در امر به معروف نگاه مهربانانه لازم است

برنامه «چراغ» شبکه ۵، در هفته جاری میزبان مهری طالبی دارستانی بانوی فعال و مددکار اجتماعی، کارشناس مسائل زنان و خانواده و دانشجوی دکترای مطالعات زنان، یکی از فعالان حوزه‌ی فضای مجازی بود.

طالبی با اشاره به هجمه و تلاش دشمنان داخلی و خارجی در به وجود آمدن شرایط نامناسب عفاف و حجاب در کشور گفت: واقعیت این است مردم همیشه تصور می‌کنند باید خودشان دست روی دست بگذارند و فرد دیگری نسبت به حل مشکلات آنان اقدام کند، غافل از اینکه هر فرد به نوبه خود می‌تواند نقش مؤثری در خانواده یا جامعه باشد. پس هر فردی باید متوجه این نکته باشد که خودش چه کاری می‌توانست برای رفع معضل فعلی انجام دهد ولی انجام نداده است! به راستی چقدر افراد جامعه نسبت به مشکلات خود و اجتماع این رویکرد را دارند؟ جوّ غالب حتی در شخصی ترین مسائل زندگی اینگونه است که دیگری کاری انجام دهد. برای مثال در اختلافات بین زوجین، هر یک از دیگری مطالبه دارد که چرا او فلان کار را نکرد؟ هیچ وقت مثلاً زن نمی‌گوید که من چه کاری می‌توانستم انجام دهم تا این مشکل به وجود نیاید. یا من چرا این کار را انجام دادم و یا بالعکس. اکثر مشکلات ما ناشی از این رویکرد افراد است.

پوشش نامناسب؛ پیغامی به انسان‌های بیماردل برای آزار رسانی است

وی خاطر نشان کرد: حوزه و روحانیت و یا دیگر مسئولین نیز باید بستر فرهنگ سازی را به سمتی ببرند که آحاد مردم در تمامی عرصه‌ها قانون‌مدارانه عمل کنند. همین نکته که هر فرد به میزان ظرفیت و توانمندی‌های خودش بتواند کاری انجام دهد یا به عبارتی عملکردش به گونه‌ای باشد که در جامعه اشتباهی از جانب خود مرتکب نشود و یا اینکه جلوی اشتباهی که در جامعه می‌افتد را بگیرد، آثار مثبت فراوانی خواهد داشت. بنابراین فارغ از نقش روحانیت و حوزه و دیگر نهادهای مسئول در فرهنگ سازی، دسته سوم خود مردم هستند که نقش مؤثر و مهمی در اجتماع دارند. خودم به عنوان مددکار اجتماعی که بسیار با مردم و مشکلات و معضلات آنها درگیر هستم بر اهمیت و ضرورت نقش مردم تاکید دارم. برای مثال یک نیمه شبی در خیابان صدای جیغ و داد خانمی به گوشم رسید، احساس کردم اتفاقی افتاده لذا به سمت آن خانم رفتم و دیدم که یک خانمی با یکی دو تا مرد بحثشان شده و در حال دعوا هستند. نزدیکتر که شدم دیدم خانم پوشش مناسبی ندارد و مدام به آن مردها می‌گوید که بروید و دست از سرم بردارید، برای کمک به آن خانم نزدشان رفتم و پرسیدم چه شده است؟ آن خانم گفت این دو نفر دست از سرم بر نمی‌دارند، من اینجا منتظر نامزدم هستم و اینها مزاحمم شده‌اند و اسیرم کرده اند. من برگشتم رو به آقایان گفتم چه می‌خواهید از این خانم؟ گفتند به شما مربوط نیست ولی من با لحنی جدی گفتم مربوط است چون ایشان خواهر من هستند. آنها هم دیگر رها کردند و رفتند. بعد به آن خانم گفتم شما با این سر و وضع در این ساعت از شب اینجا ایستاده اید، طبیعی است که یک عده برایتان مزاحمت ایجاد کنند. او گفت من منتظر نامزدم هستند و … که گفتم اینها که نمی‌فهمند شما بخاطر نامزدت با این پوشش اینجا ایستاده ای! در قرآن هم آمده است که برای اینکه شناخته شوی و مورد آزار و اذیت قرار نگیری دقیقاً منظور همینجاست. که خندید و گفت خب حالا امر به معروفت را کردی. گفتم نه، واقعاً به عنوان یک دوست می گویم که نمی‌توان جلوی یک عده افراد بیماردل را گرفت وقتی با این پوشش شما در جامعه ظاهر شوید؛ چون این افراد با این پوشش شما احساس می‌کنند یا به عبارتی این پیغام را دریافت می‌کنند که می‌توانند شما را اذیت کنند. هر چند آن افراد بیمار دل نباید به خود اجازه همچنین تعرضی را بدهند ولی از سویی چرا یک خانم به خودش این اجازه را بدهد و پوشش اش به گونه‌ای باشد که این افراد بیمار دل برایش مزاحمت ایجاد کنند.

