تفاوت حزن و نشاط اولیا با ما/ راه تجربه شادی‌ و شوخی مومنانه

کد خبر: 101936
حجت‌الاسلام حسامی گفت: اولیای الهی حزن غیرواقعی یا شادی غیرواقعی ندارند. یعنی آنها به خاطر از دست دادن جلوه‌های دنیوی اندوهگین نمی‌شوند همچنان که به خاطر به دست آوردن جلوه‌های مادی شادی غیراصیل ندارند
وارث

 به مناسبت فرا رسیدن دهه کرامت که دهه شادی های مومنانه و به سبک و سیره اهل بیت(ع) است با حجت الاسلام والمسلمین «فاضل حسامی»، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفتگویی ترتیب داده ایم که در ادامه تقدیم حضورتان می شود:

 

در ایام دهه کرامت قرار داریم و مناسبت خوبی است که بپرسیم چه تعریفی می توان از شادی های مومنانه ارائه کرد؟

 

نکته ای وجود دارد که در روایت شریفه ای از امام معصوم – احتمالا امام صادق (ع) – وارد شده است که فرمودند: شِیعَتُنا خُلِقُوا مِنْ فاضِلِ طِینِتِنا یَحْزَنُونَ لِحُزْنِنا و یَفْرَحُونَ لِفَرَحِنا. در این روایت امام معصوم علیه السلام تصریح می کنند که شیعیان از همان طینت و از همان خمیرمایه ای ساخته شده اند که ما ساخته شده ایم در ادامه می فرماید یفرحون لفرحنا، یعنی با فرح و شادمانی ما شادمان و خوشحال می شوند و یحزنون لحزننا، با اندوه و غم ما غمگین و اندوهناک هستند. بر اساس این روایت معلوم می شود که معصومین هم فرح دارند و هم حزن، بنابراین شیعیان و مومنان هم به تبعیت و تأسی از حضرت معصومین هم شادمان می شوند و هم محزون. نکته دیگر این که معنای فرح هم در لغت و هم بر اساس همین روایت متضاد حزن است یعنی فرح در نقطه مقابل اندوه قرار می گیرد. ما در ادبیات عرب داریم که عرف الاشیا باضدادها / هر چیزی با ضد آن معنا می یابد. به عبارت دیگر ما اگر متوجه حزن شویم فرح را می بینیم که در نقطه مقابل آن قرار دارد.

 

گاهی تصور غالب این است که ما اشتراک دریافت در معانی لغات و اصطلاحات داریم اما ممکن است تفاسیر ما در این باره یکسان نباشد. از دیدگاه اسلام معنای دقیق فرح و نشاط چیست؟ چون برخی به محض این که نشاط یا شادی را می شنوند تصور پایکوبی از آن دارند.

 

اگر هر کسی به درون خویش نظر کند متوجه معانی درست این واژه ها خواهد شد. افراد وقتی شادی عمیقی را تجربه می کنند و حال خوبی دارند آیا لزوما به معنای سر و صدا راه انداختن است؟ خطایی که وجود دارد گمان برخی افراد است که فرح و شادمانی ظهور برخی حرکات در چهره یا اندام است یا برخی رفتارهایی که می تواند از مصادیق گناه هم باشد.

 

آیا این توجه و تمییز شادی واقعی با شادی گناه آلود صرفا معطوف به دایره فرح و شادمانی است یا نه دایره حزن و اندوه را هم دربر می گیرد؟

 

مطمئنا هم فرح و شادمانی و هم حزن و اندوه هر دو باید عاری از گناه باشند. گناه در هیچ ساحتی برای مسلمان جایز نیست نه فقط در شادی و نشاط که در حزن و اندوه هم ممکن است ما آلوده به خطا و گناه شویم. مثلا در عصر جاهلیت وقتی کسی دچار مصیبت بزرگی می شد متوسل به عمل "لطم" می شد. هنوز هم در میان برخی اقوام و در بخش هایی از کشور رایج است. لطم حرکتی است که در آن صاحب عزا به واسطه اندوه بزرگی که بر او وارد شده با ضربات مهلکی به سر و صورت خود می کوبد و به بدن خود جراحت وارد می کند. بنابراین همان طور که شادی و نشاط می تواند از مسیر حقیقی خود خارج شود حزن  و اندوه هم این حالت را دارد و می تواند فرد را آلوده به اعمال خلاف اخلاق و عقل بکشاند. شما می دانید که در مرام شیعه واقعی واقعا چیزی به نام قمه زنی و تیغ زدن وجود ندارد. البته که شیعه برای امام حسین (ع) عزاداری می کند اما این حزن را به سمت جراحت بر خود نمی کشاند.

