آیت الله عابدی؛ خداوند انسان را به چیزی که در طاقت او نمی باشد تکلیف نکرده است

جلسه تفسیر قرآن کریم آیت‌الله احمد عابدی بر محور جلد اول تفسیر مجمع‌البیان ۲۶ اردیبهشت‌ماه، در حوزه علمیه قم برگزار شد.

وی در این جلسه به تفسیر آیات ۲۲۰ و ۲۲۱ سوره بقره پرداخت. خداوند در این آیات می‌فرماید: «فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْیَتَامَی قُلْ إِصْلَاحٌ لَهُمْ خَیْرٌ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُکُمْ وَاللَّهُ یَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَأَعْنَتَکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ وَلَا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکَاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ وَلَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْکُمْ وَلَا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّی یُؤْمِنُوا وَلَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَلَوْ أَعْجَبَکُمْ أُولَئِکَ یَدْعُونَ إِلَی النَّارِ وَاللَّهُ یَدْعُو إِلَی الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَیُبَیِّنُ آیَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ؛ [بیندیشید] درباره دنیا و آخرت. و درباره یتیمان از تو می‌پرسند بگو به صلاح آنان کار کردن بهتر است و اگر با آنان همزیستی کنید برادران [دینی] شما هستند و خدا تباهکار را از درستکار بازمی‌شناسد و اگر خدا می‏‌خواست [در این باره] شما را به دشواری می‏‌انداخت آری خداوند توانا و حکیم است و با زنان مشرک ازدواج مکنید تا ایمان بیاورند قطعاً کنیز با ایمان بهتر از زن مشرک است هر چند [زیبایی] او شما را به شگفت آورد و به مردان مشرک زن مدهید تا ایمان بیاورند قطعاً برده با ایمان بهتر از مرد آزاد مشرک است هر چند شما را به شگفت آورد آنان [شما را] به سوی آتش فرا می‏‌خوانند و خدا به فرمان خود [شما را] به سوی بهشت و آمرزش می‏‌خواند و آیات خود را برای مردم روشن می‏‌گرداند باشد که متذکر شوند». متن جلسه از نظر می‌گذرد؛

آیت الله عابدی در ادامه گفت: هر میوه‌ای که یا مواد شیرین داشته باشد، مثل خرما یا انگور یا نشاسته داشته باشد، مثل جو یا گندم، از آن خمر یا شراب درست می‌کنند. علت اینکه معمولاً در مباحثمان می‌گوئیم شراب انگور این است که شیرینی انگور زودتر از چیزهای دیگر جوش می‌آید و الا اگر غیر انگور باشد، مثلاً میوه شیرینی باشد که از آن خمر درست کنند، آن هم خمر است. در روایات است اگر کسی خرما را در لیوان آب بیاندازد، به نحوی که روز بیندازد و غروب بخورد، اشکال دارد. علتش همین جوش آمدن است؛ یعنی اگر هوا گرم باشد و این آب بجوشد، از آن الکل تولید می‌شود. اصالتاً خود الکل سم و کشنده است، اما یک درصدی از الکل تبدیل به شراب می‌شود. در پاکی و نجسی هم همینطور است؛ مثلاً آن الکلی که خلوصش زیاد باشد و قابل خوردن نباشد، پاک است، اما اگر خلوص کم باشد، شراب محسوب می‌شود و نجس است. پس هر چیزی مواد شیرینی دارد، به جوش بیاید، الکل تولید می‌کند و آن الکل شراب است و حرام است. علت اینکه شراب انگور می‌گویند، این است که انگور زودتر به جوش می‌آید.

وی افزود: ذیل آیه ۲۲۰ می‌فرماید: «وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَأَعْنَتَکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ»؛ یعنی اگر خدا بخواهد شما را در مشقت قرار می‌دهد، ولی این کار را نکرد. این آیه دلالت بر بطلان قول مجبّره می‌کند که می‌گویند خدا می‌تواند تکلیف به مالایطاق کند.

این استاد برجسته حوزوی ادامه داد: یک روایتی داریم که می‌گوید خدا بیش از آسمان و زمین برای شما گشایش قائل شد، چون آب را مطهر قرار داد، بنی‌اسرائیل آب برایشان مطهر نبود و وقتی بول به بدنشان اصابت می‌کرد، باید قیچی می‌کردند. بعد در دین ما گفتند لازم نیست قیچی کنید، بلکه با آب پاک می‌شود. پس خدا می‌توانست برای شما مشقت بیاورد، ولی نیاورد. در عین حال احتمال دارد معنی حدیث این نباشد. منظور این نیست که قیچی می‌کردند، احتمالاً معنایش این است که او را منع می‌کردند، مثلاً در کنیسه راهش نمی‌دادند. احتمالاً معنایش این است.

وی اضافه کرد: پس خداوند مسلمانان را در توسعه قرار داده است و خود توسعه یک نعمت است. اگر خدا سختی را بر مردم نمی‌خواهد، چگونه بگوییم تکلیف مالایطاق می‌کند؟ مجبره می‌گویند تکلیف مالایطاق را می‌خواهد. بنابراین وقتی خدا سختی نمی‌خواهد تکلیف به مالایطاق هم نمی‌خواهد. چگونه خدا انسان را به چیزی تکلیف کند که امکان انجامش را ندارد. چگونه می‌شود خدا مکلف را به چیزی امر کند که تصور نمی‌شود. چیزی که برای انسان غیر مقدور است، چطور خدا به آن امر می‌کند؟ چه سختی از این سختی بالاتر است.

آیت الله عابدی افزود: همچنین این آیه دلالت دارد بر فساد کسانی که معتقدند خدا نمی‌تواند ظلم کند. برخی می‌گویند خدا نمی‌تواند ظلم کند. این آیه می‌گوید خدا می‌تواند ظلم کند، ولی این کار را نمی‌کند.
منبع: مهر