امر به معروف و نهی از منکر افراد در معرض آسیب باید تدریجی صورت بپذیرد

طالبی تصریح کرد: بیش از ۸۰ درصد از مددکاری اجتماعی ما زمان‌بر هست و به تدریج رخ می‌دهد و به گونه‌ای می‌توان گفت امر به معروف و نهی از منکر تدریجی است؛ به صورت تدریجی در پی تغییر و تأثیرگذاری روی افراد هستیم و انتظار تغییر و اثر دفعی و آنی را نداریم. تجربه هم ثابت کرده است که به واسطه فطرت پاکی که همه افراد دارند با کمترین محبت و روی خوش نشان دادن، جذب گفتمان ما می‌شوند و چه بسا در بسیاری از موارد نیازی نیست که امر به معروف و نهی از منکر کنیم. برای مثال یک شب ساعت نه بود تقریباً که با یکی از دوستانم از راهروی مترو به سمت درب خروجی می‌آمدیم که دیدیم یک خانم جوان با یک دختر بچه دو یا سه ساله در بغلش در حال فروش ساعت مچی است. آنجا متوجه شدیم چه خطری این خانم را تهدید می‌کند لذا با او صحبت کردیم. گفت که زن سرپرست خانوار است و علیرغم اینکه تحت پوشش کمیته امداد است با این وجود برای امرار معاش و سختی هزینه‌ها و اجاره بهای منزل باید کار کند تا بتواند کرایه منزلش را پرداخت کند. همان شب از او درخواست کردم که دیگر این وقت شب در مترو فروشندگی نکند، کرایه منزل اش را نیز تأمین می‌کنیم، با او ارتباط گرفتیم بعد همان شب به دوستانم پیام دادم و درخواست کمک کردم که قرار شد ماهیانه مبلغی را به این کار اختصاص دهیم و کرایه منزل او را جمع کرده و پرداخت کنیم.

