سنگری: همه فضیلت های جهان در کربلا خلاصه شده است/ فضای مجازی ظرفیت عظیمی برای عزاداری است
محمدرضا سنگری، نویسنده، شاعر و عاشورا پژوه مهمان سومین قسمت از برنامه «رو به راه» با اجرا و تهیه کنندگی مهیار عبدالهی بود.
سنگری در ابتدای این برنامه شبکه قرآن گفت: «رو به راه» افقی را باز می کند که به مسائل بسیاربزرگ عالم مداحی و ذاکری بپردازیم. مداحان و ذاکرانی که گسترش دهنده شعائر اسلامی هستند. عشق و محبت اهل بیت را در جان ها و قلب ها می افشانند و ما را با معارف سازنده اهل بیت آشنا می کنند. خوشبختانه تصویر عزیزان و بزرگانی که با چهره نورانی بسیاری از آنها آشنا بوده و همدل و همراه هستم زینت بخش این برنامه است.
او افزود: در حوزه مداحی و ذاکری که شیوه مرضیه همه انبیا است. اصولا ستودن، توصیف کردن و تحسین کردن خوبی ها، اول روش خود خداست. خداوند هر کدام از انبیا که کار خود را به خوبی انجام می دهند می فرماید عجب بنده خوبی داشتم. وقتی اینها بر دشواری ها، سختی ها، استهزا و تمسخر و طعنه ها صبوری و شکیبایی ورزیدند خداوند آنها را ستایش می کند. می فرماید حسرت باد بر کسانی که اینهمه پیغمبر برایشان فرستادیم و تاب نیاوردند. اما این پیغمبران صبوری و تاب ورزیدند و در راه محبوب هرآنچه که محبوب از آنها طلب کرد فدا و ادا کردند. مثل ابراهیم خلیل که عزیز خودش را که محصول 100 سال انتظار و زندگی اش بود به مذبح آورد و کار بر گلوی او نهاد و اگر اراده خداوند نبود خلیل کار خود را کرده بود و فرزند خودش را قربانی کرده بود.
سنگری تاکید کرد: بنابراین خدا اولین مداح و ذاکراست. پس از آن پیامبران اینطور بوده اند. آنها سپاسگذار امتشان بوده اند و یا کسانی بوده اند که در مسیر حق تکاپو، تلاش عارفانه و عاشقانه داشته اند و پس از آن هر آن کس که می آید در این راه خوبی ها، فضیلت ها، عظمت ها و زیبایی ها را طرح می کنند مداح و ذاکر هستند. اینها به خدای خودشان اقتدا کرده اند. ما در قرآن داریم که خدا می فرماید سعی کنید رنگ خدا بگیرید. اگر خدا ستایشگر خوبی ها است چرا ما ستایش گرخوبی ها نباشیم. اگر رسولان خوبی ها را منتشر کردند چرا ما خوبی ها را ستایش نکنیم. وقتی خوبی ها و زیبایی ها مطرح می کند می شود مداح.
این عاشورا پژوه درباره اینکه چرا روی موضوع عاشورا تحقیق کرده است، بیان کرد: عشورا همه چیز دارد. وقتی شما به کربلا و عاشورا می رسید هر چه می خواهید درآنجا هست؛ حریت، عزت، انسان دوستی، محبت، عشق به خانواده و عشق به انسان، ایستادن در مقابل بیداد، عدالت خواهی و همه آنچه که ضرورت و نیاز انسان برای حیات طیبه است. اگر قرار باشد زیست زیبا داشته باشیم کربلا همه اینها را برای ما دارد. کربلا تمام نشدنی است. ظرفیت بزرگی است و تشنگی همه عصرها و نسل ها را می تواند جواب بدهد.
وی ادامه داد: تا می گوییم کربلا به یاد تشنگی می افتیم. همیشه عطش واژه آشنای کربلا است. من می گویم تنها جایی که می تواند به عطش انسان پاسخ بدهد کربلا است. هر که می خواهد سیراب شود از کربلا ناگزیر است. همه انسان ها دنبال الگو هستند. هیچ انسانی نیست که در پی اسوه و الگو نباشد. ما در پی الگو و اسوه ای هستیم که هیچ نقصی نداشته باشد و کامل باشد وبه همه نیازهایم پاسخ بدهد بنابراین به کربلا و عاشورا می رسم.