 

در سیره اهل بیت(ع) تا چه اندازه به اهمیت شادی توجه شده است؟

 

حضرات معصومین(ع) نه تنها خودشان فرح داشتند بلکه از دیگران هم می خواستند که این گونه باشند و راه نشاط را در زندگی در پیش بگیرند. آیا انسان در موقعیتی که بر او غمی وارد نشده – غم واقعی – بنشیند و برای خود غم بسازد؟ وقتی می توان شاد بود چرا نباید شادی کرد. حتی در سیره عملی و برخی روایت ها داریم که استثنائاتی برای برخی مراسم ها مثل عروسی در نظر گرفته شده است که احیانا خواندن که خود نوعی موسیقی است – البته خواندنی که در آن غنا نباشد - مجاز دانسته شده است. نکته مهم در این باره این است که فرد به لحاظ فطری خود تشخیص می دهد که آیا واقعا شادی حقیقی را تجربه می کند با این که دارد خودش را گول می زند. وقتی من مثلا جمعی را به ظاهر می خندانم اما در آن خنده توهینی به بخشی از آن جمع وجود دارد این شادی بی حاشیه نخواهد بود و سرانجام خوشی نخواهد داشت. وقتی به تمسخر دیگران روکشی از شادی کشیده می شود آیا آن شادی پایدار خواهد بود؟

 

آیا مزاح یا همان شوخی مرسوم در سیره معصومین(ع) ما جایگاهی داشته است؟

 

بله، ماجرای آن هسته خرما و شوخی ای که پیامبر(ص) با حضرت علی(ع) کردند، معروف است یا شوخی پیامبر(ص) با آن پیرزن وقتی فرمودند پیرزن ها را به بهشت راه نمی دهند اما دقت کنید که در همه این مزاح ها دلی شکسته نمی شود یعنی صرفا یک موقعیت برای سبک شدن به وجود می آید و پیامبر (ص) هم به آن پیرزن می گویند جوان خواهی شد و بعد به بهشت می روی و طبیعتا آن پیرزن بسیار شاد می شود. می بینید که مزاحی انجام می شود اما گناهی صورت نمی گیرد.

اشکال کار این جاست که من حضور در طبیعت و شادمانی دیدن یک برگ نورس یا گذر یک پرنده را در تعریف شادی نمی بینم. چطور فرد طبیعی می تواند از موسیقی و آواز آبشار و پرنده ها به وجد نیاید و شادمان نشود؟ این نشاط به شک طبیعی و درست آن در طبیعت وجود دارد و صداها اصلا آزاردهنده نیست اما وقتی وارد مصادیق گناه آلود می شوید می بینید اتفاقا صداها ناهنجار و آزاردهنده است. در ایام میلاد باسعادت کریمه اهل بیت حضرت معصومه سلام الله علیها بسیاری از شعیان و بانوان جشن می گیرند و شیرینی پخش می کنند و تبریک می گویند این ها نمونه ها و مصادیقی از شادی هستند.

 

در  آیه ای از آیات قرآن می خوانیم که اولیای خدا حزن و اندوهی ندارند: «أَلا إِنَّ أَوْلِياءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ»، چطور چنین چیزی ممکن است که کسی حزن و اندوه نداشته باشد؟

 

اولیای خدا هم حزن و اندوه را تجربه کرده اند. وقتی پیامبر (ص) همسر بزرگوارشان خدیجه کبری (س) را از دست دادند به شدت محزون شدند طوری که فاطمه زهرا (س) اشک های پیامبر (ص) را پاک می کرد یا وقتی ایشان فرزند خود ابراهیم را از دست دادند، اندوهگین شدند. در روایات داریم که حضرت سجاد (ع) بعد از شهادت امام حسین (ع) چهل روز زانوی غم را باز نکرد و  سر در گریبان داشت که نشانه حزن و اندوه است. اما نکته ای که باید توجه کرد این که اولیا حزن غیر واقعی یا شادی غیر واقعی ندارند. یعنی آن ها به خاطر از دست دادن جلوه های دنیوی اندوهگین نمی شوند همچنان که به خاطر به دست آوردن جلوه های مادی شادی غیر واقعی ندارند. بسیاری از ما اندوه هایمان به خاطر از دست دادن جلوه های مادی است اما اولیا از این مرحله عبور کرده اند بنابراین اگر اندوهی را هم تجربه می کنند در این حوزه ها نیست یا مثلا چون عمیقا به خداوند تسلیم هستند، بنابراین نگرانی ای درباره آینده ندارند اما بسیاری از اندوه ها و ترس های ما به خاطر این است که در واقع تسلیم حق نشده ایم.

منبع: شبستان


افزودن دیدگاه جدید

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید در وب سایت منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.