فضیلت انتظار و دعای عصر غیبت به روایت امام رضا(ع)

بیست و سومین روز از ماه ذی‌القعده در تقویم شیعی بنابر روایتی سالروز شهادت حضرت شمس الشموس، امام رضا(ع) است که به همین مناسبت این روز را روز زیارت مخصوص امام رضا(ع) نام نهاده اند. به همین مناسبت و به منظور بررسی مهدویت در آموزه های کلامی حضرت ثامن الحجج(ع) با حجت الاسلام «عبدالکریم پاک‌نیا»، استاد حوزه و پژوهشگر و مولف سیره اهل بیت(ع) گفتگویی کرده ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود:

مهدویت به عنوان یکی از بنیادی ترین اعتقادات شیعی در آموزه های رضوی چه تعریف و تبیینی دارد و امام رضا(ع) با چه کیفیتی به این مهم پرداخته اند؟

درباره مهدویت در کلام امام رضا(ع) مقدمتاً باید توجه داشت مهدویت و غیبت امام مهدی(عج) از صدر اسلام مطرح بوده و رفته رفته در حرکت به سمت غیبت صغری، طرح آن جدی تر شده است.

غیبت امام عصر(عج) به ویژه به دلیل باور مشکل نسبت به آن آزمون سختی برای شیعیان است، چون پیش از آن دیده نشده که امامی در غیبت باشد اما بر مردم رهبری کند، از این رو، شیعیان در باور به آن، آزمون شدند.

از این رو، ائمه(ع) به تناسب اقتضای زمانه این مسئله را مطرح کرده اند، امام رضا(ع) در زمانه ای این بحث را مطرح کردند که شیعه از نظر کمّی و کیفی رشد کرده بود هرچند درک مهدویت و غیبت برای آنها به ویژه با فاصله یک قرنی با غیبت صغری سخت بود.

امام رضا(ع) در مسئله مهدویت نکاتی طرح کرده اند که امروز هم برای ما موردنیاز و کاربردی است. ایشان درباره حوادث پیش از ظهور، سبک زندگی مردم در دولت موعود و رجعت و فضیلت انتظار و چشم به راهی برای گشایش جامعه شیعی و ... آموزه هایی را تصریح کرده اند.

در موضوع فضیلت انتظار و دلیل غیبت امام مهدی(عج)، در آموزه های حضرت رضا(ع) چه اشارات و بشاراتی وجود دارد؟

در این باره از حضرت رضا(ع) روایتی است که خطاب به حسن بن جهم که از فرج سوال کرده بود، فرمودند: انتظار فرج عامل و جزئی از فرج است(غیبت شیخ طوسی).

حضرت ثامن الائمه(ع) همچنین به دلیل غیبت امام مهدی(عج) اشاره کرده اند که در «عیون اخبارالرضا(ع)» آمده است: از دلایل غیبت آن است که امام مهدی(عج) غیبت ظالمان را بر گردن نداشته باشد. یعنی تعهدی برای هیچ حاکم جائری ندارند در حالی که دیگر ائمه(ع) به چنین بیعتی مجبور بوده اند. به نقل «غیبت نعمانی» امام رضا(ع) درباره حضرت بقیه الله الاعظم(عج) می فرمایند: پدر و مادرم فدای آن کسی که همنام جدم و شبیه من و شبیه موسی بن عمران است. یعنی کوشیده اند ویژگی های امام مهدی(عج) را برای مردم تبیین کنند.

درباره سبک زندگی مردم در دولت کریمه امام عصر(عج) چه آموزه هایی از امام رضا(ع) به یادگار مانده است؟

در کتاب «کفایة‌الاثر» از حسین بن خالد نقل شده که امام رضا(ع) فرمودند: چهارمین از فرزندان من، فرزند سرور بانوان کسی است که خدا بواسطه وی زمین را از هر ستمی پاک و از هر ظلمی پیراسته می کند.

حضرت مهدی(عج) کسی است که مردم در ولادتش تردید کرده و قبل از خروجش، غیبت می کند و بعد از این غیبت، زمین را به نور خود روشن و در میان مردم میزان و عدالت برپا می کند و به هیچ کس در دولت ایشان ستمی روا داشته نمی شود.

