جلوه‌های رحمت الهی در ادعیه روزانه حضرت زهرا(س)

الگو گرفتن از زندگی ائمه علیهم‌السلام جزو موارد مورد تاکید در معارف اسلامی و در جهت ساختن سبک زندگی مناسب برای مؤمنان است، در زندگی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها باید دقیق شد، با نگاهی نو آن زندگی را شناخت و به معنای واقعی کلمه آن را الگو قرار داد. یکی از ابعاد زندگانی این بانوی بزرگوار نیایش‌های عاشقانه آن حضرت با خداوند تبارک و تعالی است. دعاهایی است که منسوب به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بوده و راهگشا برای کسب معرفت و رسیدن به کمال محسوب می‌شود.

دعا نزدیک‌ترین و مؤثرترین رابطه انسان با خداست. دعا در فرهنگ اسلامی از مهم‌ترین عبادات است؛ تا آنجا که خداوند در قرآن مجید پس از امر به دعا و وعده استجابت «وَقالَ رَبُّکُمُ ادْعُونی أَسْتَجِبْ لَکُم» می‌افزاید: کسانی که در برابر این رابطه نزدیک خلق و خالق تکبر می‌ورزند به زودی با ذلت وارد دوزخ می‌شوند: «اِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ». و در جایی دیگر از قرآن مجید می‌خوانیم: «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْلادُعاؤُکُم»؛ (بگو: پروردگارم برای شما ارزشی قائل نیست اگر دعای شما نباشد).

در اهمیت فوق‌العاده دعا در فرهنگ اسلامی همان بس که دعا زیباترین رابطه خلق با خالق است و باعث طراوت روح انسان و نور امید بر آن می‌شود. دعا انسان را به اصلاح خویشتن و تهذیب اخلاق دعوت می‌کند. دعا نزدیک‌ترین و مؤثرترین رابطه انسان با خداست. به هنگام دعا، انسان با تمام وجودش خدا را مخاطب ساخته و از فضل و رحمتش طلب می‌کند و با خضوع و تذلل او را می‌خواند و خواسته‌های خود را بی پرده به عرض او می‌رساند.

گفتنی است به هنگام دعا تمام حجاب‌ها میان خداوند و بندگان برداشته می‌شود و انسان، مستقیماً او را مخاطب قرار داده و تمام نیازهای خود را با او در میان می‌گذارد. اضافه بر این، شکی نیست که دعا نقش بسیار مؤثری در تربیت نفوس انسانی و سوق آنها به مراتب کمال دارد که بسیاری از آن غافل اند. با این‌که خداوند به انسان بسیار نزدیک است «وَنَحْنُ أَقْرَبُ اِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرید» ولی بسیار می‌شود که انسان با غفلت و بی توجهی از او فاصله می‌گیرد و دور می‌شود. دعا می‌تواند این دوری را تبدیل به نزدیکی کند و این فاصله را از میان بردارد چرا که انسان به هنگام دعا، قرب و نزدیکی خود را به خدا کاملاً احساس می‌کند. دعا همچون باران بهاری است که سرزمین دل‌ها را سیراب می‌کند و شکوفه‌های ایمان و اخلاص و عشق و عبودیت را بر شاخسار روح انسان ظاهر می‌سازد. دعا نسیم روح بخش قدسی است که همچون دم مسیحا عظم رمیم را به اذن الله حیات می بخشد.

دعا دریای مواجی است که گوهرهای فضائل اخلاقی را در درون وجود انسان پرورش می‌دهد. هر نفسی که با دعا همراه است ممدّ حیات است و مفرّح ذات و هر دلی که با نور دعا قرین است با تقوای الهی همنشین است. دعا کننده، وصول به مقاصد شخصی یا نوعی خود را از خدا می‌طلبد و خداوند تربیت و پرورش روحانی او را از طریق دعا می‌خواهد.

بر همین اساس حجت الاسلام والمسلمین محمود معرفت پژوهشگر مسائل دینی، از رهگذر شرح و دعاهای ایام هفته حضرت زهرا سلام الله علیها، زوایای پنهانی که در این ادعیه نورانی نهفته است را مطرح و مطالب آن تقدیم مخاطبان می‌شود. آنچه در ادامه می‌خوانید بخش پنجم این سلسله مطالب است:

حضرت فاطمة (س) فی دُعاءِ یومِ السَّبتِ: اللّهُمَّ افتَح لَنا خَزائِنَ رَحمَتِک، وهَب لَنَا اللّهُمَّ رَحمَةً لا تُعَذِّبُنا بَعدَها فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ، وَارزُقنا مِن فَضلِک الواسِعِ رِزقاً حَلالاً طَیباً، ولا تُحوِجنا ولا تُفقِرنا إلی أحَدٍ سِواک، وزِدنا لَک شُکراً، وإلَیک فَقراً وفاقَةً، وبِک عَمَّن سِواک غِنی وتَعَفُّفاً.اللّهُمَّ وَسِّع عَلَینا فِی الدُّنیا، اللّهُمَّ إنّا نَعوذُ بِک أن تَزوِی وَجهَک عَنّا فی حالٍ ونَحنُ نَرغَبُ إلَیک فیهِ، اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وأعطِنا ما تُحِبُّ وَاجعَلهُ لَنا قُوَّةً فیما تُحِبُّ، یا أرحَمَ الرّاحِمینَ.