سنگری توضیح داد: ما در زندگی هایمان فرصت ها و تهدیدهایی داریم. هیچ کس نیست که در زندگی اش نشیب و فراز نداشته باشد. با بحران هایی مواجه نباشد. در حقیقت اگر دنیا و حیات انسانی را به یک اقیانوس و دریا تشبیه کنیم این دریا دائم موج و طوفان و خطر دارد. ما می خواهیم کسی ما را به ساحل امن برساند. هیچ کس بهتر از حسین(ع) و سریعتر از او نمی تواند ما را با آشوب ها وبحران ها به ساحل برساند. الان جامعه ایرانی می گویند حداقل 34 بحران دارد. این بحران ها را به مدد حسین (ع) می شود حل کرد. زیباترین ارتباط با فرزند و همسر نمونه اش در کربلا است.
سنگری توضیح داد: اخیرا کتابی دارم با عنوان «خانه و خانواده آرمانی در راه امام حسین(ع)» اگر کسی این را مطالعه کند می بینید چقدر روابط در کربلا عاطفی و شیرین است. البته در سخت ترین شرایط بحرانی. شما اگر الگوی کودک می خواهید کربلا دارد. الگوی جوان می خواهید کربلا دارد. زن بزرگ می خواهید کربلا دارد. پیر می خواهید دارد. سیاه، سفید، اروپایی و آفریقایی دارد. یعنی همه ارزش ها، عظمت ها و فضیلت های جهان در کربلا خلاصه شده است. چه می خواهیم که کربلا نداشته باشد.
او در پاسخ به این سوال اگر دوباره متولد شوید باز هم همین راه را انتخاب می کنید، گفت: می گویند عمر طولانی طلب نکنید. شهادت را بطلبید. اگر خدا عمر طولانی صد ساله به من بدهد برای گفتن از کربلا هنوز خیلی حرف ها باقی می ماند. با اینکه کل کربلا هشت ساعت بیشتر نبوده است اما خیلی ژرف است. یعنی شما اگر خود حادثه کربلا را بررسی کنید 11 ساعت و چند دقیقه می شود که اصل جنگ حدود 7 ساعت بیشتر نبوده است. اما شما هر چه می خواهید در این 7 ساعت و نیم می توانید پیدا کنیم. همیشه کربلا مضمون تازه دارد. جوشش و رویش دارد و این فواره برای کسانی که می خواهند لذت ببرند و سیراب شوند همیشه جوشنده است.
این نویسنده در ادامه درباره شهید شیرعلی سلطانی افزود: این شهید بزرگوار از مداحان مخلص، عاشق و شیفته اباعبدالله حسین (ع) بود. من در شوش او را دیدم و بعد هر بار شیراز می روم در مسجدی که او درآنجا دفن شده است زیارتش می کنم. کتابخانه بزرگ و زیبایی دارد. او مزار خود را از قبل آماده کرده بوده است. وقتی او وارد مزار می شود چون تنومند و خوش قامت بود می بینند اندازه او نیست و ازاو می پرسند چرا. می گوید من بی سر برمی گردم. دیوان شعر او که مجموعه نوحه ها و اشعار مذهبی اوست چاپ شده است و من توفیق داشته ام مقدمه ای بر این دیوان بنویسم.
روضه های خانگی را احیا کنیم
او اظهار کرد: در کودکی ام خانم ها یا آقایانی در خانه مان روضه می خواندند. عمدتا هم نابینا و خوش سیما بودند. محل ارتزاقشان هم همین نوحه خوانی بود. توصیه می کنم یکی از مسائلی که در ایام محرم در دوران کرونا می توانیم احیا کنیم روضه های خانگی است. من می نشستم و روضه هایشان را گوش می دادم. می دیدم که مادر وقتی دارد خمیر را آماده می کند. چون تنور خانگی داشت. او گوش می داد و همانطور گریه می کرد. هیچ مستمعی نداشت جز مادر و احیانا من که می نشستم و با علاقه و کنجکاوی کودکانه خودم گوش می دادم. این انگیزه بزرگی در من ایجاد کرد تا بیشتردر این زمینه بدانم. این زمینه آرام آرام بارور شد و وقتی احساس کردم می توانم بنویسم نوشتن را شروع کردم.
