حق‌الناس مثل حصاری است که مانع استجابت دعا می‌شود

یکی از دعاهایی که به خواندن آن بعد از هر نماز واجب در ماه مبارک رمضان سفارش شده است، دعایی است که با جمله «اللَّهُمَّ أَدْخِلْ عَلَی أَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ» آغاز می‌شود. از پیامبر اکرم (ص) روایت شده هر که این دعا را در ماه رمضان بعد از هر نماز واجب بخواند، گناهان او تا روز قیامت آمرزیده شود.

این دعا توسط حجت الاسلام والمسلمین سید محمدباقر علم الهدی استاد حوزه علمیه تهران شرح داده شده است با اشاره به فرازی از این دعا که می‌فرماید «اللَّهُمَّ اقْضِ دَیْنَ کُلِّ مَدِینٍ» که درباره اهمیت توجه انسان به رعایت حق‌الناس مطالبی تقدیم مهمانان ماه ضیافت الهی می‌شود:

کسانی که تصور می‌کنند خداوند متعال حق‌الناس را می‌بخشد سخت در اشتباه هستند زیرا اختیار بخشش حق‌الناس در دست کسی است که حق او ضایع شده و کسی غیر از آن فرد نمی‌تواند از حق تضییع شده‌اش بگذرد. هر کجا و در هر شرایطی حقی از مردم ضایع شود در آنجا حق‌الناس صورت گرفته و تنها کسانی می‌توانند که حقشان ضایع شده می‌توانند از فرد خاطی بگذرند.

گاهی اوقات انسان برای انجام برخی اعمال مستحبی یا حتی واجب، حق‌الناسی را تضییع می‌کند برای مثال اگر کسی در مسیر عبور و مرور مردم بایستد و مشغول عبادت شود و با این امر برای دیگران زحمت و مشقت ایجاد کند چنین فردی حقوق دیگران را نقض کرده است. مگر می‌شود انسان برای انجام کار مستحبی حقوق دیگران را ضایع کند یا در نیمه شب صدای موسیقی جشن عروسی را به قدری بلند کنند که باعث آزار همسایگان و مزاحم آسایش و استراحتشان شود و مرتکب حق‌الناس نشود. دل شکستن، تهمت زدن، غیبت کردن، ایجاد مزاحمت برای دیگران و … همه از مصادیق حق‌الناس هستند. زمانی که انسان به اعمال خود دقت می‌کند می‌بیند چقدر در طول زندگی چقدر مشمول حق‌الناس شده است.

نقل شده روزی فردی خدمت امام صادق (ع) مشرف شد و از حضرت سوال کرد چه کنیم رزق و روزی ما وسیع و گسترده شود حضرت در پاسخ فرمودند: زیاد استغفار کنید چرا که گاهی اوقات رفتارهایی از انسان سر می‌زند که مصداق حق‌الناس دارد؛ یکی از برآیندهای حق‌الناس آن است که روزی انسان کم می‌شود و استغفار به ما این روحیه را می‌دهد که نسبت به رعایت حقوق دیگران بیشتر توجه کنیم.

همچنین در بیانی دیگر امام علی (ع) می‌فرمایند خدای متعال حقوق بندگانش را مقدم رسیدن بر حقوق خودش بیان می‌کند؛ بنابراین حقوق بندگان در رتبه نخست قرار دارد و انسان بدون رعایت حق‌الناس نمی‌تواند به رعایت حق الله برسد. در فرمایش دیگری از امام صادق (ع) آمده که می‌فرمایند: خدای متعال دعای کسی که در شکم لقمه حرام دارد و یا بر گردنش مظلمه یکی از بندگان است را مستجاب نمی‌کند.

حق‌الناس همانند حصاری است که مانع استجابت دعای فرد دعا کننده می‌شود و خدای متعال بارها در قرآن کریم انسان‌ها را به رعایت حق دیگران توصیه کرده است و می‌فرماید از کم فروشی پرهیز کنید. کسانی که اهل کم فروشی هستند زمانی که می‌خواهند کالایی به دیگران بفروشند در وزن آن کم می‌گذارند اما زمانی که می‌خواهند همان کالا را برای خود خریداری کنند به قدری دقت می‌کنند که کم دریافت نکنند. پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند مسلمانی که در معامله و یا خرید و فروش تقلب و خیانت می‌کند پیرو ما نیست.

زمانی که پیامبر اکرم می‌فرمایند «اللَّهُمَّ اقْضِ دَیْنَ کُلِّ مَدِینٍ» در اصل از خداوند متعال می‌خواهند کسانی که فریب دنیا را خوردند و گرفتار دست درازی به اموال دیگران شدند، را هدایت کند تا آنان نیز بتوانند دیون خود را ادا کنند. کسی که از راه ربا، رشوه، کم فروشی، سرقت و تصرفات نامشروع اموالی را به دست آورده باشد قطعاً باید به تحصیل رضایت صاحبان مال و پرداخت حقوق آنان اقدام کند.

یکی دیگر از حقوق مردم حرمت گذاری به جان مردم است. اسلام برای جان مردم و مسلمانان حرمت قائل شده و کسی حق ندارد به جان مسلمانان لطمه و آسیب وارد کند. کسانی که باعث معتاد شدن برخی افراد می‌شوند دچار حق‌الناس شدند. حفظ آبروی دیگران نیز از جمله حق‌الناس هایی است که توصیه شده آبروی مؤمن همانند خون اوست و باید حفظ شود بنابراین انسان نمی‌تواند با غیبت کردن و تهمت زدن یا با افشاگری حیثیت و آبروی مؤمنان را در معرض خطر قرار دهد.

در پایان اینکه اگر پروردگار از حق خود بگذرد لطف اوست اما درباره حق‌الناس اگر شخص مظلوم از فرد ظالم نگذرد بدون احقاق حق فرد، عدالت پروردگار محقق نمی‌شود.

منبع: مهر