آیا درباره ویژگی های ظاهری امام مهدی(عج) هم در آموزه های رضوی تصریحاتی وجود دارد که دکّان مدعیان دروغین را تعطیل کند؟

بله، در بیانات مهدوی امام رضا(ع) آمده که امام زمان(عج) سایه ای ندارد و زمین زیر پایش پیچیده می شود (شبیه به طیرالارض) و امام مهدی(عج) کسی است که در هنگام ظهورش منادی همه را به حکومت او دعوت می کند.

در کتاب «کمال الدین» شیخ صدوق از اباصلت هروی نقل شده که می گوید: پرسیدم نشانه های حضرت قائم(عج) در وقت ظهور چیست؟، امام رضا(ع) فرمودند: با اینکه سن بسیار از وی رفته اما منظر جوانی دارد و هر کس به ایشان بنگرد ایشان را 40 سال یا کمتر از آن می بیند، هر چه زمان بر وی بگذرد، نشانه های پیری در آن حضرت(عج) دیده نشده و تا وقت اجل پیر نمی شود.

همچنین آورده اند، امام مهدی(عج) جسمی قوی دارند و قدرت بدنی ایشان چنان است که بزرگ ترین درختان زمین برابر پنجه های ایشان تاب نمی آورند و حنجره ای قوی دارند ... در دستانش عصای موسی(ع) است و شعبده سیاست بازان را خنثی می کند، خاتم حضرت سلیمان(ع) را بر دست دارد (ابزار تسلط آن نبی الهی بر شیاطین و اجنه).

چه اهدافی در این تصریحات مهدوی در آموزه های امام رضا(ع) دنبال می شود؟

وقتی مامون عباسی، امام رضا(ع) را به ولایت‌عهدی برگزید، برخی ایشان را مهدی موعود دانستند که قرار است دولت کریمه جهانی را برپا کند اما حضرت(ع) با این تصریحات سعی کردند به مخاطبان این مهم را بفهمانند که با ولایت عهدی مامون، چنین اتفاقاتی رقم نمی خورد و مهدی موعود(عج) و منجی آخرالزمان، شخص دیگر است.

از امام رضا(ع) چه یادگارهای دیگری برای مهدی‌باوران و منتظران بر جای مانده است؟

ایشان دعای عصر غیبت را به شیعیان آموزش داده اند که با این فراز آغاز می شود: «اللّهُمَّ ادْفَعْ عَنْ وَلِیِّكَ وَ خَلِیفَتِكَ وَ حُجَّتِكَ عَلى خَلْقِكَ وَ لِسانِكَ المُعَبِّرِ عَنْكَ النّاطِقِ بِحِكْمَتِكَ وَ عَینِكَ النّاظِرَةِ بِإِذْنِكَ وَ شاهِدِكَ عَلى عِبادِكَ ...»

امام رضا(ع) در این دعا به دفع بلا از وجود مقدس امام مهدی(عج) و حفظ ایشان از جمیع شرور اشاره دارند که نشان از بلایا و فتنه ها علیه حضرت بقیه الله(عج) دارد یعنی از همه سو بر ایشان هجمه وجود دارد.

در ادامه دعا بیان می کنند: «وَارْتُقْ بِهِ الْفَتْقَ ، وَأَمِتْ بِهِ الْجَوْرَ ، وَأَظْهِرْ بِهِ الْعَدْلَ ، وَزَيِّنْ بِطُولِ بَقائِهِ الْأَرْضَ ، وَأَيِّدْهُ بِالنَّصْرِ ، وَانْصُرْهُ بِالرُّعْبِ ، وَقَوِّ ناصِرِيهِ ، وَاخْذُلْ خاذِلِيهِ ، وَدَمْدِمْ مَنْ نَصَبَ لَهُ ، وَدَمِّرْ مَنْ غَشَّهُ ، وَاقْتُلْ بِهِ جَبابِرَةَ الْكُفْرِ وَعُمُدَهَ وَدَعائِمَهُ  ...».

این عبارات به گره گشایی ها از مردم و جوامع به دست امام مهدی(عج) و مرگ ظلم و ستم در دولت کریمه ایشان اشاره دارد. این دعا فرازهایی دارد که موردنیاز همه ما است و توصیه می شود که منتظران همه روزه آن را بخوانند.

منبع: شبستان