سنگری یادآور شد: اولین اثری که در حوزه عاشورا نوشتم «سوگ سرخ» است که مجموعه ارادت هایی است در قالب نثر ادبی برای حضرت امام حسین(ع). اینها را در دوره جنگ معمولا بچه های رزمنده می خواندند و دکلمه می کردند. در حرکت های هیئات هم این متن ها خوانده می شد. یعنی جز سینه زنی یا زنجیر زنی کسی هم بود که متن خوانی می کرد. سنت متن خوانی سنت زیبایی است که الان هم می شود آن را داشت. در ادامه به تحقیق و پژوهش های بیشتری در حوزه عاشورا پرداختم.
وی افزود: یک زمانی به این مسئله رسیدم که در باب اصحاب حضرت اباعبدالله (ع) که ستارگان این منظومه هستند و در آسمان عاشورا دریغ است فقط خورشید را ببینم خوب است ستارگان را هم ببینیم. البته وقتی خورشید می درخشد ستارگان گم می شوند ولی کربلا با ستاره ها زیباتر می شود. سعی کردم کار تحقیقاتی درباره اصحاب حضرت اباعبدالله(ع) بدهم که برای من زمان برد. در تاریخ شیعه کتاب هایی درباره حضرت اباعبدالله (ع)عرضه شده است ولی ساختاری که در این کتاب وجود دارد متفاوت است.
وی تاکید کرد: من شهدای کربلا را به هفت دسته تقسیم کردم. دسته اول شهدایی هستند که پیش از اینکه اباعبدالله(ع) به کربلا برسد به شهادت می رسند. بعد از آن می رسیم به ظهر و نماز ظهر حضرت اباعبدالله(ع) شهدای مدافع دارد. کسانی که می ایستند و از جان امام(ع) و نمازگزاران کربلا دفاع می کنند که یکی از این افراد سعیدبن عبدالله حنفی است و دیگری که برادرش در سپاه دشمن است. مجال نیست اینها را همه باز کرد. بین این افراد، ایرانی و اروپایی است. ایرانی در شهدای47 تن جنگ تن به تن است و بعد ازآن دو نفری که در نماز شهید می شوند.
وی ادامه داد: حدود 9 نفر از یاران اباعبدالله(ع) باقی می مانند وبعد از نماز اینها به میدان می روند و می جنگند و بعد که شهید می شوند نوبت به شهدای بنی هاشم می رسد. اولین نفر حضرت علی اکبر(ع) است که به میدان می رود و آخرین نفر حضرت اباعبدالله حسین(ع)است. تعدادی شهید بعد از امام حسین(ع) داریم. آخرین شهید میدان کربلا شخصی است که دیر به کربلا رسیده است. امام (ع) و یاران همه شهید شده اند و او می رسد در کربلا جشن گرفته اند. در زیارت عاشورا هم اشاره شده است یوم الفرحت. یوم التبرکت. آن روز جشن گرفتند و تبریک گفتند.
وی اظهارداشت: او رسید و فکر کرد پیروزی ظاهری امام (ع) است. آمد در جشن شرکت کند دید می گویند قتل الحسین(ع). شمشیر کشید و جنگید و او آخرین شهید میدان کربلا است. بعد از آن احساس کردم خود واقعه کربلا را هم خوب است بنویسم. شد «آینه در کربلاست» این کتاب عزیز است. نه به اعتبار اینکه من قلم زده ام. بلکه به اعتبار کسی که از او سخن گفته ام. سه سال و نیم برای این کتاب زمان برد. 11 سال پی در پی به این سه جلد کتاب پرداختم.