«و هب لنا اللهم رحمة لا تعذبنا بعدها فی الدنیا و الاخرة»؛ بارالها رحمتی ارزانی دار که از آن پس، ما را در دنیا و آخرت عذاب نکنی. دومین عبارت دعای روز شنبه حضرت زهرا سلام الله علیها با واژه «هب» آغاز می‌شود. هب فعل امر از واژه وهب به معنای بخشیدن و اعطا کردن است. در متون دعایی خداوند متعال از جهت بخشش به عنوان "واهب" و "وهاب" معرفی شده است. در قرآن کریم نیز واژه «وهاب» آمده است، این اسم از اسماً الهی در چند آیه و موضع قرآنی از جمله آیه ۸ سوره آل عمران و آیات ۹ و ۳۵ سوره صاد مطرح شده است. کلمه وهاب به بخشندگی خدای متعال اشاره دارد.

حضرت زهرا سلام الله علیها در این جمله دعایی با عنایت به وهاب بودن خدا دعای خود را به این اسم از اسماً الهی مزین فرمودند. هب و هبه در بخشش و دادن خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این جهت استفاده از کلمه هب در این فراز از دعا بیانگر این مسئله است که در بینش فاطمی، رحمت الهی چندین نوع دارد و یکی از آن انواع رحمتی است که قدرت دفع و منع از عذاب الهی را دارد.

در این بخش از دعا حضرت زهرا سلام الله علیها به عذاب الهی اشاره می‌کنند. تعذیب و عذاب الهی یکی از مباحث قرآنی است. عذاب الهی جنبه جزایی دارد، خداوند متعال در مقابل رفتارهای اختیاری منفی موجودِ مکلفِ آگاه وعید عذاب داده است. در منظر قرآن پژوهان این پرسش مطرح است که آیا عذاب موضوعی جدا از فعل انسان است یا همان فعل منفی انسان و جن است که در عذاب‌های جهنم مجسم شده است. در هر صورت عذاب جنبه جزایی دارد، جزایی که واکنش یا عکس‌العمل همان فعل منفی است.

خداوند متعال بنابر حکمتی که در جعل و خلق جهنم اراده فرموده است، افراد منفی کار را در حیطه عذاب قرار می‌دهد. عذاب الهی موضوعی است که دو قابلیت رفع و دفع را همزمان با هم دارد. گاهی انسان کاری انجام می‌دهد که اثر وضعی آن ظهور و تجسم نوعی عذاب است و خداوند متعال بر مبنای رحمتی که دارد آن وضع بد را از انسان مرتفع می‌سازد بنابراین اینجا رحمتی وجود دارد که رافع اثر عذاب است.

نوع دیگری از رحمت نیز وجود دارد که حضرت زهرا سلام الله علیها در این فراز از دعا به آن اشاره فرمودند و آن رحمت دافع عذاب است. رحمتی قدرتمند که موجود مکلف آگاه را در وضعیتی قرار می‌دهد که هیچ نوع گناه حق نزدیک شدن به ساحت وجودی او را ندارد. این نوع از رحمت حالت قلعه‌ای را دارد که پیرامون انسان و جن مؤمن با دیوارهای برافراشته خود اجازه ورود کار منفی به حیطه جان موجود مکلف آگاه را نمی‌دهد. حضرت زهرا سلام الله علیها با ذکر نام مبارک واهب و وهاب خداوند از حق تعالی درخواست می‌کند این نوع رحمت را به جمیع دعاگویان عنایت فرماید.

اینکه نوع رحمت دفع کننده عذاب برای این دعای نورانی لحاظ می‌شود از این جهت است که در این دعا بین معصوم علیه السلام و غیر معصومین جمع شده است و هر جا که معصوم علیه السلام حضور داشته باشد به دلیل عصمت از گناهی که آن حضرات دارند کار منفی وجود ندارد تا رحمت از نوع رفعی آن موضوعیت پیدا کند.

حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در این فراز از دعا می‌آموزند که نوعی از رحمت خدای متعال وجود دارد که قدرت دفع کارهای زشت و افعال قبیح را از مؤمنان دارد. در نتیجه مؤمنان به واسطه این دعا از جانب حضرت زهرا سلام الله علیها در فیض دومی از افاضات وجودی حضرت زهرا سلام الله علیها قرار می‌گیرند. آن فیض قرار گرفتن در حصاری است که در آن از بروز گناه، عوامل گناه و مسائلی که گناه را در جان مؤمن ایجاد می‌کند در امان هستند. در حقیقت مؤمنان با این دعا در یک حریم دفاعی قرار می‌گیرند، حریمی که در آن هیچ نوع کار خلاف، غلط و منفی جرأت نزدیک شدن به حیطه جان مؤمن را ندارد. این دعای زیبا نشان می‌دهد حضرت زهرا سلام الله علیها به زیبایی سایه محبت خود را بر سر دوستانش گسترانده است و آنها را در حریمی امن از شر کارهای منفی و اعمال سیئه در حالت دفاع شده قرار داده است تا هیچ آفت و گزندی به ایشان نرسد.

منبع: خبرگزاری مهر