در امر به معرف و نهی از منکر نگاه مهربانانه لازم است نه نگاه از بالا به پایین

وی در بخشی از سخنانش اشاره کرد: موارد بسیاری نیز تجربه کرده ایم که فرد یا افرادی نیاز به کمک داشتند، ما هم می‌توانستیم و آماده بودیم به آنها کمک کنیم ولی خود آن افراد ابراز می‌کردند که کمک شما را نمی‌خواهیم و اینگونه موارد اتفاقاً بیشتر بوده است. برای مثال ما در هفت حوض جشنواره‌ای داشتیم با موضوع دفاع مقدس و در عین حال یک غرفه مشاوره نیز دایر بود که چند تا خانم آمدند و مرا متوجه چند تا دختر و پسری کردند که در آن اطراف با همدیگر رفتارهای زننده و ناهنجاری دارند، نزدیکشان شدم و دختران را دعوت کردم که نزد من بیایند. آنها هم که گارد گرفته بودند گفتند نمی آییم برای چه بیاییم؟ ما با شما کاری نداریم. من کمی جلوتر رفتم و گفتم خب بیایید دو کلمه با همدیگر حرف بزنیم، دعوا که نداریم با همدیگر! در ابتدا کمی ترس داشتند ولی پذیرفتند و آمدند که رفتیم در غرفه مشاوره نشستیم. به آنها گفتم آیا این رفتار شما در سطح جامعه درست است بنظر خودتان؟ این رفتارها، شایسته شما آن هم در سطح جامعه و در ملأ عام نیست بلکه در حیطه شخصی زن و شوهر است. یکی از دخترها گفت این درست است که پدر من پسرش را بیشتر از من دوست دارد؟ درسته که از اول زندگی من رو آدم حساب نکردند؟ و همینطور می‌گفت و باب درد و دل هم باز شده بود. متوجه شدم این دختر خانم از آن منظر که باید توسط خانواده خودش دیده می‌شد، مورد احترام قرار می‌گرفت و هویت دخترانه و لطیف او مورد عنایت قرار می‌گرفت و به او محبت می‌شد، نشده و متأسفانه دچار خلاء عاطفی شده است. همانجا به دوستان غرفه عکاسی گفتم که از این دوستان عکس بگیرند چون ما یکسری روسری لبنانی برای عکاسی گذاشته بودیم و عکس افراد را به صورت مجانی می‌گرفتیم و برایشان ارسال می‌کردیم. در نهایت هنگام خداحافظی یکی از دختران گفتند می‌شود شماره شما را داشته باشیم که گفتم بله و ارتباط گرفتیم با همدیگر. بعد هم طوری مرا بغل گرفت که گویی این دختر ۱۵ ساله تا به حال دوستی پیدا نکرده است که تا این حد احساس امنیت کند و گریه می‌کرد. نگاه مهربانانه در امر به معروف و نهی از منکر لازم است ولی متأسفانه در اغلب موارد نگاه از بالا به پایینی وجود دارد. همیشه در دوره‌های امر به معروف و نهی از منکر هم به همه می گویم که فکر نکنید شما فرستاده خدایید و آنهایی که امر به معروف می‌کنید فرستاده شیطان، چه بسا اگر آنها در محیطی که شما رشد کردید و تربیت شدید بودند، صد پله بهتر و جلوتر از شما بودند و بالعکس اگر شما در محیط رشد و تربیت آنها بودید صد پله بدتر و عقب تر نبودید!؟ لذا نگاه افراد باید این باشد که همه ما انسان هستیم و هر یک ایراداتی داریم، ولی شاید بتوانیم به همدیگر کمک کنیم و ایرادات هم را رفع کنیم. این اتفاق بارها رخ داده و باز هم می‌افتد. چه بسیار خانم‌هایی که حتی برخی تن فروش هم بودند ولی از این مسیر برگشته اند و در کنار ما فعالیت می‌کنند و ما از آنها نکاتی یاد گرفتیم که بعضاً از دروس حوزه نیاموخته بودیم. لذا منظور از فرهنگ سازی همین است که با رویکرد انسانی با افراد مواجه شویم و در صدد رفع و تغییر معضلات اجتماعی باشیم. می‌توان گفت بسیاری از مشکلات و ناهنجاری‌های اجتماعی ریشه در مشکلات فردی و خانوادگی افراد دارد.