این پژوهشگر در ادامه خصلت های مداحی افزود: اگر کسی مداحان صدراسلام را بررسی کند، ما مداح و شاعران بزرگی داریم که پیامبر(ص)را ستوده اند. حتی زنانی داریم که در آن روزگار مدح امیرالمومنین (ع) را گفته اند. اما وقتی صحبت از صدراسلام می کنیم منظورمان کسانی است که تا حدود نزدیک به کربلا و خود کربلا شاعرانی بوده اند که حضرت اباعبدالله(ع) را توصیف کرده اند. اگر از آنها که چهره های بزرگی چون فرزدق و سید حمیری در بینشان بود عبور کنیم و برسیم به آن دوره عصرحضرت رضا (ع)که اشخاصی چون دعبل خزاعی را داریم. اگر دقت کنیم اینها معمولا در مدایح و مراثی خودشان سعی کرده اند در کنار طرح سوگ، سوز، داغ ها و دردها و اشک گرفتن از مخاطب عظمت ها، زیبایی ها، فضیلت ها و ارزش هایی که در وجود اهل بیت (ع) بوده است را طرح کنند. همین را می خواهم استفاده کنم و با مداحان بزرگ و ذاکران عزیز طرح کنم.
او خطاب به مداحان گفت: تقاضا دارم جز اینکه بذر محبت اباعبدالله (ع) و اهل بیت (ع) را در جان مخاطب های خودتان بیفشانید معارف را هم مطرح کنید. این نکته را که طرح می کنم ممکن است کمی تلخ باشد. من گاهی وقت ها با بعضی از دوستان مداح که صحبت می کنم می گویم چندتا شعر بلد هستید. چند روضه بلد هستید. مثلا برخی هایشان که حافظه های خیلی خوبی دارند و خیلی هم به موبایل مراجعه نمی کنند می گویند 100 تا شعر حفظ هستم. بعضی ها خیلی بیشتر از این. من سوال می کنم چند روایت از امام حسین (ع) بلد هستی. یعنی اگر گفتند چند سخن از اباعبدالله روایت کن چندتا روایت بلد هستی. می توانی مجلسمان را با یکی از سخنان اباعبدالله آغاز کنی؟
سنگری تاکید کرد: اباعبدالله وقتی می خواهد حرکت کند، آغاز حرکتش هشتم ذی الحجه است. او 9 اصل را برای حرکت خودش مطرح می کند. به نظرم هر کدامشان می تواند یک تحفه برای امروزما باشد. اولین جمله این است که می گوید زیبایی در حلم است. حلم یعنی ظرفیت سازی. یعنی پدرم، مادرم، خواهرم، پسرم در برخوردهایتان با هم تحمل داشته باشید. یکدیگر را تحمل کنید. می دانید اگر همین یک اصل در زندگی ما باشد چقدر از مشکلات زندگی ما حل می شود. من داغ نکنم. زود جوش نیاورم. پرخاش نکنم و اجازه بدهم طرف حرفش را مطرح کند. اینها درس های زندگی است که اباعبدالله داده است.
مداحان امروز تحصیل کرده هستند
وی یادآور شد: یکی از مسائلی که الان الحمدالله خیلی بهتر شده این است که جامعه مداح ما رشد یافته تر و تحصیلکرده تر هستند و برخلاف اینکه برخی می گویند امروز خیلی ضعف داریم من اتفاقا می گویم نقاط قوت خیلی زیاد است. تحصیلکرده هستند و اشعار خوب انتخاب می کنند. از چند چیز پرهیزکنند یک وهن. هیچ وقت متن موهون عرضه نکنند. یعنی چیزی که ائمه را فروبکشد. مقام معظم رهبری به این نکته اشاره کردند که عظمت حضرت عباس(ع) به قد و قامتش نیست. حتی از اوبلند قامت ترهم در کربلا داریم. ارزش حضرت عباس(ع) به قامت بلند و چشم های زیبا نیست. ارزش او به عظمتی است که در هنگام ورود به علقمه دارد. در برخوردش با کودکان و در آرامش بخشی خیمه ها دارد. در دفاعی که از اباعبدالله (ع)دارد. اینها او را ابولفضائل کرده است. بنابراین موهون نگویید.
