اصرار بر گناه به شقاوت می‌انجامد

جلسه سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین سیدیدالله یزدان‌پناه، استاد سطوح عالی حوزه و مدرس برجسته عرفان و فلسفه، ۲۹ اردیبهشت‌ماه، با موضوع «عوامل غفلت انسان» برگزار و به صورت زنده از طریق صفحه اینستاگرام به نشانی https://www.instagram.com/nafahat.eri منتشر شد که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید؛

عمل چه صالح و چه طالح باشد و چه گناه یا اطاعت، این کار در دل می‌نشیند و این حق و واقع است. ما هیچ کاری نمی‌کنیم که رنگی به دل نزنیم. این نماز را می‌خوانیم، اما رنگی است که به دل می‌زنیم و نور دل است، ولی تا گناه می‌کنیم، تبدیل به کدورت دل می‌شود. قرآن می‌گوید آنچه را که کسب کردند، یعنی گناهان، زنگار دل شده است و این را امام باقر(ع) توضیح داده و جوانبش را هم تبیین کرده است. امام باقر(ع) می‌فرماید این دل ما مانند یک صفحه سفید و روشن است و تا انسان خطا می‌کند، لکه سیاهی بر صفحه سفید دلش می‌افتد.

ظاهر عمل می‌رود، اما حقیقت آن کسب دل می‌شود
اثر کدورت و ظلمت برای دل بسیار واضح است. در اصل دل نورانی است و صفحه سفید دل، در اصل فطرت ما سفید و روشن است، اما تا گناه می‌کنیم، این عمل به دل می‌نشیند. ظاهر عمل می‌رود، اما حقیقت آن کسب دل می‌شود و در دل می‌نشیند و حالا که اینطور شد، کدورت و ظلمت دل را به وجود می‌آوریم.

یک شخصی می‌گفت من دیدم دو نفر از حرم امام حسین(ع) بیرون آمدند و بسیار نورانی بودند، اما نمی‌دانم چه مشاجره‌ای کردند که پس از آن دیدم آن نور رفته است. این ظلمت دل شده است. این خبط و خطاها، گاه زیاد است و خودمان نیز خبر نداریم و هر کس بالاتر می‌رود، می‌فهمد خطاها جدی‌تر هستند و خطورات قلبی هم به کدورت تبدیل می‌شوند. همچنین باید توجه داشت که ما گناهان اعتقادی هم داریم. مثلاً سوء ظن به خدا گناه اعتقادی است و بلکه برخی چیزها که در دل می‌آید و  طرف می‌گوید چرا خدا این کار را می‌کند و ... هم گناه اعتقادی است.

اما گناه چه اعتقادی و چه عملی باشد، وقتی که انسان آن را انجام می‌دهد، موجب سیاهی دل می‌شود و از این گناهان زیاد داریم که اگر ادامه یابد، دل را ویران می‌کند. امام(ع) می‌گوید، اگر این ادامه یابد، یعنی هر لحظه که گناه می‌کند، لکه سیاهی بر سیاهی‌های دل اضافه می‌کند و بعد امام می‌فرماید در نهایت انسان به جایی می‌رسد که امید برگشت ندارد و تمام صفحه سفید دل، سیاه می‌شود و وقتی انسان گناهش زیاد شد، هم قلبش قساوت می‌گیرد.

انسان در چه حالی روی سعادت را نمی‌بیند؟
امام(ع) فرمود اگر انسان به آنجا رسید، روی سعادت را نمی‌بیند و به این آیه اشاره می‌کند که «كَلَّا بَلْ رانَ عَلى‌ قُلُوبِهِمْ ما كانُوا يَكْسِبُونَ»، این بیان قرآنی بسیار کمک‌کننده است که بفهمیم گناه با ما چه می‌کند. برخی اوقات اما یک گناه که اکبر کبائر باشد، کل صفحه سفید دل را سیاه می‌کند. پس این مسئله که می‌گویم مطلق گناه است و امام باقر(ع) می‌گوید که هیچ بنده‌ای نیست، مگر اینکه در دلش حقیقت روشنی است و زمانی که گناه می‌کند، نقطه سیاهی ایجاد می‌شود و می‌گوید اگر بر این گناهان ادامه دهد، طوری می‌شود که تمام صفحه دل سیاه می‌شود و وقتی اینطور شد، دیگر روی خیر نمی‌بیند.

در آیه ۸۱ سوره بقره می‌فرماید «بَلي‏ مَنْ کَسَبَ سَيِّئَةً وَ أَحاطَتْ بِهِ خَطيئَتُهُ فَأُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ» کسی که کسب سیئه می‌کند و سیاهی را روی دل می‌گذارد و خطیئه‌اش نیز او را احاطه کرد، این افراد از اصحاب آتش هستند. بنابراین در فرهنگ قرآنی از گناه به عنوان اسراف و زنگار دل یاد شده است. آنجا که دستور توبه می‌آید نیز از گناهکاران به مسرفان تعبیر می‌کند، یعنی از مسیر اصلی در می‌آیند. بنابراین دل باید روشن و نرم باشد، اما این فرد با گناه، کار را خراب می‌کند و به سمت قساوت می‌رود.

قرآن سراسر رحمت است
منطق دینی تعبیری دارد و برخی متوجه نیستند که این حرف دین تحکم نیست، بلکه قرار است که تلطف داشته باشد. قرآن می‌گوید این کتاب را از سر رحمت نازل کردیم و اگر دستوراتی دارد، از سر رحمت است، اما برخی خیال می‌کنند که تحکم است. خدا آن کسی است که به دلیل رحمت به بندگان که دست آنان را بگیرد تا به گناه نیفتند، این را توضیح می‌دهد و فرهنگ دینی می‌گوید از حدود الهی که بیان شده، تعدی نکنید، چون در این‌صورت به خودتان ظلم می‌کنید. در این‌صورت کدورت دل به وجود می‌آید که در اصل این فرد به خودش ستم کرده است.

برخی می‌گویند این قیود چیست؟ در جامعه اگر بخواهید کمال پیدا کنید، باید قیودی باشد. برای نمونه اگر می‌خواهید در کنکور موفق شوید، باید برنامه بریزید. مشکلاتی وجود دارد، اما باید برای عبور از آنها راه را باز کرد. بنابراین فلسفه شریعت این است که به نفع بندگان است و الا خدا که غنی از عبادت بندگانش است و اگر تمام جهان کفر بشود هم مهم نیست. حتی پس از اینکه انبیا به قتل رسیدند، باز هم خدا ارسال رسل را ادامه داد تا دیگر کسی بهانه‌ای نداشته باشد.

قرآن برای رأفت نازل شده است. فلسفه‌اش نیز همین است و اگر این است، می‌توانیم بفهمیم حقیقت گناه با ما چه می‌کند. در برخی از روایات است که اگر ادامه دهید، مرحله اعلای قلب تبدیل به اسفل می‌شود. یعنی قلبی که باید به سمت بالا باشد، به سمت پایین می‌رود و روی سعادت را نمی‌بیند. امام صادق(ع) می‌فرماید فاسدکننده‌ترین خطا برای قلب چیزی نیست جر گناه و می‌گوید وقتی این خطیئه را قلب انجام می‌دهد، زیر و رو می‌شود. یک تعبیر دیگر نیز حضرت علی(ع) دارد که بیماری دردناکی بدتر از گناه برای قلب وجود ندارد.

منبع: ایکنا