جلوه‌های حفظ عزت و کرامت انسانی در عاشورا

نشست «اربعین و همبستگی  بین‌المللی»  شنبه، ۲۷ شهریور از سوی پژوهشکده فقه و حقوق و مرکز همکاری‌های علمی و بین‌الملل و اندیشکده اربعین پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، با ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی فیروزی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.
در ادامه متن سخنان وی را می‌خوانید:
 
مکتب اربعین ویژگی‌های وحدت آفرین برای تمام بشریت دارد. مروری بر برخی از اهداف و پیام‌های قیام حسینی می‌تواند علت اینکه چرا اربعین می‌تواند به نماد و الگوی همبستگی بین ملت‌های جهان تبدیل شود و میلیون‌ها انسان با تابعیت‌های مختلف را از کشورهای گوناگون جمع کند، برای ما روشن سازد بنابراین لازم است آرمان‌هایی که سبب این همبستگی در میان مردم دنیا می‌شود را خوب بشناسیم و در صدد تقویت آن برآئیم.
 
پیام‌های وحدت‌آفرین قیام عاشورا
 
یکی از پیام‌هایی که باعث همبستگی انسان‌ها می‌شود تأکید حضرت امام حسین(ع) بر رعایت حرمت، عزت و کرامت انسان‌ها به عنوان یک اصل و قاعده مهم اسلامی است که بارها در طول نهضت خود بر این مطلب تأکید کرده و بر این اساس نیز رفتار کردند. رعایت حرمت انسان‌ها مصادیق مختلفی دارد که رعایت عدالت و نفی ظلم و ستم، احترام به رأی و نظر مردم، رعایت حقوق آنها و به تعبیر دینی آن، حق الناس از این قبیل موارد می‌باشد.
 
یکی از مصادیق این رفتار امام حسین(ع)، قیام و ایستادگی در برابر ظلم و جور حکومت ظالم، جائر، فاسد و ضد مردمی زمان خویش است. این مسئله از آن جهت حائز اهمیت است که نقض کرامت انسان‌ها معمولاً توسط حکومت‌های خودکامه که برخلاف خواست و رأی مردم شکل گرفته‌اند انجام می‌شود. امام حسین(ع) در مقابل حکومت یزید که برای تحکیم حکومت غیر مشروع خود دست به هر کاری می‌زد و هر ظلم و ستمی را نسبت به مردم روا می‌داشت و احترامی برای نظر و مال و جان و ناموس مردم قائل نبود با قاطعیت می‌ایستد و دست به افشاگری می‌زند. این حرکت امام حسین(ع) توسط همه انسان‌های آزاده در سراسر جهان تحسین می‌شود. 
 
علاوه بر آن وقتی اباعبدالله الحسین(ع) به بیعت اجباری با چنین حکومتی فراخوانده می‌شود بیعت را مصداق ذلت و برخلاف عزت و کرامت انسانی خویش و پیروان خود می‌داند و در مواجهه با چنین بیعتی که ذلت دنیا و آخرت را در پی دارد در مقاطع مختلف سخنرانی می‌کند و به صراحت و با صدای بلند و رسا فریاد می‌زند که مثل من با مثل یزید بیعت نمی‌کند، من زیر بار ننگ و عار نمی‌روم و دست بیعت به یزید نمی‌دهم بلکه مرگ با عزت را بر زندگی با ذلت زیر بیعت با یزید ترجیح می‌دهم. این جملات روح عزت و کرامت را در هر انسانی و از هر قوم و نژادی زنده می‌کند. این عبارات، فریادی است که بعد از هزار و چهارصد سال هنوز زنده است.
 