ائمه را به ساحت ربوبی نیاوریم و آنها را خدا نکنیم
سنگری افزود: دومین مسئله غلو و اغراق است. ما ائمه را به ساحت ربوبی نیاوریم. آنها را خدایی نکنیم. زینب الهی، عباس الهی نکنیم. من می توانستم مصادیقی بگویم اما می خواهم حفظ حرمت و شان این موقعیت بکنیم. اما من متاسفانه کم نمی بینم که برخی از این مسائل هست. نکته سومی که باید رعایت کنند بحث تحریفات است. دوستان مداح و ذاکر یک دور کامل و دقیق مقاتل معتبر را بخوانند. یا دست کم یکی از مقاتل ارزشمندی که در روزگارمان داریم بخوانند. مثلا مقتل جامع سیدالشهدا را از آقای پیشوایی می توانند بخوانند.
وی ادامه داد: در روزگار ما پژوهش های خوبی صورت گرفته است و در باب تحریفات هم صحبت شده است. زمانمان تا محرم خیلی کم است اما من اعتقادم این است که یک مداح یا ذاکر حداقل 6 ماه باید کار کند. 6 ماه وقت بگذارد. من به یکی از این بزرگان رسیدم. ماه صفر تمام شده بود. بعد از ماه صفر می گویند هر کس بشارت و مژده بدهد. وقت سرور است. گفت من تازه گریه ام شروع شده است. گفتم برای چه. گفت تازه بایداز حالا شروع کنم برای سال بعد. یعنی یک ذاکر، یک مداح باید معارف دینی خودش را تقویت کند. چون مورد سوال واقع می شود.
این عاشورا پژوه بیان کرد: خوشبختانه کتاب هایی که تحریف های عاشورایی را مطرح کرده اند الان چاپ شده است و در اختیار است. بزرگان نکات را مطرح کرده اند. حتی مثلا کتاب تحریفات عاشورا که از خود مقام معظم رهبری است. انسان 250 ساله و عبرت های عاشورایی. اینها می توانند خیلی کمک کنند. کتاب هایی که تحریف های عاشورا را مطرح کرده است نمی خواهم به برخی اشاره کنم چون برخی هایشان را هم خودم باور ندارم. یعنی درباره شان حرف دارم. ولی می توانند ازاینها بهره گیری کنند. پای صحبت های بزرگان بنشینند. روضه ای که می خواهند عرضه کنند را ابتدا به محضر صاحب نظران، پژوهشگران و اهل فن و تحقیق عرضه کنند وبعد به مخاطب عرضه کنند.
ناقل بودن قاتل بودن است
او در ادامه افزود: شعائر ما که از جمله عاشورا است سرمایه عظیم وجودی ما است. محرم و صفر پشتوانه حیات و انقلاب و امروز ما است. نمی توانیم آن را حذفش کنیم. اگردر تنگنا قرار گرفتیم و گفتیم الان باید مراقبت های لازم داشته باشیم جان انسان ها بسیارارزنده و مهم است و ناقل بودن قاتل بودن است. یعنی کسی که ناقل باشد و احیانا پنهان هم بکند و در این مجامع حضور پیدا کند در حقیقت قاتل است. ما حتی حکم شرعی برای این موضوع داریم. باید به راه حل هایی اندیشید.
سنگری توضیح داد: یک راه حل این است که مجالسمان را با فاصله گذاری مناسب برگزار کنیم و همه آنچه را که شئون این مسئله است رعایت کنیم. یعنی اگر محفلی هست و در فضای باز است همه رعایت کنند وبا ماسک بیایند. همه مسائل اولیه را رعایت کنند. اگر در فضای باز هستند باز هم مسائل مورد را رعایت کنند. حتی اگر می خواهند سینه زنی داشته باشند می توانند صندلی هایی با فاصله های محفوظ گذاشت. چون می دانید وقتی وارد شور می شوند کم کم از جا کنده و به هم نزدیک می شوند. این نزدیک شدن ها ممکن است احیانا مسائلی را در پی داشته باشد.
