آیت‌الله مبلغی: تقوای اجتماعی حرکت‌های پرنشاط و پاک در جامعه ایجاد می‌کند

آیت‌الله احمد مبلغی، عضو مجلس خبرگان رهبری، اول بهمن‌ماه، در دیدار تعدادی از طلاب با وی که با رعایت دستورات بهداشتی برگزار شد، گفت: چند نگاه به تقوا وجود دارد؛ نگاه نخست تقوا را امری فردی و البته ضروری می‌داند، گرچه اقدام برای تحقق آن را تنها در توصیه دیگران به آن می‌بیند. این دیدگاه تعریف دقیقی از تقوا در منظومه شریعت و اخلاق ندارد و به ویژه در هسته اصلی این نگاه، رابطه تقوا با جامعه و تأثیر اساسی آن در فرایند‌های اجتماعی مورد توجه و ملاحظه قرار نگرفته است.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: برخی بر خلاف نگاه اول، نگاه فراتری دارند و تقوا را به مقولاتی مانند تقوای خانوادگی، کسب‌وکار و مدیریت سنخ‌بندی کرده و سعی می‌کنند لباس اجتماعی بر تن آن بپوشانند؛ درست است که این گروه می‌کوشند تا تقوا را از حالت فردی محض خارج کنند، اما مسئله این است که آن‌ها بازتعریفی از تقوا به عنوان روح تعبیه شده در شریعت از یک طرف و رابطه آن با ماهیت کنش اجتماعی از طرف دیگر ندارند؛ لذا این‌ها هم برای تحقق تقوا صرفاً به دیگران توصیه می‌کنند تا تقوا داشته باشند.

وی افزود: دیدگاه سومی را می‌توان مطرح کرد و آن اینکه برای تقوا حضورى نیرومند در لایه لایه شریعت قائل باشیم و از این رهگذر و نیز با اتکا به بازتعریف رابطه اخلاق و تقوا، بکوشیم تا تقوا بتواند در سه ساحت اندیشه، فرهنگ و قانون حضور و استقرار پیدا کند. اگر چنین شود جامعه و نهاد‌های اجتماعی به سمت چشیدن طعم شیرین حضور عینی و عملی تقوا در عرصه‌های زندگی به حرکت در می‌آیند.
 
نگاه اجتماعی به تقوا
 
آیت‌الله مبلغی تصریح کرد: اگر فهم درست همراه با یک نگاه دقیق اجتماعی از تقوا ارائه دهیم، تقوا به دلیل ظرفیت‌های بزرگ تعبیه شده در آن به خاستگاهی پرنشاط برای حرکت‌هاى پاک و کنشگری‌های اجتماعی درست و پاکیزه تبدیل می‌شود. وقتی که به قرآن نگاه می‌کنیم تقوا در سیاق آیاتى چند، به صورتی اجتماعی آن هم با ادبیات و نگاه به تأثیرگذاری بر جامعه به تصویر کشیده شده است. فى‌المثل در آیه شریفه دوم سوره مائده «وَ تَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَ لَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوَانِ» تقوا در سیاق امور مهم و کلان اجتماعی مورد تأکید قرار گرفته است.

عضو خبرگان رهبری با اشاره به اینکه این آیه، آیه‌ای اجتماعی است به دلیل آنکه بر تعاون و همکاری و همگرایی که مقوله‌ای اجتماعی است، تأکید می‌کند؛ گفت در این آیه تقوا در کنار نیکوکاری که مقوله‌ای اجتماعی است و در مقابل پلیدی و تجاوز به حقوق دیگران که خطرناک‌ترین مقوله‌های اجتماعی هستند، قرار گرفته است، از اینجا می‌توان دریافت که تقوا در یک فرآیند همگرایی و تعاون اجتماعی می‌تواند به مثابه یک اساس و زیرساخت بازتعریف اجتماعی شود.

وی افزود: در ادبیات قرآنی سخن از تاسیس بنیان بر تقوا «أَفَمَنْ أَسَّسَ بُنْیَانَهُ عَلَى تَقْوَى مِنَ اللَّهِ» (توبه/۱۰۹) به میان آمده است و روشن است که در اینجا صرفاً بنیان فرد بر تقوا در میان نیست، بلکه بنیان جامعه و اجتماع بر تقوا نیز مطرح است حتی فراتر می‌توان رفت و گفت اصولاً افراد درون یک جامعه می‌توانند معنا پیدا کنند یا دست کم نقش‌های اساسی و وضعیت نهایی به خود بگیرند.

آیت‌الله مبلغی تصریح کرد: مثال دیگری که می‌توان آورد این است که جنگ پدیده بزرگ اجتماعی است که ویرانی‌های زیادی ایجاد می‌کند و همه پدیده‌ها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و بعد از تمام شدن هم باز آثار و پیامد‌های آن سایه بر جامعه می‌افکند؛ حال این سؤال مطرح است که آیا جنگ با این ابعاد گسترده اجتماعی با تقوا رابطه دارد یا خیر؟ پاسخ این است که قرآن کریم بین تقوا و نحوه تعامل با طرف مقابل در جنگ ارتباط برقرار کرده و فرموده است: «وَلَا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَىٰ أَلَّا تَعْدِلُوا ۚ اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىٰ» (مائده. /۸).
 
شکل‌دهی اندیشه، ارزش و فقه بر پایه عدل
 
استاد سطح خارج حوزه علمیه با اشاره به اینکه دشمنی با یک قوم «شَنَآنُ قَوْمٍ» بسیار موضوع مهمی است، گفت: آیه فراتر از توصیه و نیز فراتر از درخواست توصیه به تقوا در این زمینه، می‌خواهد از موضع شریعت، عدالت را بنیان و پایه حرکت در این حوزه قرار دهد و می‌خواهد سه مقوله مهم اندیشه، ارزش و فقه را در این زمینه بر اساس عدالت که نزدیکترین امر به تقواست، شکل دهد.

عضو خبرگان رهبری به ذکر مثال دیگری در این باره پرداخت و افزود: خداوند وقتی در آیه ۱۳ سوره حجرات، بحث اقوام و شعوب را مطرح فرموده است، سریعاً به تقوا توجه داده است؛ چنین تقوایی که در سیاق «تعارفوا» ارائه شده است نمی‌تواند به صورتی بیگانه با مقوله کلیدی تعارف بین امم (که هدف الهی در جعل اقوام و شعوب معرفی شده است) شکل بگیرد و یا معنا بپذیرد.

وی گفت: اینجاست که مشاهده می‌کنیم تقوا در عمیق‌ترین فرایند‌های اجتماعی حتی بین بشریت مجال بروز و ظهور و در راستای هدف جعل الهی در کلانترین امر مربوط به بشر جای پیدا می‌کند و تعامل بین انسان‌ها را با ادیان مختلفی که دارند برقرار می‌کند.

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه راه حضور خداوند در جامعه و روابط برقرار فیمابین آن تقواست، افزود: با تقوا جامعه ساخته می‌شود و تقوا بزرگترین عامل و اساس شکل‌گیری جامعه الهی در هر سطح، عرصه و ساحتی است، چه کوچک و چه بزرگ، به شرط آنکه آن را از حالت توصیه و قرار داشتن در فضا‌های ذهنی و تصوری خارج کنیم و آن را در سه مقوله حساس اندیشه، ارزش و قانون عینیت ببخشیم.
منبع: ایکنا