نظر آیت‌الله حسن‌زاده آملی درباره نحوه مواجهه با قبله

 جلسه تفسیر قرآن آیت‌الله هادی عباسی خراسانی، صبح امروز، ۱۸ دی‌ماه در حوزه علمیه قم برگزار شد.

عباسی خراسانی در این جلسه به شرح و تفسیر آیه ۱۴۴ سوره بقره پرداخت. خداوند در این آیات می‌فرماید: «قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ؛ ما [به هر سو] گردانيدن رويت در آسمان را نيك مى‌بينيم پس [باش تا] تو را به قبله‏‌اى كه بدان خشنود شوى برگردانيم پس روى خود را به سوى مسجدالحرام كن و هر جا بوديد روى خود را به سوى آن بگردانيد در حقيقت اهل كتاب نيك مى‏‌دانند كه اين [تغيير قبله] از جانب پروردگارشان [بجا و] درست است و خدا از آنچه مى‌كنند غافل نيست».

متن جلسه از نظر می‌گذرد؛

آیات، آیات تغییر قبله است. نکته اول این است که تغییر قبله به عنوان یک امر ذاتی و اصیل مطرح نیست که قابل تبدیل و تبدل نباشد، بلکه به عنوان یک امر نسبی و تبعی مطرح است و به عبارت بهتر، تعیین قبله به جهت اطاعت مردم مطرح است.

در اینجا یک بحث مطرح است که آیا تغییر قبله برای دومین‌بار بود یا برای اولین‌بار. طبق نظر اول، ابتدا قبله به سوی کعبه بود و بعدها برای اینکه بت‌پرست‌ها در کعبه بت قرار دادند به سمت بیت‌المقدس تغییر کرد. آنچه مسلم است این است که وقتی پیامبر(ص) در مکه بودند به سوی بیت‌المقدس نماز می‌خواندند. در برخی روایات داریم پیامبر طوری به سوی بیت‌المقدس می‌ایستادند که کعبه را هم پیش روی خودشان داشته باشند. در سال دوم هجری تغییر قبله در نماز عصر اتفاق افتاد و جبرئیل ایشان را به سوی کعبه برگرداند.

مرحوم شهید در کتاب قبله لمعه، این بحث را مطرح کردند که آیا مواجهه به قبله مواجهه فیزیکی و ریاضی است یا امری عرفی است. استاد ما علامه حسن‌زاده می‌فرمودند مواجهه با قبله امری عرفی است و به تعبیر دیگر، این قبله، قبله روزمره‌ای است. قبله روزمره‌ای استقبال را می‌طلبد. نکته مهم دیگر اینکه؛ این قبله نشانی است که ره گم نشود. قبله حقیقی قبله‌ای است که از ارض تا عرش گسترده است و امتداد دارد. در طواف هم این بحث مطرح می‌شود که آیا طواف در طبقات فوقانی صحیح است یا نیست. اگر بگوییم نباید طواف بالاتر از کعبه باشد صحیح نیست ولی اگر بگوییم کعبه از ارض تا عرش امتداد دارد، طواف ایرادی ندارد.

«وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ»، یعنی هر کجا هستید رویتان را به سوی کعبه کنید. اساسا هیچ مسلمانی نیست مگر اینکه هر روز پنج مرتبه باید مواجهه با قبله برایش اتفاق بیفتد.

منبع: ایکنا