عملکرد ضعیف و غلط رسانه در ترویج فرهنگ حجاب و تربیت انسان‌های عفیف

وی در پاسخ به سوال مجری گفت: بر اساس سال‌ها فعالیت و حضور در سطح جامعه باید گفت میان عدم رعایت عفاف و حجاب و حق الناس ارتباط مستقیمی وجود دارد؛ برای مثال در امامزاده صالح (ع) که برای پاسخگویی به شبهات می‌رفتیم، روزی خانم مسنی پیش ما آمدند که چهره بسیار زیبایی هم داشتند و گفتند برای صبر من بسیار دعا کن. پای درد و دل ایشان که نشستم متوجه شدم در دوران جوانی در خانواده‌ای متمول بوده و در میهمانی‌های مختلط هم شرکت می‌کردند و همسر ایشان هم موافق و مشوق او بوده تا اینکه یکی از بستگان ایشان که خانم هم بودند با او تماس می‌گیرد و می‌گوید همسرم عاشق تو شده و زندگی من در حال نابودی است. آنجا تلنگری به من خورد و یک آن فکر کردم چه میزان از خانواده‌ها ممکن است دچار این مشکل و آسیب شده باشند؟ به هر حال از اینکه در آن میهمانی ها گل مجلس بودم و مورد تحسین و تمجید افراد بودم لذت می‌بردم! با این گفته او کاملاً بهم ریختم و به امامزاده صالح (ع) آمدم و با یک مشاور صحبت کردم. ایشان به من توصیه کردند زندگانی حضرت زهرا (س) را مطالعه کنم. پس از یک هفته بی قراری که شبانه روز ناراحت بودم و گریه می‌کردم، سبک زندگی ام را تغییر دادم ولی با مخالفت همسرم مواجه شدم و بخاطر این تغییر حتی راضی شدم او همسر دیگری اختیار کند و مرا طلاق دهد و الان فقط در یک اتاق زندگی می‌کنم. می‌بینید! این مساله از مصادیق بارز حق الناس است ولی افراد متوجه نیستند. حجاب برای برخی عَلَمی شده است تا در سطح رسانه خودی نشان دهند در حالی که از مشکلات و مسائل اصلی و درد مردم ناآگاهند. نیروهای جهادی و مردمی هستند که در دل جامعه و بین مردم هستند و از مشکلات آنها آگاهند و در عین حال که به پوشش آنها توجه دارند به دیگر مسائل و مشکلات زنان هم به زعم خود می‌پردازند. اصلاً بحث یک یا دو تار مو نیست، اینکه عده‌ای معترضند چرا بجای مسائل اقتصادی و معیشت مردم به بحث حجاب می‌پردازید ناشی از عملکرد و رویکرد غلط رسانه به این مقوله است. انسان‌ها بر اساس فطرتشان ذاتاً به حجاب و عفاف گرایش دارند ولی رسانه‌های معاند این مسئله را عَلَمی کرده اند تا اینگونه تلقی کنند که مردم مخالف حجاب هستند. زن بما هو زن به عنوان اولین مربی نسل بشر تعریف و معرفی نشده است و هیچ هزینه‌ای در این راستا صورت نگرفته است. از نتایج کم کاری و یا عملکرد غلط رسانه این است که شیوه‌ی زندگی حضرت زهرا (س) به غلط تعریف شده است. بانوان ما هنور نمی‌دانند برای اینکه یک زن فعال اجتماعی باشند و در عین حال وظایف اصلی خود که مدیریت خانه، همسرداری و تربیت فرزند هست را نیز انجام بدهند چه روندی را باید در پیش گیرند. در حالی که حضرت زهرا (س) در تمامی مسائل اعم از سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ورود داشتند و حتی نسبت به جزئیات مسائل آگاه بودند و فعالیت دقیقی داشتند. اما امروزه افراد درست آموزش ندیدند و یا بسترسازی مناسبی صورت نگرفته است برای بانوان. بارها به خود من گفته اند که این کارها در شأن تو نیست که کنار یک زن تن فروش در خیابان راه بروی و یا پای صحبتهای آنها بنشینی، که من در پاسخ آنها گفته ام اگر این تعریف شما از شأن درست بود، حضرت زهرا (س) دست فرزندانشان را نمی‌گرفتند و شبانه درب منزل تک تک اهالی کوفه نمی‌رفتند برای بیعت گرفتن برای امام زمانشان و مکتب علوی یا با صدای بلند گریه نمی‌کردند که صدای گریه ایشان بعد از ۱۴۰۰ سال به گوش ما برسد. شأنی که نتوانیم از آن هزینه کنیم تا مردم را نجات بدهیم به چه دردی می‌خورد؟ وقتی زنان و دختران سرزمینت دارند در چاه سقوط می‌کنند آنوقت تو در گوشه و کنار ایستاده ای تا لباست خاکی نشود!

لازم بذکر است برنامه تلویزیونی چراغ در فصل سوم، در روزهای یکشنبه و سه شنبه حوالی ساعت ۲۲ از شبکه ۵ سیما به روی آنتن می‌رود و هر هفته یک چالش را مورد بحث و گفتگو قرار می‌دهد و یک نظرسنجی هفتگی برگزار می‌کند.