در دوران کرونا برای مراسم محرم از ظرفیت فضای مجازی بهره ببریم
سنگری اذعان کرد: یک ظرفیت بسیار بزرگ و عظیمی به نام فضای مجازی در اختیار ما است که می توانیم از آن بهره گیری و استفاده کنیم. چرا از اینهمه گروه ها و ظرفیت ها که هست استفاده نکنیم. اتفاقا مردم در دوران کرونا خیلی از این فرصت استفاده کنند. مسئله چهارم که به سنت های گذشته هم می تواند برگردد روضه های خانگی است. حتی در خانه هایمان می توانیم روضه برگزار کنیم و حتی یک خانواده می توانند دور هم بنشینند و پدر خانواده دمی بگیرد و اینها در خانه فضا را حسینی کنند. این خیلی زیبا و خوب است و امکان پذیر است.
وی تاکید کرد: بنابراین محرم تعطیل نمی شود ولی باید ما جمع بین حفظ همه قواعد، شئون و فاصله گذاری ها و مسائلی که اینها هم برای ما جنبه وجوب پیدا می کنند که ستاد ملی مبارزه با کرونا مطرح می کند یک مسئله های شرعی هم برای ما ایجاد می کند. حتی دیدید رهبر معظم انقلاب می گویند من هم تابع این ستاد هستم. بنابراین قواعد، قوانین و مقررات را حفظ می کنیم و در عین حال محرم خودمان را هم برگزار می کنیم.
وی تصریح کرد: اینجا رسالت صداوسیما و رسانه های تصویری و صوتی و البته مکتوب هم مهم است. از این زمینه باید خیلی استفاده کنند. اگر بتوانیم از رسانه های مکتوب هم بهره بگیریم و در اختیار خانواده ها قرار بدهیم معرفت افزایی باشد برای خانواده ها خیلی خوب خواهد بود. پیشنهاد می کنم هر کس کتابی درزمینه عاشورا که آن را خوانده است هدیه بدهد. اگر بتوانیم نهضت کتاب خوانی عاشورایی در این ایام محرم راه بیاندازیم خدمت بزرگی خواهد بود. این را رو به راه کنید
این شاعر در پاسخ به اینکه اگر در حرم امام حسین(ع) بود، دوست داشت کدام یک از مداحان برای او روضه بخواند، افزود: اگر بخواهم یکی را انتخاب کنم این انسان بزرگ ، مخلص و شیفته اباعبدالله مرحوم علامه را انتخاب می کنم که خدایش رحمت کند.
سنگری در پایان گفت: معمولا خصوصیتی برای حرم اباعبدالله (ع) هست که در هیچ حرم دیگری نیست . کتابی به نام خصائص الحسینیه است که از مرحوم علامه شیخ جعفر شوشتری که ویژگی های خاص حضرت اباعبدالله (ع) را مطرح کرده است. می گویند هر وقت می خواهید وارد شوید با حالی که امام(ع) در لحظه هایی که گودال قتلگاه افتاده بود وارد شوید. یعنی خود را آرایش ندهید. تشنه وارد شوید. اما اتفاقی که می افتد این است که وقتی وارد می شوید یک بهت و سکوت بر جان آدم حاکم می شود. حتی لحظاتی یادتان می رود چیزی بگویید و چیزی بخواهید. این لحظه، لحظه خاصی است که اهل دل پیدا می کنند. البته می گویند کسانی که خیلی اهل دل هم باشند در آن لحظه بوی سیب را ادراک می کنند. حضرت سیدالساجدین (ع)می فرماید در آخرین لحظه ها در دست پدرم سیب بود و سیبی بود که پیغمبر از معراج آورده بود. وقتی آن سیب را بو کرد و دندان زد فهمیدم آخرین لحظات فرارسیده است. صبح روز بعد سمت گودال رفتم . دشمن خسته و خفته بود. رفتم آنجا شاید این سیب را پیدا کنم. سیب نبود اما بوی سیب بود. اگر از سر اخلاص وارد شوید این بوی سیب را احساس خواهید کرد.
«رو به راه» با تهیه کنندگی و اجرای مهیار عبدالهی کاری از گروه علوم قرآنی شبکه قرآن و معارف سیما است که در 30 قسمت، شب های جمعه حوالی ساعت 23:45 تقدیم ارادتمندان به ساحت اهل بیت (علیهم السلام) می شود.
منبع: فارس
افزودن دیدگاه جدید