جلوه‌های رعایت کرامت انسان‌ها توسط امام حسین(ع)
 
امروز جمله معروف «هیهات منا الذلة» پرچم همه حق‌طلبان جهان در مقابله با ظلم و ستم یزیدیان زمانه است. یکی دیگر از مصادیق احترام به کرامت انسان‌ها در نهضت عاشورا، رفتار صادقانه امام حسین(ع) با اصحاب خویش است. این نکته‌ای است که امروزه تحت عنوان حکمرانی خوب و شایسته مطرح است. برای حکمرانی خوب، رفتارهایی همانند مهربانی، صداقت و پاسخگویی نسبت به مردم مورد اشاره قرار گرفته است. حضرت اباعبدالله الحسین(ع) علی رغم اینکه انبوهی از دشمن در برابر او وجود داشت و ایشان یار و یاوران کمی داشت وقتی مشخص شد سرانجام این حرکت او شهادت است این مسئله را با شفافیت و صادقانه با اصحاب خود در میان گذاشت و در چندین مقطع از جمله هنگام شنیدن خبر شهادت مسلم بن عقیل و شب عاشورا، اصحاب خود را جمع و این موضوع را به آنان یادآور شد که اگر با آن حضرت بمانند به شهادت خواهند رسید لذا اعلام کرد بیعت خود را با مردم برداشته است و هر کسی می‌خواهد برود.
 
از دیگر جلوه‌های رعایت حرمت و کرامت انسان‌ها، احترام به حقوق آنها و رعایت حق الناس است که امروزه به آن حقوق بشر گفته می‌شود. طبق آنچه در تاریخ آمده حضرت امام حسین(ع) حتی در روز عاشورا و بحبوحه جنگ، اهمیت حق الناس را مورد تأکید قرار داده و به همراهان خود یادآوری کردند ادای حق الناس اهمیت بسیاری دارد. نقل شده به یکی از اصحاب خود فرمود به مردم اعلام کن هر کسی که بدهکار است و حقی به گردن وی است در رکاب من حرکت نکند چراکه هر کسی از دنیا برود در حالیکه دینی بر گردن وی باشد گرفتار دوزخ می‌شود.
 
اینکه آن حضرت می‌فرماید برای احیای احکام معطل مانده دینِ جدم قیام کردم این احکام فقط نماز و روزه و حج و زکات نیست چراکه سپاه دشمن هم اهل نماز و حج بودند لذا امام فراتر از این امور را در نظر داشتند و تبعیض در تقسیم بیت المال، نادیده گرفتن حق مردم در اداره امور جامعه و مانند آن، بخشی از احکام معطل مانده دین به عنوان هدف قیام حسین بودند. ذکر این نکته ضروری است که حق الناس برخلاف تصور رایج که به امور مالی ارجاع داده می‌شود امری فراگیر و دارای مصادیق زیادی است و می‌توان برای آن شاخه‌های متعددی فرض کرد. به عبارت دیگر هرکسی دارای برخی حقوق طبیعی است و در صورتی‌که این حقوق از وی سلب شود حق انسانی وی نادیده انگاشته شده است. حق‌هایی همانند حق حیات، حق تعیین سرنوشت، امینت، آزادی، بهداشت و درمان، حق رأی، محیط زیست سالم و... از جمله این موارد هستند.
 
اربعین؛ راهکاری برای همبستگی بین‌المللی
 
یکی دیگر از جلوه‌های رعایت کرامت انسان‌ها پاسخ مثبت امام به دعوت کوفیان برای حرکت به آن منطقه است. امام حسین(ع) پاسخ به این درخواست را وظیفه خویش می‌داند تا بلکه بتواند بساط ظلم و ستم را برچیند و مردم را از ظلم و ستم یزید رهایی بخشد و این وظیفه‌ای است که خداوند بر عهده بندگان خاصه خود گذاشته است. بر همین اساس وقتی مردم به حضرت امیرالمؤمنین(ع برای برعهده گرفتن حکومت مراجعه می‌کنند به این نکته اشاره می‌کند که خداوند از علما پیمان گرفته که در مقابل ظلم ظالمان و بیچارگی مظلومان ساکت ننشینند.
 
این موارد ارزش‌هایی هستند که باعث شده افراد زیادی به سوی آنها جذب شده و همچنین باعث همبستگی بین‌المللی شده است که جلوه آن را در اربعین مشاهده می‌کنیم. اربعین توانسته در پرتو اهداف و آرمان‌های حسینی و با این پیام‌های زیبا، این همبستگی را در عرصه بین‌المللی به وجود آورد و امروزه میلیون‌ها انسان در راهپیمایی اربعین شرکت می‌کنند.
منبع: ایکنا