لزوم توجه ویژه به حق‌الناس در ایام کرونا

جلسه درس خارج فقه آیت‌الله هادی عباسی خراسانی با عنوان «مسائل کرونا در فقه اسلامی» ‌چهارشنبه، ۱ تیرماه در فضای مجازی منتشر شد.

وی در این جلسه اظهار کرد: خلاصه بحث گذشته به اینجا رسید که در بحث موضوعی مسائل کرونا و بحث احکامی مسائل کرونا، اگر موضوعی مسلم شد، احکام آن موضوع هم باید تطبیق شود. گفته شد که موضوعات متغیرند. مسائل مستحدثه هم از همین متغیرات است، ولی اصول و احکام الهی ما واحد هستند و باید بر این موضوعات تطبیق بشوند. ما در بحث تزاحم حقوق بودیم که بحث بسیار دقیقی است. عرض شد که تزاحم در مقام امتثال است. گاهی اوامر و نواهی الهی با هم تزاحم دارند و مکلف یکی از اوامر را بیشتر نمی‌تواند انجام بدهد و باید یکی را انتخاب کند. ممکن است تزاحم بین حق الله با حق الله یا حق الله با حق الناس یا حق الناس با حق الناس باشد.

وی ادامه داد: ما برای اثبات لزوم رعایت حقوق، هم دلیل روایی داریم و همین آیه قرآن داریم، آیه‌ای که در مستندات بیع هم ذکر می‌شود. آیه کریمه می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلَّا أَنْ تَكُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ مِنْكُمْ وَلَا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيمًا‌؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏‌ايد اموال همديگر را به ناروا مخوريد مگر آنكه داد و ستدى با تراضى يكديگر از شما [انجام گرفته] باشد و خودتان را مكشيد، زيرا خدا همواره با شما مهربان است» (نساء/۲۹). پس باید رضایت وجود داشته باشد تا انسان وارد حریم افراد بشود.

استاد حوزه علمیه ادامه داد: در اسلام اموال و حق الناس یک اعتبار خاصی دارد. اگر امر دائر بشود بین اینکه حق مردم ضایع بشود یا حقی از حضرت حق ضایع بشود، خداوند فرموده است اگر حق مردم ضایع بشود، هم حق الناس ضایع شده است و هم حق الله. به این خاطر که تضییع حق الله است، خداوند واجب کرده است حقوق مردم را رعایت بکنید. پس شبهه وارد نکنید که مردم آن‌قدر اهمیت دارند که حقشان از خداوند هم بالاتر است. بله، اهمیتشان به این جهت است که اگر کسی حق مردم را ضایع کند، در حقیقت امر خداوند را نادیده گرفته است و ضایع کرده است. لذا اگر بین حق الله و حق الناس تزاحم ایجاد شود، حق الله در مرتبه دوم است.

وی در ادامه اظهار کرد: این روایت، امیرالمومنین(ع) بسیار زیباست که می‌فرمایند: «جَعَلَ اللّهُ سُبْحانَهُ حُقُوقَ عِبادِهِ مُقَدِّمَةً لِحُقُوقِهِ فَمَنْ قامَ بِحُقُوقِ عِبادِ اللّهِ كانَ ذلِكَ مُؤَدِّيًا اِلَى اْلقِيامِ بِحُقُوقِ اللّهِ؛ خداوند متعال، حقوق بندگانش را مقدمه و زمينه‌ساز حقوق خود قرار داده است‌. پس آن كه حقوق بندگان خدا را ادا نمايد، حقوق الهى را نيز ادا خواهد كرد.» اگر کسی بخواهد حق الله را رعایت بکند، باید ابتدا حق الناس را رعایت کند. پیش‌نیاز حق الله، حق الناس است. کسانی که نسبت به حقوق مردم بی‌مبالات هستند، حقوق الهی را هم رعایت نمی‌کنند.

وی افزود: حضرت در قسمت دوم روایت می‌فرمایند وقتی انسان نسبت به حقوق الناس قیام کند، در حقیقت نسبت به حقوق الله قیام کرده است. در مسئله کرونا خیلی از مردم گرفتار حق الناس می‌شوند؛ یعنی لازم است حقوق دیگران را رعایت کنند. بله، اگر شما در یک اتاق دربسته‌ای باشید، مسئله حق الناس مطرح نیست، ولی وقتی در خانه را باز کردی، با حق الناس ارتباط پیدا می‌کنی. پس ما نباید خودمان را گرفتار حق الناس کنیم، چون در قیامت هم تا صاحب حق رضایت ندهد، انسان خلاص نمی‌شود. اگر کسی دیگری را دانسته یا ندانسته به بیماری مبتلا کند، فردای قیامت باید جواب بدهد. پس در بحث کرونا، مسائل حق الناس به نحو اعلی تجلی دارد و باید رعایت بکنیم. هم حرمت شخصی دارد و هم حرمت اجتماعی دارد. هم وجوب شخصی دارد و هم وجوب اجتماعی دارد.

منبع: ایکنا