیا و آخرت انسان دارد. نوشتار حاضر بر آن است تا این عوامل و متغیرها و عوالم فراتر از محسوسات روزمره بشری را از منظر آموزه‌های وحیانی قرآن کریم تبیین نماید.